Lesbók Morgunblaðsins - 05.02.1956, Page 2

70
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
á Bygdöy til afnota, og þar var
safnið opnað hátíðlega 31. maí
1902. Og innan um skógarlundi, á
grænum túnum, stendur nú breið
byggð fornra húsa, sem sótt hafa
verið út um land allt. Þar eru eigi
aðeins íbúðarhús, heldur einnig
útihús og gripahús. Og þarna hefir
verið safnað saman áhöldum, verk-
færum og skartgripum í tugþús-
unda tali. Þar er allt sem sýnir
hvernig fólkið bjó um sig í inum
gömlu húsum og má rekja sögu
sýningargnpanna allt frá víkinga-
öld og fram á seinustu aldir.
Hér er menningarsaga bænda-
stettarinnar. En norska þjóðin hefir
eigi aðeins verið bændaþjóð. Hún
hefxr um aldir verið einhver mesta
sigiingaþjóð heimsins. Og hér er á
öðrum stað sýnd sú saga. Þar er
Sjómin tasafmð, sem sýnir þróun
s.iomennsku og siglinga frá vík-
ingaöld og fram á vora daga. Þar
t ru eixuiig þrjú hús, sem allir gest-
ir telja sér skylt að skoða. í einu
þeirra er skipið hans Friðþ,jófs
Nansen, „Fram“. sem heimsfrægt
cr fyrir siglingar sinar í báðum ís-
höfum jarðar. í öðru húsi eru
geymd víkingaskipin þrjú. er
fundizt hafa í Noregi, elztu norsku
flcyturnar, sem til eru. Og í þrið.ia
húsinu er in ,,íorkostulega“ fleyta
„Kontiki", sem Thor Heierdahl og
félagai' hans fleyttu sér á vfir
Kyrrahafið. Þetta er eftirliking af
fornum fleytum Indióna í Suður
Ameríku, en þó nýsmiði. einstakt
i sinni röð og heimsfrægt.
Bæði „Fram“ og „Kontiki“ hafa
\'arpað ljó.ma á nafn Noregs og ina
miklu siglingaþjóð, er það land
byggir. En þó mun Islendingunx
þykja mest til koma víkingaskip-
anna. Þau minna oss á sögu íor-
feðranna og landnámssöguna. Þess
vegna skal nú sagt nokkuru nánar
frá þeim.
Vikingaskipin teljast tii forn-
gripasafns háskólans. Húsið eða
höllin, sem þau standa í, er rétt
hjá Friluftsmuseet, og er eigi full-
gert enn. Þetta er krossbygging, og
þar sem álmurnar mætast, er hár
turn og þar uppi svalir. Af þessum
svölum getur maður horít niður
yfir öll víkingaskipin þrjú í einu,
þar sem þau eru sitt í hverri álmu.
Fjórðu álmuna vantar enn, en þeg-
ar hún hefir verið reist, á að geyma
þar allan þann fjölda dýrmætra
muna, sem fannst í Ásubergsskip-
inu.
Fyrsta alman var fullger 1926 og
þá var Ásubergsskipið flutt þang-
að og haft til sýnis fyrir almenn-
xng. Hin skipin tvö voru ekki flutt
í húsið fyr en 1929, otg vegna vjð-
gerðar á þeim var ekki hægt að
hafa þau til sýnis fyrir almenn-
ing fyr en árið 1932.
Skip þessi eru. líklega öll eldri
en saga íslands. Þeim svipar þyerju
til annars um byggúigarlag, en eru
þó ólík og mismunandi stór. Tvö
þeirra hafa vei'ið hafskip, en ið
þriðja (Ásubergsskipið). hefir víst
aðallega verið ætlað til ferða inn-
fjarða og innan skerja, ef til vill
sú tegund, er fornmenn kölluðu
karia. Skipin eru kennd við þá
staði, þar sem þau fundust.
TUNKSKIPHi
Austan við Víkina, þar sem aður
hét Austfold, stendur nú borgin
Fredriksstad. Um 10 km. þaðan, á
austanverðri svonefndri Hrolfsey,
er bær sem Haugur heitir. Skammt
frá honum var gamall haugur. sem
kallaður var Báthaugen (Skips-
haugur), en óvíst hve gamalt
naínið er. Næsti bær þar heitir
Hróarstaðir (eða Hróastaðir). Þar
var annar stór haugur. Graíið var
í hann 1751 og fannst þar fornt
skip, en það fór allt forgörðum fyr-
ir handvömm.
Nú var það laust eftir liitíO að
þeir á Haugi fóru að sæltja mold
í Skipshauginn, og árið 1867 rak-
ust þeir þar á fornt skip, en skeyttu
ekki um að tilkynna þann fund. —
Var mikill hluti skipsins kominn
undir bert loft þegar háskólinn
fékk að vita um þetta og stöðvaði
moldartökuna. Voru svo um haust-
ið sendir þangað fróðir menn til
þess að rannsaka þennan merka
fornleifafund.
Haugurinn var einn ínn stærsti
i Noregi, um 80 metrar i þvermál.
Skipið hafði verið látið Standa á
jafnsléttu, áður en haugurinn var
orpinn og sneri frá norðri til suð-
urs. Innan í það hafði verið lagt
þykkt lag af eini og mosa, til þess
að verja það fúa. Aftur á skipihu
var líkhús, er hvíldi á stoðum, sem
reknar voru niður utan við skipið.
Þarna fuodust bein úr karlmanni
og hesti og var auðséð að hestur-
inn hafði verið grafinn standandi.
Ýmsa muni höfðu bændur fundið
þarna, en þeir vpru flestir glatað-
ir. En sýnilegt var einmg, að haug-
urinn hafði verið rofinn einhvern
tima i fyrndinni, og þá hefir verið
rænt þeim gripum, er nokkurs
þótti um ver.t. ,
Það þótti mikill viðburður þeg-
ar skip þetta fannst, en minna hef-
ir þótt ti.l þess.koma síðan hin
skipin fundust, enda hafa mestar
skemmdir orðið á því. Súðirnar til
beggja stafna hafa fúnað gjörsam-
lega. enda þótt þær hafi yerið úr
eik. Er því tæplega hægt að ákvæða
hvað skipið hefir verið langt. en
þó gizka menn á að það hafi verið
20 rnetra. har hafa ekki verið nema
11 eða 12 árar á borð. Það hefir
því verið styttra cn hin skipin og
einnig borðlægra, því að borðin i
súðinni haf-a ekki verið riema 10,
en eru 12 í Ásubergsskipinu og
16 í Gaukstaðaskipinu. Af súðinni
eru nú ekki eftir nema 8 horðin
mióskipa og ofurlítii brot af 9 og
10 borði. Vegna þessa er ekki hægt
að sjá hvernig arastokkurinn hefir