Lesbók Morgunblaðsins - 05.12.1948, Blaðsíða 11

LESBÖK MORGUNBHAÐSINS
r*
v
Menn heldu að
SÆOTRINUM
hefði
ÞAÐ VAR Vitus Bering, sem
fann Alaska og helgaði Rússum
landið 1741. Við hann er kent sund-
ið milli Asíu og Ameríku enn í
dag. Þeir urðu þar innlyksa heil-
an vetur og lifðu á því að veiða
sæotur, því að þá var gnótt þeirra
dýra þar og þau voru svo spök, að
ganga mátti að þeim. Skipið misti
Bering og þeir fjelagar urðu að
fara á bátum, sem þeir smíðuðu,
yfir til Síberíu. Gátu þeir því ekki
flutt mikið með sjer, en tóku
þó nokkur sæotursskinn að hafa til
sýnis, því að þeir höfðu aldrei sjeð
jafn fallega grávöru.
Skinnin komust að lokum í
hendurnar á Katrínu miklu. Þau
voru að vísu illa verkuð, en vöktu
þó fádæma athygli við hirðina.
Drotningin fór sjálf höndum um
hina miklu og fögru loðnu á belgj-
unum og sagði: „Jeg verð að fá
meira af þessum skinnum".
Dýrt er drottins orðið. Og nú
hófst einhver hinn æðisgengnasti
veiðiskapur, sem sögur fara af.
Rússnesk skip fóru hópum saman
til Beringssunds. Veiðimennirnir
handtóku konur og börn Eskimóa
á Aleut-eyum og í Alaska og heldu
þeim sem gislum þangað til þau
voru leyst út með svo og svo mörg-
um sæoturs belgjum. Svo komu
veiðimenn frá Bandaríkjunum,
Englandi og Spáni, aUir til þess að
ná í sæotursskinn. Veiðarnar voru
stundaðar alla leið sunnan frá Kali-
forníu og norður í íshaf Blóðbaðið
var hræðilegt. Áður en því lauk
verið útrýmt
hafði rúmlega ein miljón sæotra
verið drepin.
Fyrstu veiðimennirnir sögðu að
dýrin hefði alls ekki hræðst menn.
Miklu fremur hefði svo verið að
sjá, sem þau fögnuðu þeim og hefði
gaman af komu þeirra. Þegar þau
voru slegin og rotuðust ekki, báru
þau „hendurnar“ fyrir andlitið og
veinuðu aumkunarlega eins og þau
vildu segja: „Hví gerirðu mjer
þetta?“
Þeir, sem kyntust sæotrinum
fyrst, segja að hann. hafi verið
mjög elskulegt dýr. Og það vakti
furðu þeirra hvað hann var líkur
manni í látbragði og framkomu, og
eins svipar honum til manns að
ytra útliti. Andlitið er ekki ósvip-
að og á gömlum manni. skeggjuð-
um og glaðlyndum. Auk þess hef-
ir sæoturinn handleggi og hend-
ur, þótt fæturnir sje með sund-
fit.
Veiðunum var haldið áfram
bangað til menn heldu að þessu
sædýrakyni hefði algjörlega verið
útrýmt, eins og geirfuglinum og
ýmsum öðrum dýrum. Seinasta
veiðiferðin var farin 1910. Voru
það 16 skip, sem tóku þátt í henni,
og fóru veiðimennirnir um allar
Aleut-eyjar, en komu ekki aftur
nema með eitt eða tvö skinn og
sum fengu ekkert. Höfðu veiðarn-
ar þá verið reknar miskunnar-
laust í 170 ár. Árið eftir, 1911, var
seinasta sæoturs-skinní* selt á op-
inberum markaði í London og verð
ið var þá 2000 dollarar.
En þetta sarna &r var í Londafe.
gerður samningur mllli stjórnffi
Bretlands, Bandarfkjanna, Rúa»-
lands og Japan, um það f.ð bannffi
stranglega sæotursveiðrx. Vonfi
lagðar við þungar refsingar, og
sömu refsingu skyldu fá allir þeir,
sem hefðu sæotursbelgi til sölu.
Afleiðingin af því varð sú, að síð-
an hefir enginn sæotursbelgur kom
ið á markað.
Árið eftir, 1912, lýstu vísinda-
menn yfir því, að þessi lög hefði
komið of seint. Sæotrinum vseri
að fullu útrýmt. Grimd og gróða-
fíkn mannsins hefði tekist að afmá
einhverja skemtilegustu dýrateg-
und á jörðinni.
Svo leið og beið cg enginn áttS
von á því að sjá sæotursins getið
framar nema í kenslubókum, þar
sem talað er um útdauð dýr. En
árið 1935 kom skeyt.i frá Alaska:
„Eskimóar hafa sjeð ofurlítinn hóp
sæotra út af Aleut-evjum“.
Vísindamenn tókust «á loft af
undrun. Ráðstafanir voru þegar
gerðar til þess að friða dýrin. Það
var þó ekki látið nægja að gefa
út friðunarlög fyrir þau, heldur
gaf Bandaríkjastjórn út allsherjar
friðunarlög fyrir Aleut-eyar, hin
víðtækustu í heimi. Skip var sent
til eyanna til þess að sjá um að
friðunarlögunum væri hlýtt Eftir-
litsmenn voru settir í hvert ein-
asa þorp á eyunum. Þessar ráð-
stafanir reyndust svo öruggar, að