Lesbók Morgunblaðsins - 05.12.1948, Blaðsíða 12

552
LESBÖK MOItGUNBIIADSlNS
engum manni datt í liug að bana
sæotri.
Svo skall á heimsstyrjöldin
seinöi- Japar hertóku nokki-ar af
Aleut-cyum. Þá gerðust menn
hræddir um áð nú mundi sæotr-
inum útrýmt. Það var svo sem
auðvitað að Japanar mundu veiða
dýrin eins og þeir gætu, vegna
þess hvað belgirnir voru dýrmæt-
ir, og ekkert skeyta um friðunar-
lögin. Til annara eya var flutt
ainerískt herlið svo að vegna
hernaðaraðgerða höfðu sæotrarnir
ekki friðland þar heldur. Herskip
og kafbátar voru þarna á ferð,
tundurdufl voru alls staðar. Flug-
vjelar Ijetu sprengjum rigna. Og
öðru sinni kváðu vísindamenn upp
úr með það, að dagar sæotursins
væri taldir.
En þeir höfðu ekki „tekið það
aneð í reikninginn“ að sæoturinn
hafði breytt um lifnaðarháttu.
Hann komst eigi aðeins lifandi út
út heildarleiknum, heldur hafði
honum fjölgað mjög á stríðsárun-
um.
Sæoturinn er skynsöm skepna óg
hann hefir lært mikið á því að
kynnast mönnunum. Hann hefir
gerst tortryggur og margra ára
friðun hefir ekki breytt neinu um
það. Áður helt hann aðallega til
á landi. Þar voru iátrin og þar
ólust kóparnir upp. En nú hefir
hann skift um bústað og flutt sig
út á liafið. Heldur hann aðallega
til þar sent ílekkir af blöðruþangi
eru á floti: Hann kemur ekki einu
sinni í land til að kæpa, heldur
elur afkvæmi sín út á sjó. Er það
mikil venjubreyting og veldur hon
um miklum óþægindum, því að
kóparnir eru ósyndir og ósjálf-
bjarga. Þeir eru lengi á „höndun-
mu“ og mæðurnar verða að synda
með þá í fanginu þangað til þær
hafa kent þeim að synda. En hvað
eiga bær bá að geia begar þær
kafa eftir fæðu, þurfa að elta fisk
eða .sækja skelfi.sk nfður á sjávar-
botn, þar sem er 150 feta dýpi?
Þær hafa fundið ráð. Þær krafsa
saman blöðruþang á yfirborðinu og
búa til úr því dyngju. Þar leggja
þær svo kópana á bakið, svo að
þeir geti ekki brölt neitt og breiða
svo blöðruþang yfir þá.
Þegar hin fullorðnu dýr kafa
niður í sjávarbotn eftir skeljum,
koma þau oft með stein með sjer.
Þau leggjast svo á bakið hjá
dyngju „krakkans“ og láta sig
fljóta. Brjóta þau þá skeljarnat á
bringu sjer með steininum og mata
svo þann litla.
Einkennilegt er það. að sæotr-
arnir hafa lært eitt af mönnunum.
Veiðimenn höfðu áður þann sið að
koma að dýrunum úr sólarátt, því
að þeir tóku eftir því að þau sáu
ekki neitt ef þau horfðu mót sólu
og þess vegna var liægt að ganga
að þeim. En nú hafa sæotrarnir
lært það að skyggja liönd fyrir
augu, þegar þeir horfa undir sól.
Þeir hafa líklega tekið eítir því að
menn gerðu þetta og lært það
þannig.
^ ^ ^ ^ ^
WalrffL
eni ómitlerar
ÞAÐ HEFIR löngum verið talið
eitthvert augljósasta dæmið um
bað hvað hvitir menn standa villu-
þjóðutn framar að menningu,
hvernig þeir ganga að mat sínum
— borða með hnífapörum. Það er
talinn órækur vottur um siðmenn-
ingu og hreinlæti, að borða með
hnífapörum.
Og nú kemur einn af fremstu
læknum Breta,' dr. I. Gordon, og
segir að það sie hreinasta vilh-
menska og soöaskapur að borða
með gaffli og gafflarnir sje máske
einhverjir verstu smitberar.
Þetta byggir hann á athugun-
um, sem hann hefir gert. Hann
og nokkrir aðstoðarmenn hans,
heimsóttu 100 bestu gistihúsin í
London og athuguðu sitt hnífa-
parið á hverjum stað. Þeir höfðu
ekki smásjá með sjer, en af 100
göfflum sem þeir skoðuðu með
berum augum, virtist þeim 21 vera
hreinn, en í klaufunum á hinum
79 voru alls konar óhreinindi, svo
sem varalitur, leifar af hreinsun-
ardufti og mat.
Síðan hefir dr. Gordon ritað
grein um þetta í læknablaðið
,,Lancet“ og segir þar meðal ann-
ars:
„Um hundruð ára hefir engin
breyting verið gerð á matgöfflun-
um. Það er haít svo þröngt á milli
armanna að mjög erfitt cr að fága
þá og hreinsa, sjerstaklega í kverk
unum. Það er undarlegt að menn
skuli gera mikið veður út af því
að íóik notar sprungna bolla, en
skeyta ekkert um það að gafflarn-
ir eru máske allra hættulegustu
smitberar“.
Hann leggur þó ekki til að gaffl-
arnir verði lagðir niður, heldur
verði gerð þeirra breytt. Og hann
liefir sjálfur smíðað gaffal, sem
liann vill að komi í stað þeirra,
sem notaðir liafa verið. Þessi nýi
gaffall er hafður þannig að sem
allra auðveldast sje að hreinsa
hann. Hann er breiður og með
stuttum örmum og armarnir ekki
nema þrír Við það verða klauf-
irnar víðari og svo gengur laut
upp frá þeim og er þarrnig hvergi
nein brún, senr óhreinindi geta
sest í. Slíka gafíla er hægt að fága
með klút, svo að livergi verði nein
óhreinindi eftir. Þessir rrýu gafflar
eru svo hajidlrægir og þægilegir
að dr. Gordon segir að alhr rnegi
verða íegnir að losna við hina
gðmlu og hættulegu gaffla.