Lesbók Morgunblaðsins - 13.02.1949, Blaðsíða 15

LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
75
greiddan í peningum, eftir því sem
hlutirnir þá voru virtir. Margir
gerðu þetta og yfirgáfu borgina og
fóru út í íslendingabygðirnar. Jeg
ætla ekki að rekja starfsemi fje-
lagsins, en aðeins benda á að til-
gangur þess var að hjálpa íslend-
ingum til þess að hagnast á á-
standinu eins og það var þá, en að
það var ekki stofnað í eigin hags-
muna skyni eins og sumir hafa
haldið fram.
Hlutafje fjelagsins nam 14.757
dollurum og hluthafar voru 41.
Stærstan hlut, 2049 dollara, átti
Jón Júlíus, en flestir áttu 100 doll-
ara. Jón Júlíus var kosinn fram-
kvæmdastjóri og meðstjórnendur
Friðfinnur Jóhannesson frá Skriðu
í Hörgárdal og Kristján Jónsson
frá Heðihshöfða á Tjörnesi. Alt
gekk vel í fyrstu. Gróðinn varð
15% fyrsta hálfan mánuðinn og í
desember 8%. Veturinn 1881 hafði
fjelagið milúð fyrir stafni. Það
rcisti tvö hús við Ross Street og
leigði hvort þeirra fyrir 40 dollara
á mánuði. Ennfremur reisti það
stórt verslunarhús og byrjaði að
versla þar. Niðri í húsinu voru ný-
lenduvörur og kjötbúð og þeim
veitti Baldvin L. Baldvinsson for-
stöðu. Uppi á lofti var skóverslun
og hcnni stjórnaði Andrjes Reyk-
dal.
Ur því að jcg nefni þessa versl-
un, verð jeg að láta þess getið að
þctta er ekki fyrsta íslenska versl-
unin í Winnipeg. Árni Friðriksson
hafði oröið á undan þeim, vel kynt-
ur rnaður meðal íslendinga bæði í
Kanada og Bandarikjunum. Hann
kom til Winnipeg liaustið 1875 og
gerðist matvinnungur hjá skósmið
um veturinn. (Hann var skósmið-
ur sjálfur). Haustið 1876 fór hann
til Gimli og setti þar á fót skó-
smíðastofu og ofurlitla skóverslun.
Eftir lítimi tíma hvarf hann aftur
til Winnipeg og opnaði þar skó-
verelun 23. júní 1879. En svo seldi
hann verslunina árið eftir Gísla
Jóhannessyni úr Skagafirði fyrir
300 dollara og hvarf þá um hríð
til Dakota.
Þrátt fyrir mikil umbrot í ís-
lendingum um þessar mundir van-
ræktu þeir þó ekki fjelagslífið. í
öllum fjelögunum voru tíðir fund-
ir og málefni dagsins rædd af
hispursleysi. Framfarafjelagið helt
uppi kenslu, og Jón Júlíus kendi
söng. Guðsþjónustur voru á sunnu-
dögum og sunnudagaskóli Söng-
skemtanir voru haldnar. Á einu
skemtikvöldi kvenfjelagsins voru
10 ræður haldnar og 12 lög leikin
á hljóðfæri auk margs annars. Ár-
ið 1880 sýndi Framfarafjelagið
sjónleikinn „Sigríður Eyafjarðar-
sól“, eftir Árna Jónsson frá Þverá
í Eyafirði. Varð sá leikur mjög vin-
sæll.
Afturkippur og hrun
Veturinn 1882 verður lengi í
minnum hafður vegna fannkyngi.
Ailir vegir urðu ófærir og svo var
ófærðin mikil úti á sljettunum að
antilópur og hreindýr sátu föst í
snjónum og gengu menn þar að
þeim á skíðum og rotuðu þau. En
í vorleysingunum urðu hin mestu
flóð, sem sögur fara af. Sljetturn-
ar fyrir austan, vestan og sunnan
borgina voru eins og hafsjór Inn-
flytjenda-járnbrautarlestir, sem
komu að sunnan, sátu fastar í flóð-
inu. Sumir innflytjendanna reyndu
að halda áfram á bátum, aðrir
sneru aftur og sögðu sínar farir
ekki sljettar. Kvikfje drapst og
druknaði. Heyverð komst upp í 80
dollara vagnhlassið í Pembina og
100 dollara í Brandon. Þetta varð
mikið áfall íyrir alla í vestur bygð-
unum. Straumur ensku innflvtj-
andanna stöðvaðist og þar með
var gróðabrallinu í Winnipeg lok-
ið. —
Jeg þarf ekki að taka það fram
að bessi afturjdppui' bitnaði á ís-
lendingum sem öðrum. Surnir
höfðu keypt lóðir, en borgað að-
eins- hlut í þeim. Þeir mistu það
alt flestir. Gróðafjelagið varð fýr-
ir miklum skakkaföllúm, en lagði
þó ekki árar í bát. Þáð gat ekki
selt neitt af lóðum sínum og húsa-
leigan hrapaði úr 40 dollurum nið-
ur í 12 dollara á mánuði. Verslun-
. i
inni var haldið áfram næsta ár og
fengu fjelagsmenn þar nauðsynjar
sínar — jafnvel þeir,' sem höfðu
mist alt sitt við þessa óvæntu at-
burði. Eftir árið treystist fjelagið
ekki til þess að halda áfram leng-
ur. Eignum þess var skift milli
fjelagsmanna í hlutfalli við inn-
eign þeirra og svo lagðist fjelag-
ið niður.
(Úr „The Icelandic Canadián“).
^ L L V
- Molar -
Vísindamenn höfðu getið þess til, að
skrautlegir fuglar væru óætir. Það
væri vörn þeirra, að rándýr og rán-
fuglar vissu þetta og skiftu sjer ekki
af þeim. Annars mundu þeir fljótt hafa
liðið undir lok, vegna þess að skrautið
hefði blátt áfram bent ofsóknurum a
þó. Nú hefir farið fram 5 ára *rann-
sókn á þessu. Nokkrir menn voru sjer
úti um ýmsar tegundir af skrautfugi-
um og matreiddu þá handa sjer. Emi-
fremur höfðu þeir 9 ketti í fjelagsskap
við sig til þess að ganga úr skugga um
hvaða smáfuglar þeim þætti lostætastir
,og hverjir verstir. Reynsla af þessum
tilraunum virðist benda til þess að
skrautlcgir fuglar sje verri til átu en
aðrir fuglar.
Clarence E. Blucher, forstjóri De
Soto bilaverksmiðjunnar (Chrysler),
sagði einu sinni: ,,Ef eitthvert erfitt
verk þarf að vinna í verksmiðjunni og
jeg veit ekki hvernig auðveldast er
að leysa það af hendi, þá fel jeg lat-
asta manninum í verksmiðjunni 'að
framkvæma það. Og eftir 10 daga hef-
ir hann áreiðanlega fundið hvernig
Ijettast sje að leysa það af hendi og
þá tökum rið upp aðíerð hahs .