Lesbók Morgunblaðsins - 04.03.1956, Blaðsíða 11

LESBÓK MORGUNBLAÐ9INS
n-
J43
Forfeður vorir
EITT af því, sem mikið er rætt um
meðal veðurfræðinga um þessar
mundir, er inn dularfulli norðan-
loftstraumur, sem menn nefna
„jet“-straum. Þetta er eins og djúp
og breið elfur af ísköldu lofti í
40.000 feta hæð og fer með allt að
480 km. hraða á klukkustund. Þessi
ofsafengna loftelfur kemur norðan
frá heimskautssvæðinu, fer vfir
norðvestanvert Kanada og suður
yfir Bandaríkin. Þessi loftstraumur
á mikinn þátt í að mynda hvirfil-
bylji og fellibylji og auka ofsann
í þeim. Áður fyr fór hann út yfir
Atlantshaf og kom á stað inum
miklu hvirfilbvlium hiá Vestindí-
um og við Floridaströnd. En fvrir
skömmu hefur hann breytt stefnu
sinni, beygir við þegar hann kemur
á móts við Alleghany-fjöllin og
heldur norður aftur og dregur með
sér mikið heitt loft norður á bóg-
inn. Enginn veit hvernig á því
stendur að hann hefur breytt
þannig um rás, en veðurfræðingar
segja að af þessu muni stafa miklir
sumarhitar í Bandaríkjunum, og að
fellibvljir verði tíðari en áður hjá
ströndum Nýa Englands og Nýu
Jórvíkur.
Margar aðrar breytingar í gufu-
hvolfinu munu og draga alvarlegan
dilk á eftir sér, og stjórninni í
Bandaríkjunum er þetta fvllilega
ljóst, því að hún hefur nýlega veitt
til veðurþjónustunnar 12 milljón-
um dollara meira heldur en um var
beðið.
&
VEÐURFRÆÐTNGAR eru hræddir
um að með hlýnandi veðurfari
verði vatnsskortur æ tilfinnanlegri
og valda æ meiri vandræðum. Víða
er eina ráðið að bora eftir vatni.
en eftir því sem meira er tek;ð af
jarðvatni nærri úthafsströndum,
því meiri hætta er á, að saltur sjór
sogist lengra og lengra inn undír
jarðveginn. Yfirborð sjávar hefur
hækkað allt að 9 þumlungum á
Frh. af bls. 139.
ekki kaldari en áður, en miklu snjó-
þvngri. Þessi tíðarfarsbreyting kom
mjög snögglega, á 50 árum eða svo.
Og þá varð tíðarfar í Noregi mikið
verra en nú er.
En á þessum tíma var það, að
járnið kom fyrst til Noregs. Það
kom frá Keltunum og var upphaf-
lega notað í skartgripi, enda þótt
Keltar smíðuðu sjálfir úr því vopn
og verkfæri. Þetta sést á fomleifa-
fundum og eins hitt að jámið hefur
ekki fengið mikla útbreiðslu fyrst
í stað. Þess gætir helzt við Víkina
og á Jaðri.
Það eru harðíndin, sem setja svip
sinn á Noreg um þessar mundir.
Fram að þessu hafði veðrátta verið
undanförnum árum bæði á Kvrra-
hafs og Atlantshafs ströndum.
Hann leitar því meira á en áður og
með lækkuðum þrýstingi af jarð-
vegsvatni vegna notkunar þess,
verður honum greiðara að síast
undir jarðveginn. og spilla honum
með salti.
Og það er áreiðanlega margt mið-
ur skemmtilegt, sem þjóðir vestan
hafs og austan fá að glíma við
vegna hlýnandi veðráttu. En þó
munu in nvrztu lönd batna. Nú á
heimurinn fullt í fangi með að fæ*a
þær 2500 milljónir manna, sem hér
eiga heima. En með hlýnandi veð-
urfari verður unnt að rækta
óhemju landsvæði á norðurhveli
jarðar, landsvæði sem fram að
þessu hafa ekki gefið neitt af sér.
Sumir gizka á að þessi landsvæði
sé svo stór, að nema muni um
þriðjung af öllu þurrlendi jarðar,
og „miklð kom mastti þar 6
standa.“
(Úr „This W«*k Magazine'1)
svo mild, að búfé hefur að mestu
leyti gengið úti allan ársins hring.
En af því leiddi það, að bændur
höfðu engan áburð til ræktunar,
og um jarðrækt í stórum stfl var
varla að ræða, því að ræktunar-
áhöld voru lóleg, arður, gref og
rekur úr tré. En alltaf varð að
ryðja nýa akra, því að korn spratt
ekki ár eftir ár á sama stað, þar
sem áburð vantaði.
En þegar nú tíðarfarið spilltist,
er líklegt að fellir hafi orðið bæði
á mðnnum og fé. Þeir, sem vildu
bjarga bústofni sínum urðu ttú að
sjá honum fyrir húsaskjóli og fóðri
á vetrum, en heyskapur var ekki
björgulegur. Menn höfðu ekki ann-
að en tinnusigðir á skafti til þess
að slá með, og það hefur sennilega
þótt gott ef 2—3 menn gátu hjrkk-
að upp eitt kýrfóður um sumar-
tímann.
Af þessum orsökum hnignar
landbúnaði mjög og bændumir
verða að treysta æ meira á veiði-
skap. Sveitarhöfðingjamir hverfa
úr sögunni og kjörin jafnast milli
bænda og fiskimanna.
Á 1. ÖLD varð brevting á þessu.
Þá hröktu Rómverjar Kelta burt úr
Evrópu og samgöngur hófust að
nýu milli Norðurlanda og Miðjarð-
arhafslandanna. Og nú höfðu Norð-
menn líka verslunarvöru, sem sótzt
var eftir, en það var grávaran. Fyr-
ir hana opnaðist markaður í suð-
rænum löndum og eftirspurnin
jókst. Og nú kemur járnið fyrst
fyrir alvöru til sögunnar og veldur
þeirri byltingu, er helzt væri sam-
bærileg við þá bvltingu «r véla-
menningin h«fur valdið nú é döp-
um. Að minnsta kosti fara ekki
sögur af jafn gagngerum breyting-