Lesbók Morgunblaðsins - 31.05.1952, Blaðsíða 11

GliLLHORNIN FRÆGU
SEIVi STOLIÐ VAR FYRIR 150 ÁRUM
ÞAÐ var árið 1639 að ung stúlka,
Kirsten Svendsdóttir frá Österby,
sem er milli Tönder og Höjer í
Suður-Jótlandi, fann fornt drykkj-
arhorn úr gulli. Hvernig þetta at-
vikaðist má sjá á bréfi frá henni
nokkuru síðar til Kristjáns kon-
ungs 4. Þar segir hún svo:
— Yðar konunglegu hátign mun
þegar kunnugt um hvernig eg, fá-
tæk stúlka, fyrir guðs sérstaka
handleiðslu og forsjá, laugardaginn
fyrir messu Jakobs postula, sem
var 20. júlí síðastliðinn, fann á
yðar konunglegu eign í Mögel-
tönder sókn nokkra gullmola, sem
tóku á sig horns eða lúður lögun,
er þeir voru settir saman. Og þar
sem eg er ung og fáfróð þá vissi
eg ekki í fyrstu hvað eg hafði fund-
ið og fór því með þetta til Tönder,
en þegar það hafði verið skoðað og
reynt þar af mikilsvirtum mönnum
og það kom í ljós að þetta var gull,
en enginn óvandaðri málmur, og að
það var þuhgt, þá flýtti eg mér að
fara með það til Mögeltönder-hall-
ar....
ætla að láta kosningar fara fram í
júní, eins og til stóð.
Og hvað segir svo almenningur í
lýðræðisríkinu Kúba? Ekkert. En
hvað hann hugsar, er ekki gott að
segja, ef hann þá hugsar um nokk-
uð annað en að komast yfir nokkur
centos, með sem allra minnstri
fyrirhöfn. Og svo er þeim hollast,
sem við einræði búa, að hafa í huga
hinn gullna málshátt: „Fæst orð
hafa minnsta ábyrgð“, því „oft er í
holti heyrandi nær.“
Iiornið varð nú konungseign.
Tæpri öld síðar, eða vorið 1734,
fannst annað gullhorn á sömu slóð-
um. Sá, sem fann það var fátækur
bóndi frá Gallehus og hét Jerk
Lassen. Hann var að gráfa upp leir
svo sem 25 metra frá þeim stað,
þar sem fyrra hornið fannst. Þetta
horn var ekki nema nokkra þuml-
unga undir yfirborði jarðar.
Þessi tvö horn voru af svipaðri
gerð, þó var seinna hornið þyngra
en hitt, enda þótt það væri styttra.
Samtals vógu þau 7 kg Innan í
þeim var sléttur hólkur, en utan
um hann voru breiðir samsettir
hringar, skreyttir með upphleypt-
um myndum og útflúri. Á seinna
horninu stóð áletrun efst, gerð með
rúnastöfum, og var svo lesið úr
þeim: „Eg, Lægæst, sonur Holta,
smíðaði hornið.“
Af þessari áletran og handbragð-
inu á hornunum mátti ráða, að
hornin væri norræn smíð og senni-
lega frá 5. öld. Myndirnar á þeim
sumar virtust vera af guðum og því
var talið sennilegt, að þetta hefði
verið helgigripir, notaðir sem
drykkjarhorn við hátíðleg tæki-
færi, en ekki verið blásturshorn.
Mátti og ráða það af því hvað þykkt
var í þeim. Samt þykjast menn
ekki geta fullyrt neitt um til hvers
þau hafi verið notuð. Og enginn
getur gizkað á hvernig á því stend-
ur að þau skyldi finnast á þessum
stað, en sennilegast er talið að þau
hafi verið fórnargjöf til guðanna,
eins og svo margir aðrir dýrgripir
frá fornöld, er fundizt hafa.
Hornin voru fyrst geymd við
hirðina, en þaðan voru þau svo
flutt í „Kongens Kunstkammer“.
Það var stofnun þar sem ægði sam-
an forngripum og alls konar fáséð-
um gripum. Var safn þetta geymt
í sömu byggingu og konungs bók-
hlaðan. Þar er nú ríkisskjalasafn.
í þessu listaverkasafni voru
margir glerskápar og í einum
þeirra voru gullhornin geymd. —•
Sennilega hefur skápurinn verið
læstur, en frekari ráðstafanir voru
ekki gerðar til þess að vernda gull-
hornin. Og þess vegna fór svo að
þeim var stolið á öndverðu árinu
1802.
Þjófurinh var> gullsmiður og hét
Niels Heidenreich. — GúUhornin
freistuðu hans. Hann hafði gert sér
tíðförult í bókasafnið og í þeim
ferðum hafði honum tekizt að ná
mótum af öllum þeim lyklum, er
hann þurfti að nota til þess að kom-
ast inn í listaverkasafnið. Að kvöldi
hins 4. maí fór hann svo þangað
og lauk upp fyrir sér sjálfur. Eng-
inn maður var þar á verði og eng-
inn hefti för hans. Hann komst inn
í bókasafnið og þaðan var svo
greiður gangur fyrir hann inn í
listaverkasafnið. Þegar hann kom
þangað gerði hann sér hægt um
hönd, braut glerskápinn og tók
gullhornin ásamt nokkrum öðrum
munum úr gulli, sem þó voru lítils
virði á móts við hornin. Þegar hann
fór út úr húsinu skildi hann þjófa-
lyklana eftir í útidyrahurð, svo að
enginn skyldi væna starfsfólk þar
í húsinu um að hafa rænt gripun-
um. Síðan fór hann rakleitt heim
til sín í Studiestræde, og áður en
sólarhringur var liðinn hafði hann
brætt gullhornin og gert úr þeim