Lesbók Morgunblaðsins - 05.12.1948, Blaðsíða 2

512
LESBÖK M0RGUNBLAÐSIN3
ur þeirra var Pierre la Verendrye
kapteinn, franskur maður, sem
fyrstur kannaði lönd í Minnesota.
Árið 1732 bygði hann vígi vestan
við Skógavatn (Lake of the
Woods). Þegar hann var nú þangað
kominn, frjetti hann það hjá Indí-
ánum, að enn vestar byggi þjóð-
ílokkur manna, sem væri hvítir
eins og hann. Árið 1738 lagði hann
svo á stað til þess að heimsænja
þennan þjóðflokk. Hann hitti þá
Mandan-Indíána og bjuggu þeir í
sex stórum þorpum hjá Missouri,
skamt þaðan sem borgin Minot í
Norður-Dakota stendur nú. Hann
hafði búist við því að hitta þarna
fyrir landa sína, en það urðu von-
brigði. Á hinn bóginn þótti honum
það mjög merkilegt að hann skyldi
hitta þarna þjóðflokk, sem var gjör
samlega frábrugðinn öllum frum-
byggjunum. Hann lýsir einu þorp-
inu á þessa leið:
— Við M. de la Marquc fórum að
skoða virki þeirra og víggirðingar.
Jeg lagði þá svo fyrir að íbúðarhús-
in skyldu talin, og reyndust bau
130. Öll voru þau svipuð og eins
götur og torg. Nokkrir af mönnum
okkar fóru um alt þorpið Göturn-
ar voru allar mjög þrifalegar, virk-
isveggirnir voru þykkir og jafnir,
girðingar ineö kross-slám, grópuð-
um ofan í 15—30 feta bjálka. Græn
skinn voru höfð til hlífðar, þar scm
þurfa þótti, og fjögur á öllum horn-
um virkisins. Vígið er bygt á hól
og umhverfis það var síki fimtán
ícla djupt og 15—18 feta bre:tt.
Ekki var hægt að komast vfir síkið
nema á brúm, en þeim var k.pt
burt, ef óvinir nálguðust. Ef öll
virki þeirra eru þannig, þá mega
þau teljast óvinnandi fyrir Indíána.
Þessi virkjagerð er ekki indíönsk.
— Þjóðflokkurinn er blendingur
hvítra maima og doidua. Konuruar
eru iaglegai og margar þeirra hafa
Ijóst eða guilrð har. Þetta er mjcg
starfsaoat folk; hús þeirra eru stor
og rúmgóð og hólfuð sundur r.'eð
þykkum borðum. Ekkert er þar í
óhirðu, alt er hengt upp á snaga.
Rúmin þeirra eru eins og kistur og
skinn í þeim. Þarna eru mörg jarð-
hús og í þeim er geymd matvara,
svo sem kornmatur, feitmeti. elt
skinn og bjórskinn. Þeir eiga mikið
af þeim, enda eru þau gjaldmiðill
á þessum slóðum. Mennirnir eru
háir og karlmannlegir, kvikir í
hreyfingum og bjóða af sjer góðan
þokka. Konurnar eru gjörólíkar
Indíánakonum. Karlmennirnir iðka
sjerstakan knattleik á torgum og
virkisveggjum. .. .
Það er kunnugt um Indíána að
þeir láta hverjum degi nægja sína
þjáningu og hugsa ekkert fyrir
morgundeginUm. — En Mandanar
voru ekki þannig. Þejr áttu miklar
birgðir af allskonar matvælum. —
Frásögn Vcrendryes sýnir að þeir
hafa stundað akuryrkju, cn það
gerðu Indíánar yfirleitt ekki Því
miður hafði Verendrye ongan túlk
og gat því ekki kynst sögu þeirra,
,trú nje venjum.
Samt er frásögn hans hin merki-
legasta, því að hann var fyrsti hvíti
maðurinn, sem heimsótti þá. Það
gat því ekki verið að menning
þeirra stafaði af kynnum við livíta
veiðimenn.
Það var ekki fyr en árið 1784 að
Nortlnvest F'ur Company var stofn-
að og nokkrum árum seinna retti
þaö á fót skinnaverslun nálægt
Mandönum. En í blaðinu .,Pelin-
sylvania Paeket and Daily Advert-
iser“ birtist í ágúst 1784 þessi
klausa:
— Fregn frá Boston hermir. að
hvítur þjóðflokkur hafi fundist um
2000 mílur handan við Appalachian
fjöllin. Það er sagt að fólk þetta
sje kurteist og standi á háu menn-
ingirstigi og liaíi kyiibt kristinni
tru Þetta er haít bæði eftir ludi-
anum cg írcnskum truþóðum, sem
komu fc.1 Montreal í fjTra.---
Þótt tæplega sje hægt að henda
reiðut á slíkum lausafregnum þá
er enginn vafi á því, að hjer er átt
við Mandana. Þeir voru cinu menn
irnir, sem höfðu bjartan hörunds-
lit á þessum slóðum og þeir áttu
einmitt heima þar sem tiltekið er.
Iljer fær maður fyrst að frjetta, að
þeim hafi verið kunnir kristnir
siðir.
Árið 1806 gerði Alexander Henry,
kunnur grávörukaupmaður, sjer
mörg hundruð mílna ferð til að
kvnnast þeim. En þá fyrir skemstu
höfðu aðrir Indíánaþjóðflokkar
gert með sjer bandalag og herjað á
Mandana, unnið vígi þeirra og brot-
ið niður hin vel bvgðu þorp Þeir
Mandarar, sem undan komust,
höfðu leitað niður með Knife Riv-
er, og þar hitti Henry þá. Og hann
hefur sagt frá því að þeir væri
hvítir og ætti lieima í góðum hús-
um.
Gcslrisnir og IiáttprúAir
Á árunum 1832—34 heimsóttu
tveir merkir menn Mandana. Ann-
ar þeirra var George Callin og
liann dvaldist hjá þeim marga mán
uði 1832. Hinn var A. P. Maximilian
prins af Wicd-Neuwied og liann
hafði vetursetu 1833—34 i Clark-
\'ígi, sem var skamt írá aðseturs-
stað Mandana. Catlin liefur með
myndum sínuin og skrifum bjargað
mörgum minningum um þennan
þjóðflokk, áður en liann spiltii t aí
brennivíni, og sióleysi hvitra
manna.
Mandanar voru bá enn svo af-
skektir þarna í Norður-Dakota að
þeir heldu sínum háttum. Og Cat-
lin undraðist menningu þeirra og
talar jafnan um þá ineð meslu virð-
ingu og kallar þá hina „gestrisnu
og liattpruðu Mandana". En þá
stunduðu þeir þo ekki akuryrkj-
uiia með jafn miklúm dugnaði cg
þeir hofðu aöur gert, og virk: