Lesbók Morgunblaðsins - 04.03.1956, Qupperneq 6

1*3
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
bjúghnífar úr tinnu og enginn vafi
er á því að þeir bera vitni um auk-
inn landbiinað, því glöggt má sjá
til hvars þeir hafa verið notaðir.
Þetta hafa verið sigðir og máske
jafnframt áhöld til þess að kvista
við. Fundizt hefur mesti f jöldi þess-
ara gripa í Víkinni, á Jaðri. Lista,
Upplöndum. hjá Karmtsundi og á
Mæri.
Þessir fornleifafundir og aðrir
sýna, hvernig umhorfs hefur verið
í Noregi í lok steinaldar. Þá búa í
landinu tveir þjóðflokkar, annars
vegar veiðimenn og fiskimenn, hins
vegar innfluttir bændur. Víða hafa
veiðimennirnir orðið að hörfa und-
an og leita sér nýrra veiðilanda, en
yfirleitt hafa þeir þó haldið kvrru
fyrir þar sem þeir voru áður. Inn-
flytjendumir hafa ekki verið nógu
fjðlmennir til þess að bera ægis-
hjálm yfir þá, sem fyrir voru. Sú
brevting hefur og orðið á háttum
innflytjenda, að þeir hafa orðið að
taka sér fasta bústaði, því að þarna
gátu þeir ekki lifað hirðingjalífi.
Þeir hafa og eflaust að ýmsu levti
orðið að semja sig að háttum þeirra
er fvrir voru.
Um fiskimennina er öðru máli
að gegna. Þeir hafa séð að innflvtj-
endur höfðu meira vald á náttúr-
unni og öflum hennar heldur en
þeir siálfir. Innflytiendur kunnu að
láta jörðina vinna fyrir sig, og þeir
létu dýrin þjóna sér. Þeir höfðu
alltaf nógan mat og þurftu engar
áhyggjur að hafa af aflabresti. í
augum fiskimannanna hafa þeir
því verið ofurmenni. Hiá þeim gátu
fiskimennirnir fengið betri áhöld
og vopn, en þeir áttu áður, og þeir
hafa líka fengið hiá þeim kornmat
og ef til vill skepnur. Er líklegt að
þá hafi það hafizt að stunda fisk-
veiðar og landbúnað iöfnum hönd-
um.
Þetta verður ljóst af fornleifa-
fundum frá þessum tíma, einkum
því sem fundizt hefur í hellum, þar
sem mánnábyggð var. Þar má helzt
nefna Ruskenes-hellirinn skammt
fvrir sunnan Björgvin. Þar fannst
mikið af beinum úr hjörtum og sel,
en það voru aðeins hauslrúpur,
hálsliðir og útlimabein. En þar
fannst einnig mikið af alls konar
beinum úr húsdýrum, þó aðeins af
ungviði, svo sem kálfum, lombum
og grísum. Þetta sýnir að menn
hafa haft hér bústað aðeins nokk-
um hluta ársins. Hellirinn hefur
verið veiðistöð. Þarna fannst líka
ofurlítið af byggi. Þetta sýnir, að
ungviðið og kornið hafa menn haft
með sér sem matarforða, en skrokk-
ana af veiðidýrunum hafa þeir
gevmt til vetrarforða. Veiðitækin
voru úr beini, en samt sýnir fund-
urinn, að þetta fólk hefur lifað
jöfnum höndum á veiðiskap og ak-
urvrkju og kvikfjárrækt. Aðalbú-
staðir þess hafa verið lengra inni í
fjörðunum.
m.
BRONSÖLDIN
&
f SUÐLÆGARI löndum voru
málmamir komnir til sögunnar
meðan enn var steinöld á Norður-
löndum, en áhrifa frá málmöldinni
gætir þar þó í gerð steinvopnanna.
Notkun málma hófst þannig, að
menn höfðu fundið nokkurn veg-
inn hreina málma og löguðu þá til
í hendi sér líkt og steininn áður.
En um málmöld er ekki að ræða
fyr en menn komust upp á lagið
að bræða málmana og steypa þá.
Og svo varð enn mikilsverð breyt-
ing, er mönnum tókst að bræða
saman tvo málma, eins og t. d.
kooar og tin, og fá þannig betri
málm. Þá hefst bronsöldin.
Þessi málmur barst til Norður-
landa að sunnan. Hann var dýr, en
Danir og Skánverjar höfðu efni á
að kaupa hann, vegna þess að þeir
áttu dýra útflutningsvöru þar sem
raíið var, en eftir því var mjög
sótzt í suðrænum löndum. En Nor-
Steinhamrar með skafti. IVIundi ekki
Mjöllnlr, hamar Þórw, hafa verift
svípaftur?
egur átti ekkert af þeirri vöru, og
fólkið var yfirleitt ákaflega fátækt
og gat ekki veitt sér þann munað
að kaupa ina dýru bronsgripi. Hafa
því fundizt þar snöggum mun
færri gripir heldur en í Danmörk.
eða alls um 600. Er um helmingur-
inn af því skartgripir, en fimmti
hlutinn vopn. Gripir þessir eru frá
öllum öldum bronstímans (1500—
300 f. Kr.)
En vegna þess hve fáir gripimir
eru, þykir auðsætt að það hafi að-
eins verið lítill hluti þjóðarinnar,
sem gat keypt þá. Og á fundar-
stöðunum má sjá, að það hafa verið
bændurnir eða innflytjendurnir.
Veiðimennimir og fiskimennimir
hafa haldið áfram að nota verkfæri
úr steini. Fundarstaðirnir benda og
á að landbúnaður hefur aukizt í
Noregi, því að bronsgripirnir hafa
eigi aðeins fundizt við Víkina,
heldur einnig á Jaðri, Upplöndum.
Mæri, Þrándheimi og jafnvel í döl-
unum inn af Sogni og Harðangri.