Lesbók Morgunblaðsins - 31.05.1952, Blaðsíða 7

LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
'W* 291
daga.' Hafði hann þózt sjá móður
sína og elti hana, en það háfði 'þá
verið álfkona. Vissi drengurinn
lítið meira um burtveru sína, en
aldrei varð hann jafngóður eftir
það. Síðan fara engar sögur af álfa-
fólki á Gufunesi.
----o----
Núverandi bóndi í Gufunesi er
Þorgeir Jónsson glímukappi frá
Varmadal. Hefir hann búið þar í
14 ár og gert þar miklar jarðabæt-
ur, svo að túnið var orðið um 70
dagsláttur að stærð og var hægt
að framfleyta þar 40 nautgripum.
Er það nokkur munur og fyrrum
var, þegar talið var að jörðin fram-
fleytti ekki nema 9 nautgripum og
10 lömbum. En auk þessa mikla
kúabús hefir Þorgeir haft þarna
margt sauðfé og fjölda hesta, reið-
hesta og reiðhestaefna, því að hann
er hestamaður mikill og hafa hest-
ar hans jafnan skarað fram úr á
kappreiðum hér. Suður í nesinu,
eða tanga sunnan við nesið, þar
sem áður mun hafa verið sá varp-
hólmi, er getið er um hér að fram-
an, hefir hann gert skeiðvöll og
hafa þar verið haldnar kappreiðar
undanfarin sumur.
En um leið og Áburðarverk-
smiðjan er komin, er búskap í
Gufunesi lokið. Þá verður einu
sveitarsetrinu færra hér syðra. Nú
eru þar tímamót og þessvegna hefi
ég ritað þetta hrafl úr sögu jarðar-
innar.
Áður en Áburðarverksmiðjan
kom hafði Gufunessland verið skert
að allmiklum mun, því að stutt-
bylgjustöðinni höfðu verið fengnir
þar 83 hektarar til umráða. Það
var þó óræktað land. En nú hefir
Áburðarverksmiðjan fengið loforð
fyrir 25 hektörum í túni jarðarinn-
ar og hefir þegar lagt undir sig 15
hektara af norðurhluta túnsins,
sem var bezt ræktað.
Þannig fer nýi tíminn með hern-
aði á hendur gamla tímanum. Og
það er ekki ósvipað því að koma
á vígstöðvar að koma að Gufunesi
núna. Stórvirkar jarðýtur hafa bylt
um túninu þvert og endilangt. Með
stálplógum sínum hafa þær tætt
og flegið af hinn grænkandi gras-
svörð og bylt honum alla vega upp
í hrauka og garða. Hina frjóvu
gróðurmold hafa þær rifið upp og
sett í hauga og auk þess hálffylt
með henni stóran klettabás, þar
sem bryggjan á að koma. Þetta
er gróðurmold sem tugir kynslóða
hafa ræktað og lifað á um 10 alda
skeið. Hér hafa iðnar héndur varn-
að uppblæstri og hjálpað gróand-
anum öld fram af öld. Þessi gróð-
urmold og þessar grænu torfur eru
því nokkurs konar þjóðararfur. Og
manni hlýtur að vökna um augu
þegar þeir horfa á hvernig með
hann er farið.
Það er verið að brýna fyrir
okkur að bæta fyrir syndir for-
feðranna, þar sem þeir hafa fram-
ið rányrkju svo að jörð er blásin
og ber þar sem áður voru skógar
og grænar grundir. En höfum vér
þá ekki jafníarmt skyldu til þess
að varðveita það sem forfeðurnir
hafa vel gert, varðveita þær gróð-
urlendur, sem þeir vörðu og létu
okkur í arf?
Manni verður á að spyrja: Er
það nauðsynlegt að nýi tíminn
brjóti niður og rýri gæði lands-
ins? Rafveiturnar hafa kaffært fög-
ur gróðurlönd. Hér í Reykjavík
hafa menn eytt miklu fé og mikl-
um tíma og miklu erfiði í það að
rækta ber og blásin holt, en þeg-
ar þetta er loksins orðið að túnum
og gróðurreitum þykir sjálfsagt að
rífa það allt upp til þess að byggja
þar hús og gera þar götur. Þetta
hafa menn daglega fyrir augum.
Og nú er verið að umturna 40
kúa túni á Gufunesi. Jarðveginum
er eytt og gróðurmoldinni, sem
undir var, er ekið fram í sjó, svo
að hún skolist burt og fari veg allr-
ar veraldar.
Þeir forráðamenn heimsins, sem
mestar áhyggjur hafa af því hvern-
ig jörðin eigi að íramfleyta hinu sí-
vaxandi mannkyni, brýna nú al-
varlega fyrir þjóðunum að vernda
dyggilega hvern gróðurblett, hefta
lanispjöll og græða upp að nýu
biásin og ber lönd. Ekki eru þessar
aðfarir í Gufunesi í samræmi við
það. Og því verður manni á að
spyrja: Var það alveg nauðsynlegt
að setja Áburðarverksmiðjuna í
túnið á Gufunesi. Mátti ekki finna
óræktað land, sem henni hentaði?
Er það nauðsynlegt aðí-hýi tíminn
brjóti undir sig og mylji niður það
sem forfeðurnir hafa vél gert?
----0—<’.l ,f i’l
Gufunes fær brátt ílýan svip.
Þar rísa upp gríðarmikil verk-
smiðjuhús og milli þeirra malborin
eða malbikuð stræti. Umhverfis
þau rísa svo upp íbúðarhús fyrir
þá, sem þarna vinna og brátt verð-
ur komið þarna þorp með iðandi
lífi, þar sem vélamenningin malar
gull í milljónatali. Hér er verið
að koma upp lyftistöng fyrir ís-
lenzkan landbúnað, og það er
gleðilegt.
En þrátt fyrir allan sinn áburð
og allar sínar milljónir, getur þessi
verksmiðja aldrei borgað gróður-
moldina, sem hún eyðileggur á
Gufunesi. Henni mun takast að
veita bændum skilyrði til þess að
auka gróðurmagn lélegs jarðveg-
ar, auka töðufall, færa út nýrækt.
En gróðurmold getur hún ekki
skapað. Þess vegna mun sumum,
sem renna augum yfir Gufunes
í framtíðinni, fara líkt og álfkón-
unni sem kvað:
Faðir minn átti fagran lund,
sem margur grætur,
því ber ég hrygð í hjarta mér
um daga og nætur.
Það geta verið eftirmæli hins
gamla Gufuness.