Lesbók Morgunblaðsins - 04.03.1956, Blaðsíða 2

IM

LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
Gandvík, og að þann is leysti mikið
seinna heldux en á Finnmerkur-
strönd og suður um Noreg, þá virð-
ist eðlilegast að ætla, að þessir
veiðimenn hafi verið afkomendur
þjóðar, sem átti heima í Noregi
fyrir ísöld. Er eðlilegast að ætla,
að þegar ísöldin skall á, hafi fólkið
flúið undan ísnum, sumir leitað
suður á bóginn, allt til Mið-Evrópu,
en aðrir haldið út til hafsins og
orðið innikróaðir þar á inum ís-
lausu svæðum. Bústaði sína hafa
þeir haft við sjó frammi, en þá náði
ströndin lengra út en nú. Þegar
ísinn fór að þiðna og strandlengjan
sökk í sjó, hafa þeir orðið að flytja
bústaði sína hærra og hærra. Þess
vegna er ekki von að elztu bústaðir
þeirra hafi fundizt, þeir eru úti í
sjó. En bústaðirnir, sem fundizt
hafa þarna úti á hjara veraldar.
lengst norður á Finnmörk, eru þó
elzt mannvirki, sem fundizt hafa í
Noregi.
s
ÞAÐ eru nú 11—12.000 ár síðan að
jökulhelluna tók að leysa af Nor-
egi, og var horfin eftir nær 2000
ár. Á hálendinu hafði ísinn mulið
undir sig og skriðjöklar báru fram
mikið af leir og sandi, er fyllti
grunna firði, svo að þar urðu dalir
eftir. í þessum jökulruðningi festi
svo gróður rætur. Hann barst út frá
inum íslausu svæðum upp í há-
lendið og suður með ströndum
fram, en að sunnan kom annar
gróður, sem fylgdi inum hverfandi
ísi fast eftir, og barst seinast til
Noregs frá DanmÖrk og Svíþjóð.
Með honum komu stórar hjarðir
hreindýra, er heldu sig alltaf við
ísröndina. Og þegar veðrátta tók að
hlýna meir, kom annar gróður. og
einnig ýmis dýr, sem ekki eru
kuldabeltisdýr. Þarna komu skóg-
arnir og skógardýrin.
Veðráttan hlýnaði, varð hiýra
og þurrarten nú-er. Björk og fura
þöktu Stör svæði á hálendinu, þar
sem nú er eyðimörk, en niðri á lág-
lendinu þutu upp skógar af eiki-
trjám, lindartrjám og almi, og
þangað komu alls konar skógardýr,
sem áður höfðu verið suður í Ev-
rópu, þar á meðal villisvínin. Þetta
tímabil, sem talið er ná frá 7.500—
5.500 f. Kr„ kalla veðurfræðingar
boreal-tímabilið, eftir inum þurru
norðlægu (boreale) vindum, er þá
blésu.
Ekki er ósennilegt að fólkið hafi
einnig dreifzt um landið frá norðri
og suðri, eins og plöntur og dýr.
Maður getur ímyndað sér, að þeir,
sem áttu heima í inum gömlu veiði-
stöðvum norður á Finnmörk, hafi
haldið suður á bóginn, þegar ísinn
tók að leysa. En langt hafa þeir
ekki farið, ekki lengra en í Norður-
landsfylkí. Sunnar finnast þeirra
engar minjar. Og það getur verið
eðlilegt, því að einmitt á þessum
slóðum rákust þeir á annan þjóð-
flokk. sem kallaður er Fosna-menn,
og er það nafn dregið af Fosna hjá
Kristjánssundi, þar sem fyrstu
minjarnaar um þá fundust, og tald--
ar vera um 10.000 ára gamlar.
Fornfræðingar þykjast geta rakið
slóð Fosna-manna, að þeir hafi
komið frá Svíþjóð til Víkurinnar,
og dreifzt þaðan norður eftir landi.
Hafa fundizt margar minjar þeirra
á Austfold, en þó hvergi jafn mikið
sem á Mæri.
Þau eru ekki rnerkileg áhöldin,
sem fundizt. hafa í bústöðum þess-
ara manna. Það eru allt smá áhöld
úr steini, Fosnamenn hafa notað
tinnu, en Komsa-menn aðrar stein-
tegundir. Oft er erfitt að sjá, að
þetta sé ekki aðeins náttúrlegar
steinvölur, svo frumstæð eru þessi
áhöld. Og það hafa yfirleitt verið
smíðatól, því að aðaláliöld þeirra
voru úr öðrum efnum: beini og
horni, enda er þetta tímabil stund-
um nefnt beinöld. En af þeim
áhöldum er ekkert til. Tímans tönn
hefur brutt þau upp U1 agna. fyrir
löngu, nema helzt í dölum mm. En
þar var lítil byggð, allur þorri
manna átti heíma út við hafíð.
Komsa-mönnum á Finnmörk
gætum vér helzt líkt við fortíðar
Eskimóa. Þeir hafa nær eingöngu
lifað á selveiðum, og þeir hafa ef-
laust átt selskinnsbáta og hafa
klæðzt selskinnum. Lýsi hafa þeir
notað til ljósa og eldsneytis, og
annaðhvort hafa þeir búið í jarð-
húsum eða tjöldum. Lífsskilyrði
hafa þá verið lík þar eins og nú
er á Grænlandi. Seinna, þegar
hlýna tók og gróður að aukast,
hafa þeir brennt skógarviði, það
sést á trjákolum, sem fundizt hafa
í bústöðum þeirra. Sennilega hefur
þeim og iærzt að veiða hreindýr,
eftir að þeir mættu þeim, svo ekki
er víst að mikill munur hafi verið
á iifnaðarháttum þeirra og Fosna-
manna þegar þeir hittust.
Fosnamenn hafa sennilega liföð
á hreindýraveiðum upphaflega og
elt hreindýrin norður, eftir því sem
isinn hopaði lengra undan. En
þegar þeir voru komnir út að At-
lantshafsströnd, hefm' þeim verið
nauðugur einn kostur að' lifa mest
á fiskveiðum, Þeir höfðu engin hús-
dýr, en til fata hafa þeir haft
hreinstökur.
&
ÞAÐ er fyrst við lok boreal-tíma-
bilsins, að ný og betri áhÖld koma
í stað þeirra, er menn höfðu notað
um þúsundír ára. Það eru verk-
færi úr steini. Má vel vera að éin-
hverjir innflytjendúr sunnan úr
Ewópu hafi flutt þá nýung með
sér þangað, því að þá var nýlega
farið að nota slík steinverkfæri í
suðlægári löndum. En þeir innflytj-
endur hafa þá þegar blandazt þvf
fólki, er fyrir var, því að þeirra sér
ekki önnur merki.
Það voru aðallega axir. som
menn smíðuðu fyrst úr steini. Þar.
með var steinninn uppgötvaður
sera smíðaefni, og það olli byltíngu.
Steinninn var betrí að ýmsu: leyti.
en' bein' og hom, ekki sízt til smxða-
tóla og vopna, og hægt var að laga