Lesbók Morgunblaðsins - 27.01.1952, Blaðsíða 4

LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
[ 32
smátt eða stórt, án trúræknis iðk-
ana. Reynslan hefur sýnt, að sje
þess ekki gætt hefur afleiðingin
orðið hrun jafnt heilla þjóða og
einstakra borga. Stjórnin hefur því
með tilhlýðilegum ráðstöfunum
sjeð svo um að trúrækni sje út-
breidd, eigi aðeins alment innan
ríkisins, heldur og sjerstaklega á
þeim stöðum, sem eru utan við
móðurríkið (Moderstaten). Þannig
‘ hafa kirkjur verið reistar þar sem
1 Danir hafa fótfestu utan Evrópu
t og þar settir danskir prestar. Einn-
1 ig er sjeð um að þeir Danir, sem
1 heima eiga í London, geti hlustað
f á opinberar guðsþjónustu á sínu
' eigin máli.
Þessi umhyggja fyrir guðrækni,
ásamt þeim mörgu velgerðum, sem
stjórnin hefur látið íslandi í tje,
vona jeg að verði til þess, þegar á
það er bent, að ráðstafanir verði til
þess gerðar að íbúar Reykjavíkur,
en þar eru nú að minsta kosti 17
danskar fjölskyldur, fái að hlusta
á opinberar guðsþjónustur í dóm-
kirkjunni á sínu eigin móðurmáli.
Þetta verður þeim mun auðveld-
r ara þar sem hinn virðulegi dóm-
! kirkjuprestur Brynjólfur Sivertsen,
f er jafn leikinn í dönsku sem ís-
1 lensku og hefur fullan vilja á að
! halda opinbera guðsþjónustu á
dönsku annan hvorn sunnudag, ef
hann gæti fengið allranáðarsamleg-
ast leyfi hans hátignar til þess.
Jeg verð þess vegna fyrir eigin
hönd og meðborgara minna að
skora virðingarfylst á stiftamt-
! mann og biskup að þeir leggi fast-
1 lega til við hið konunglega danska
! Kanselli að það leyfi að guðsþjón-
! ustur í dómkirkjunni megi fara
! fram á dönsku annan hvorn sunnu-
! dag. Með því móti helst trúræknin
( við, og sennilega aukast tekjur
f prestsins vegna þess að borgararnir
' eru eins og nú er ástatt tregir á
f að greiða gjöld til prests og kirkju.
. -* — -
Brjef þetta er einkennilegt á
margan hátt. Vera má að bæar-
fógeti hafi sjálfur trúað því að
danskar guðsþjónustur annan
hvorn sunnudag mundu hafa betr-
andi áhrif á hina dönsku borgara
og efla siðgæði í bænum, og þess
vegna hafi honum aðeins gengið
gott til. En því miður verður af-
staða hans þó nokkuð tortryggileg
þegar hann fullyrðir að Brynjólfur
dómkirkjuprestur sje fús til þess
að messa á dönsku annan hvorn
sunnudag, því að það var ekki satt.
Eins er það nokkuð tortryggilegt
er hann gefur í skyn, að presturinn
muni græða á þeirri tilhögun. Hann
vissi að sjera Brynjólfur var blá-
fátækur maður og honum hefði
sjálfsagt komið vel að auka óríf-
legar tekjur sínar. Þetta ber óneit-
anlega keim af því að hann sje að
freista prestsins og um leið og þess
er gætt fer mann að gruna, að eitt-
hvað annað kunni nú að hafa búið
undir heldur en aðeins það, að efla
siðgæði í bænum.
En hvað sem um það er þá er eitt
víst, að hjer gengur bæarfógetinn
erinda hinna dönsku kaupmanna.
Og það er alveg ljóst hvað þeir
hafa viljað. Tilgangur þeirra er sá
að efla dönsk áhrif hjer á landi,
með því að útrýma íslenskunni úr
höfuðkirkju landsins, að hálfu leyti
fyrst, því að þá var auðvelt að losna
alveg við hana innan stundar.
Það var áreiðanlega ekki af guð-
ræknisþörf nje trúarlegum áhuga
að kaupmennirnir fóru fram á að
messað yrði á dönsku í dómkirkj-
unni annan hvorn sunnudag. Þeir
skildu flestir eða allir íslensku svo,
að þeir gátu haft full not af ís-
lenskri guðsþjónustu. En þeir sóttu
ekki kirkju. Þeir voru guðlausir
menn. „Þá prjedikuðu verslunar-
menn í sínum búðum — mjer er
það minnisstætt frá mínum yngri
árum — fyrir sjómönnum og hús-
mönnum, að öll kristin trú væri
digtaður hjegómi, að Kristur hefði
aldrei komið á þessa jörðu, og þar
fram eftir götunum,“ segir Árni
biskup Helgason. Og Magnús Step-
hensen konferenzráð gefur Reykja-
vík þennan vitnisburð eins og hún
var þá: „Reykjavík apaði eftir út-
lendra kaupstöðum, eftir því sem
færi gafst til, í munaðarlífi, metn-
aði, prakt, svallsemi, lystugheit-
um.“ Þessi er dómur samtíðar-
manna um menn þá, er báðu
Frydenberg að auka trúarlífið í
borginni.
En dönsku kaupmennirnir áttu
sjer eitt áhugamál, að gera ísland
að aldanskri hjálendu, og fyrsta
sporið í þá áttina var að útrýma
íslenskri tungu. Þeim hafði orðið
þar vel ágengt. Þeir höfðu fengið
næturvörð í dönskum einkennis-
búningi og hann gekk á milli hús-
anna í bænum og hrópaði upp á
dönsku hvað klukkan væri og söng
danska sálma. Þeir höfðu komið
því til leiðar að Reykjavík var orð-
in hálfdanskt þorp, þar sem ekki
var töluð íslenska heldur bjöguð
danska, eða „hryllilegur hræri-
grautur íslensku og dönsku“ svo að
bændur skildu varla sína eigin
landa þegar þeir komu hingað. „Þá
var það haldið á sínum stöðum
ósómi að tala íslensku, þótt íslensk-
ir menn væri, það hjet næstum
því hið sama að vera íslenskur og
að vera villidýr“, segir Árni bisk-
up. Kaupmenn komust fljótt í bæ-
arstjórn og rjeðu því að umræður
færi þar fram á dönsku og allar
fundargerðir skrifaðar á dönsku.
Og nú hugkvæmdist þeim þetta
snjallræði að láta guðsþjónustur í
dómkirkjunni fara fram á dönsku.
Kirkjan hafði fram að þessu verið
höfuðvígi íslenskunnar og þar um
varð engu þokað meðan Hannesar
Finnssonar biskups naut við. En nú
var kominn nýr biskup, sem þeir
þóttust eiga í fullu trje við vegna
góðmensku hans. Og nú var hjer