Lesbók Morgunblaðsins - 05.12.1948, Blaðsíða 6

546
LESBÖK MORGUNBHAÐSINS
>J»'* MWyWB wiwmiuwwwi—>»!
borp, sins og þau, sem yerendrye
talar um.
Þau urðu örlög Mandana, þessa
„elskulega fólks“, sem Catlin kallar
svo, að fimm eða sex árum eftir
að hann var hjá þeim, bárust misl-
ingar þangað og úr þeim dó svo að
segja hvert mannsbarn.
Um rúnasteininn, sem Verendrye
fann er þetta að segja:
Eins og áður er getið hitti hann
Mandan Indíána árið 1738. Á lcið-
inni þangað og skamt frá þorpi
beirra, rákust þeir f jelagar á vörðu
og efst í henni var lítill steinn með
einhverjum táknum á tveimur hlið
um. (Rúnasteinninn, sem fanst
fyrir norðan Upernivik í Græn-
landi, var líka í vörðu), Verendrye
hafði steininn með sjer til Quefcec
og sýndi hann Jesúítum, sem þar
voru. Þeir heldu að þetta væri
Tartara-rúnir, en þær eru mjög
svipaðar hinum norrænu rúnum.
En það gat auðvitað ekki átt sjer
stað að nokkur Tartari hefði um
bær mundir stigið fæti sínum á
ameríska grund. Steinninn var síð-
an sendur til Parísar. Og væri nú
leitað vel í söfnum þar, kynni hann
máske að finnast. Og ef hann fynd-
ist, þá eru miklar líkur til þess að
þar fáist eigi aðeins nánari fregnir
um afdrif förunauta Páls Knútsson
ar, heldur gæti hann og gefið bend-
ingu um uppruna Mandana, hinna
einkennilegustu Indíána, sem sögur
fara af.
Skelton Hill Camp hjetu
herbuðirnar hjá Kópavogi
um þeirra voru til íbúðarhús ná-
kvæmlega eins og þau, sem Mand-
anar bygðu. Þeir voru einu menn-
irnir, sem gátu kent Mandörum
rúnir. Og seinast frjettist til þeirra
skamt frá aðsetursstað Alandana.
Þegar nú alls þessa er gætt, þá
er það mjög sennilegt að hinir nor-
rænu leiðangursmenn hafi verið
hinir hvítu forfeður Mandana. —
Þeirri mótbáru mun verða hreyft
að leiðangursmenn hafi verið
svo fáir að kynblöndun við þá
mundi ekki hafa getað haft svo
gagngjör áhrif á vöxt o'g útlit heill-
ar kynkvíslar. En það getur verið
að Mandanar hafi þá verið mjög fá-
mennir. Styrjöld eða drepsótt getur
hafa fækkað þeim stórkostlega —
Vjer vitum það, að þjóðflokkar
Tndíána áttu í sífeldu stríði hver
við annan og sumar kynkvíslir
voru gjörsamlega strádrepnai og
þeim útrýmt með öllu.
Ekki er hægt að segja um bað
með neinni vissu hvernig kyr.ni
tókust með Indíánum og hvítu
mönnunum. Hver veit nema leif-
arnar af Mandana-flokknum hafi
þá verið á flótta undan erkióvin-
um sínum, Sioux-Indíánum, og hafi
hitt hina norrænu menn á flóttan-
um? Þá hefði það verið eðlilegt að
beir hefði tekið höndum saman til
að verjast sameiginlegum fjand-
mönnum. (Varla er að efa, að þar
sem sagt er á Kensingtonsteininum
að þeir hafi komið að fjelögum sfn-
um „rauðum af blóði“ þá bendi
bað til þess að Indíánar hafi flett
af þeim höfuðleðrinu og drepið þá).
En nú hafi hinir norrænu menn
slegist í hóp með Mandönum og
fylgst með þeim til Mirsouri, þar
sem fátt var Indíána. Og þótt hóp-
urinn væri fámennur þá gat hann
nú varist öllum árásum vegna
gáfna og herkænsku hinna hvítu
manna. Og þegar svo var komið
hefur hópurinn farið að stækka og
þá fóru þeir að byggja sjer víggirt
JEG hef veitt því athygli. að nokkr
ar tilgátur og bollaleggingar hafa
orðið um uppruna nafns á herbúð-
um sunnan og austan Hafnarfiarð-
arvegar. Hafa menn helst getið sjer
úl að nafnið, sem í þessum skiif-
um er rangt stafað, Skelefon Camp,
muni stafa af því að hinir erlendu
hermenn hafi fundið beinaleifar á
hinum forna aftökustað. Vegna
þess, að mjer er vel kunnugt um
umræddar herbúðir, vil jeg upp-
lýsa hið rjetta í málinu, þó að það
verði til þess, að draga úr rómantík
þess.
Herbúðirnar hjetu rjettu naíni
og voru af setuliðinu stafaðar Skel-
ton Hill Camp og stóð lengi málað
nafnspjald við afleggjarann inn í
herbúðirnar þannig stafað. Jeg á
ennþá í fórum mínum herbúðahsta
frá stjórn setuliðsins, en menn sem
unnu á mínum vegum njá setulið-
inu, fóru daglega um alhr herbúðir
Bandaríkjamanna hjer á Suður-
landi.
Nafnið Skelton Hill er ekki dreg-
ið af neinum beinafundi setuliðs-
manna á þessum slóðum, heldur er
það staðarheiti frá Jórvíkurskíri
(Yorkshire) í Norður-Englandi. en
þar er hreppur sem nefnist Skelton
and Brotton um 25 km. í suðausíur
átt frá borginni Middelsborough.
Hreppur þessi er hæðóttur mjög og
heita hæðirnar Skelton Hills. Ekki
skal jeg leiða neinum getum að því,
hvernig það nafn er til komið. en
bað er líka ekki mjög sjaldgæft ætt-
arnafn í ensku. Um nafn herbúð-
anna er það að segja, að senndegt
er, að einhverjum liðsforingja
muni hafa þótt hálsinn minna
nokkuð á stað þennan í Englandi og
bví skírt herbúðirnar eftir honum.
Hendrik Ottósson.
^
J