Lesbók Morgunblaðsins - 20.03.1954, Síða 8

188
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
STÖRF FLOKKSSTJÓRANNA
Þegar „marxistisku“ mennta-
mennirnir hittu þetta trúfólk í
fangabúðunum reyndu þeir strax
að komast að samkomulagi við það.
Þó erfitt væri að brúa bilið milli
skoðana þeirra, var þó gagnkvæmt
umburðarlyndi þeirra nægilega
sterkt til að hægt væri að finna
samstarfsgrundvöll. Árangur þess-
arar samvinnu kom brátt í ljós:
Fangagæzlan oft fákunnandi hafði
barnalega tilhneigingu til að bjóða
beztu stöðurnar í stjórn fanganna
þeim menntamönnum, sem hún
dáði mest vegna lærdóms síns. En
menntamennirnir afsöluðu sér
þessum eftirsóknarverðu stöðum í
hendur „monashkianna“ (trúmann-
anna) og kusu heldur að takast
sjálfir á hendur erfiðsvinnuna í
námunum til að geta tryggt sér
flokksstjórastöðurnar a. m. 1.
í Sovét fangabúðum er flokks-
stjórinn tengiliður milli þrælaeig-
andans, þrælaeftirlitsmannsins og
þrælsins. Þrælaeigandinn á þó
ekkert skylt við persónurnar í
„Kofa Tómasar frænda". Hann er
í sannleika ekki maður, heldur eitt
af hinum fjölmörgu fyrirtækjum
Sovétríkjanna, sem reka kolnám-
ur, vegagerð o. s. frv. og taka fanga
á leigu fyrir 60 rúblur á nef frá
fangastjórninni og eiga alltaf í
brösum við hina síðarnefndu vegna
vanskila. Þrælaeftirlitsmaðurinn,
sem. nú er kallaður Desyatnik eða
prórab er ‘starfsmaður innanríkis-
málaráðuneytisins, sem kemur af
frjálsum vilja frá Rússlandi eða
Ukraínu til að vinna sér inn auka-
skilding hér norður frá.
MENNTAMENNIRNIR
BREYTTU SKIPULAGINU
Flokkstjórinn, sem sjálfur er
fangi, tekur við skipunum þræla-
éftirlitsins á hverjum morgni á
vinnustað og skipar mönnum sín-
um til verka. Hann gegnir störfum
Desyatniks í forföllum hans og not-
ar þá öll kjarnyrði rússneskunnar
til að reka á eftir. Það ætluðust
a. m. k. yfirvöldin til og þannig var
það í mörg ár, þar til byltinga-
sinnaðir menntamenn komu og
breyttu skipulaginu. Áður fyrr
hafði yfirmaður fangabúðanna
sjálfur valið flokksstjóra, aðallega
meðlimi leyniþjónustunnar, sem
byrjuðu að þiggja mútur frá þeim
ríku (þeim, sem fengu oft send-
ingar að heiman) til að hrjá þá
veikbyggðu og huglausu og ívilna
þeim sterku. Auðvitað voru þeir
yfirleitt illa liðnir en aðeins
menntamennirnir, styrktir af stofn-
un hreinna pólitískra fangabúða,
fundu brátt aðferð til að losna við
þá.
Þeir voru vanir að segja við
þrælaeftirlitið eitthvað á þessa leið:
„Heyrðu Ivan Ivanovich, þú munt
lenda í vandræðum út af þessum
flokkstjóra. Hann er of heimsk-
ur til að semja vinnuskýrsluna til
stjórnarinnar á réttan hátt. Ef
þú veizt hvar brauð þitt er smurt,
þá ættirðu að senda hann burt sak-
ir vankunnáttu og útnefna vin okk-
ar Kolya Nikolayevich í hans stað.
Hann mun tryggja að 50% áætlun-
arinnar verður framkvæmd og
semja vinnuskýrslurnar þannig
fyrir þig að þú verður aldrei und-
ir 100% nokkurn dag. Hvernig lík-
ar þér það?“ — Ivan Ivanovich hef-
ur aðeins áhuga fyrir tvennu: að
láta áætlunina standast á pappírn-
um og eiga náðuga daga. Hvernig
getur hann staðizt slíkt tilboð.
Kolya fær starfið og vinnan byrjar
að vera viðunandi.
Vegna þessara skipulagsstarfa
„hinna sönnu nemenda Lenins“,
batnaði hagur fanganna svo mjög
frá 1950 og síðar að alda nýrrar
vonar fór um fangabúðirnar. Von-
leysið breyttist í sjálfsöryggi og
virka leit að möguleik um náðun.
Hugmyndin um að gera verkfall
byrjaði að skjóta upp kollinum.
„Áætlunarbúskapur Sovétríkjanna
er í svo ríkum mæli byggður á
þrælkunarvinnu að verkíall meðal
fanganna myndi hrista undirstöður
ríkisins,“ sögðu sumir. „Það er
hægt að gera verkfall í fangabúð-
unum. Við eigum ekki mikið að
missa. Fyrst við erum hér á annað
borð, verðum við að gefa for-
dæmi“!
ÆTTJARÐARVINIRNIR
FRÁ UKRAÍNU
En jafnvel þó þessir tveir flokk-
ar sameinuðust, var þó ein hindr-
un í vegi þessarar ráðagerðar: Vest-
ur-Ukraínumennirnir, sem þýddust
engan, ekki einu sinni í fangabúð-
unum. Næstum allir þessir menn
höfðu verið í neðanjarðarhrevf-
ingu Bandera (foringia Þióðernis-
sinna í Ukraínu) og höfðu barizt
árum saman í skógum Galiciu og
Volhyníu gegn innlimun landsins
í Sovétsambandið. Margar sögur
voru sagðar um hreysti þeirra, en
oft virtist svo sem þeir hefðu af-
hent hugrekkið með rifflum sínum.
Menntamennirnir aftur á móti og
trúmennirnir, sem vanir voru að
beita vopnum andans, höfðu harðn-
að við hverja raun í fangabúðun-
um.
Þess vegna var það að þegar
Rússarnir sýndu mótþróa sinn í
verki með því að vinna eins lítið
og hægt var, kepptust Ukraínubú-
arnir við að standast áætlun. Þeir
litu niður á Rússana sem letingja
og Rússarnir litu niður á þá fyrir
þýlyndi þeirra. Þessi viðkvæmasta
deila fangabúðanna gerði meira
en þjóðernið til að skapa óvild
milli Rússa og Ukraínumanna.
Þessir ukraínsku bændur höfðu þó
óbeit á Sovétríkjunum, sem komið
höfðu til þeirra eins og erlendur
sigurvegari og drepið fólk þeirra
af miskunnarlausri grimmd, sem
rússnesku fangarnir þekktu ekki.