Lesbók Morgunblaðsins - 27.01.1952, Blaðsíða 2

30

r LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
apríl 1794 að hún skyldi leggjast
niður 6. júní þá um sumarið og
söfnuðurinn sameinast dómkirkju-
sömuðinum, „vegna þess að söfn-
uourinn mun með miklu meiri
ár. egju sækja dómkirkjuna en
hina, og með því vinst einnig, að
þá verður hægt að messa miklu
oftar í dómkirkjunni, öllum til
góðs, bæði báðum söfnuðunum og
skólasveinum í latínuskólanum. —
En þeir, sem heima eiga í Viðey
og hafa sótt kirkju að Laugarnesi
1 þegar ekki er messað í eynni, eru
hinir einu, sem bíða tjón við það
' að Laugarneskirkja er lögð niður.“
Lleð tilliti til þess var því svo fyrir
mælt, að hjer eftir skyldi messa 4.
hvern helgidag í Viðey.
í Um eignir Laugarneskirkju var
svo fyrir mælt, að helmingur kú-
gildanna (3) skyldu falla til dóm-
1 kirkjunnar og prestur hafa leigur
af þeim. Kirkjugripir og messu-
1 klæði skyldu gefin næsta fátækum
! presti og kirkju eftir ákvörðun
' biskups. Klukkurnar skyldi selja á
1 uppboði og andvirði þeirra ganga
til fátæklinga í sókninni. Sjóður
kirkjunnar og andvirði fyrir timb-
; ur úr hinu rifna guðshúsi, skyldi
Jeggjast í jarðabókarsjóð.
Með þessari ráðstöfun bættust
' ellefu bæir við kirkjusókn Reykja-
I víkur.
En svo komst hin nýa dómkirkja
upp og var vígð 1796, og hafði þá
' verið 8 ár í smíðurn. Hún varð
1 mörgum sinnum dýrari en ráð
‘ hafði verið fyrir gert, svo að flest-
! um blöskraði, og þá eigi síst stjórn-
1 inni. Var það því aðallega af sparn-
! aðarástæðum að árið eftir var
1 ákveðið að leggja Neskirkju niður,
• enda þótt hún væri nýleg og hið
[ stæðilegasta hús. í konungsboð-
* skap um þetta, út gefnum 26. maí
' 1797 segir, að úr því að dómkirkjan
1 sé komin, sé Neskirkja nú jafn
! óþörf og Laugarneskirkja hafi ver-
^ jð, þar sem hún er ekki nema tvær
fallbyssuskotslengdir frá dómkirkj-
unni og vegurinn þar á milli góður
alt árið.“ — Því ákveðst að Nes-
kirkja skuli rifin, klukkurnar seld-
ar á uppboði til styrktar fátækling-
um í sókninni. — Kirkjuviðirnir
skyldu seljast á up>pboði, skuldir
hennar greiddar með því fje, en
það sem afgangs væri skyldi renna
til dómkirkjunnar. Kirkjugripir
skyldu gefnir næstu fátækum kirkj
um, eftir ákvörðun biskups.
Kirkjan átti tvær jarðir á nes-
inu, Bygggarð og Bakka, og var svo
ákveðið að þær skyldi leggjast til
dómkirkjunnar og þangað skyldu
flytjast 2 kúgildin af þeim, er
kirkjan fekk hjá Laugarneskirkju
og setjast sitt á hvora jörð. Áttu
dómkirkjupresti svo að greiðast af
þeim árlegar leigur í smjöri, en af
þriðja kúgildinu skyldi hann fá 1
rdl. 40 sk. af árlegum tekjum dóm-
kirkjunnar. Út af þessum kúgild-
um varð síðar mikið vafstur og
rekistefna, því að bændur neituðu
að taka við þeim, og hafði prestur
því engar nytjar þeirra.
Ekki var Neskirkja rifin á því
ári og forsjónin sá fyrir því að
menn losnuðu við slíkt umstang,
og mas við að koma kirkjuviðun-
um í peninga. Kirkjan fauk i „Bás-
endaveðrinu" mikla í ársbyrjun
1799.
—★—
Þá var prestur hjer í Reykjavík
sjera Brynjólfur Sivertsen. Hann
hafði fengið það embætti þegar
Geir Vídalín varð biskup.
Sjera Brynjólfur var fæddur að
Hlíðarenda í Fljótshlíð 13. des.
1767, sonur Sigurðar yngra land-
þingsskrifara, Sigurðssonar eldra
landþingskrifara og sýslum. í Ár-
* í brjefi, sem skrifað er að Saurbæ
á Kjalarnesi 3. júlj 1857 segir svo: í
kirkjugarðinum hjer í Saurbæ er nú
aðeins einn legsteinn. Hann hefur verið
búinn til yfir landþingskrifara og sýslu-
nessýslu, er dó að Saurbæ á Kjalar-
nesi 1745.*
Brynjólfur misti föður sinn er
hann var 13 ára að aldri (hann átti
mörg systkin, þar á meðal voru þær
Ragnheiður miðkona sjera Mark-
úsar Magnússonar í Görðum og
Halldóra kona Gísla rektors Thorla
cíus). Honum var komið í Skál-
holtsskóla, er hann hafði þroska til,
og var þar þangað til skólinn flutt-
ist til Reykjavíkur, og útskrifaðist
úr Hólavallaskóla 1788. Árið eftir
sigldi hann til háskóians í Kaup-
mannahöfn, lauk þar heimspeki-
prófi og tók svo að lesa guðfræði,
en neyddist til að hætta námi sök-
um fátæktar. Kom hann svo til ís-
lands 1795 og þá um haustið setti
Hannes biskup Finnsson hann
„prokonrektor“ við Hólavallaskóla.
Segir Árni biskup Helgason að
hann hafi sama sem verið flæmd-
ur þaðan, „því hann var svo gamal-
dags að hann vildi innleiða þá
gömlu Disciplin.“
Árið 1797 varð Geir Vídalín bisk-
up og setti hann þá Brynjólf eftir-
mann sinn sem dómkirkjuprest.Var
mann Sigurð Sigurðsson og konu hans
Málfríði Einarsdóttur. Fyrir ekki all-
mörgum árum var steinn þessi í út-
norðurhorni kirkjugarðsins, en var
færður þaðan af því að sjór hafði brot-
ið svo framan af bakkanum, sem garð-
urinn stendur á, að vesturveggur hans
varð að færast ofar. Hefði steinninn
því ekki verið færður úr sínum upp-
haflega stað, væri hann nú mestallur
innundir kirkjugarðsveggnum. Nú er
steinn þessi fyrir framan kirkjudyrnar.
Hann er í stærra lagi, hefur vcrið vand-
aður mjög og er enn óskemdur að
mestu leyti. Á öllum hornum hans eru
úthöggnar myndir, sem eru sumar orðn
ar svo máðar, að ekki yerður vel sjeð
hvað þær eiga að merkja. Þó mun það
eiga að vera: kompás, hönd sem skrif-
ar, metaskálar og stundaklukka. Graf-
letrið er á latínu.... Sá, sem afskrifaði
það, heldur að steinninn hafi verið bú-
inn til í lifanda lífi konunnar, af því
að eyða stendur fyrir tölunni við dauða
dag og aldursár þetutar.