Lesbók Morgunblaðsins - 05.02.1956, Side 3

Gaukstaðaskipið í hauginum
venð, né hvernig skipið heíir verið
skjöldurn skarað. En það er ein-
kennilegt, að þetta skip er breið-
ara en hin, og halda menn að það
hafi verið gert vegna þess hvað
það var borðlágt, svo að það skyldi
vera stöðugra í sjó, enda má sjá
á því, hve ramlega hefir verið frá
siglutrénu gengið, að meira hefir
verið treyst á segl en árar. Eigi
er unnt að ákveða hve gamalt
skipið er. En allt bendir til þess
að konungur hafi verið heygður í
því. Halda menn að konungsætt
hafi setið í Hrolfsey um skeið, og
draga það af inum mörgu og stóru
haugum, sem þar eru. En A. W.
Brögger prófessor telur allar líkur
til þess, að Hrólfseyarættin hafi
ekki verið upp runnin í þessari
byggð, heldur muni þar um að-
komu konunga að ræða, er lagt hafi
undir sig héraðið og ráðið fyrir því
um nokkurt skeið á 9. öld. Hitt er
ekki vitað hvaðan þeir konungar
voru, en ekki þykir ólíklegt að þeir
hafi verið danskir, og draga menn
það af því, að þarna hafa fundizt
samskonar grafir og gröf Þ.yri
drottningar hjá Jalangri í Dan-
mörk, enda þótt þessar grafir séu
LESBÖK MORGUNBLAÐSINS

eldri en drottningargröfin. Nokk-
urn stuðning fær þessi tilgáta og
í Heimskringlu, þar sem sagt er
frá dauða Eysteins Hálfdanarson-
ar konungs á Vestfold. „Þá var sá
konungur á Vörnu, er Skjöldur hét;
hann var allmjög fjölkunnugur“.
Varna hét héraðið, þar sem Hrólfs-
ey er, og nafn konungsins virðist
danskt. Og þar sem segir að hann
hafi verið fjölkunnugur, þá gæti
það bent til þess, að Norðmenn
hefði haft skömm á honum.
GAUKSTAÐASKIPIÐ
Vestan fjarðarins gegnt .Austfold
er Vestfold. Þaðan eru komin bæði
hin skipin, Gaukstaðaskipið og
Ásubergsskipið.
Gaukstaðir eru skammt irá bæn-
um Sandefjord. Þar á grasbala hjá
Neðri Gaukstað stóð stór haugur og
var kallaður Konungshaugur. —
Fylgdu honum þau munnmæli, að
þar væri konungur heygður ásamt
öllum gersemum sínum. Árið 1880
fóru einhverjir að grafa í haug'inn
og ætluðu að ná í dýrgripina. Þetta
verk var stöðvað, vegna þess að
nauðsyn þótti til bera að það væri
imnið af mönnum, sem þekkingu
höfðu. Og sama árið fór svo N.
Nicolaysen fornfræðingur þangað
og braut hauginn. Fann hann þar
skip, og var það merkilegasti forn-
leiíafundur Norðmanna um heilan
mannsaldur og er inn merkilegasti
að sumu leyti enn. Þegar á öðrum
degi rakst hann á skipið, og eftir
10 vikur var uppgreftrinum lokið.
Haugurinn var þó stór, um 50
metra í þvermál og um 5 metrar
á hæð.
Þarna var ið annálaða Gauk-
staðaskip, sem nú er á safninu á
Bygdöy. í líkhúsi á þiljum uppi
fannst beingrind af manni. Hann
hafði verið lagður t rúm sitt, í
skrautklæðum og með vopnum
sínum. Er ekki talinn neinn vafi
a því að þetta hafi konungur venð.
Rannsókn á beinunum sýndi að
hann mundi ha% verið um firnm-
tugt og 1,78 m. á hæð. Það kom
einnig í ljós, að hann mundi hafa
þjáðst af liðagigt, einkum i vinstra
kné og þess vegna átt erfitt um
gang. Út af þessu kom Brögger
próíessor fram með þá tilgátu, að
þarna mundi fundinn Ólafur kon-
ungur Geirstaðaálfur. Dró hann
þá ályktun einkum af því, að Þjóð-
óli'ur skáld í Hvini segir í Yngl-
ingatali, að Ólafur konungur hafi
andast úr l'ótverk. Síðar hefir þetta
þó verið dregið í efa, enda segir
Þjóðólfur í kvæði sínu að Ólaíur
konungur hafi verið heygður á
Geirstöðum. Kvæðið var orkt fyr-
ir Rögnvald heiðumhæra, son
Ólafs, og mátti Þjóðólfur því vel
vita hvar Ólafur varheygður. Menn