Lesbók Morgunblaðsins - 01.02.1959, Blaðsíða 4

36
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
Nóg gull í sjónum
— en hvernig er hægt að ná því?
inn runnur en stafafuran hrað-
vaxta tré, sem að vísu verður ekki
ýkja stórt.
Upp með Jökullæk á Hallorms-
stað vaxa nokkur rauðgrenitré.
Voru þau sett niður 1908 að því er
nýustu upplýsingar herma. Að lík-
indum eru þau ættuð frá Norrlandi
í Svíþjóð. Þessi tré hafa borið
köngla og fræ nokkrum sinnura,
og af því hafa sprottið upp nokkr-
ar greniplöntur í gróðrarstöðinni á
Hallormsstað. En fræmagnið er lít-
ið, þar sem trén eru mjög fá. í
haust voru könglar á þrem trjám,
en þeir voru fremur lítils vaxtar,
minni en þeir hafa oft verið áður.
Mér er ekki kunnugt um, hvort
fræið í þeim hefir reynzt þroskað.
Og loks má geta þess, að lindi-
furan á Hallormsstað, sem ættuð
er austan úr Síberíu, bar stóra og
fallega köngla á þessu hausti í
fyrsta sinn. Að vísu var ekki nema
eitt tré, er við fundum með köngl-
um, svo að alls er óvíst, hvort blóm-
in hafa náð að frjóvgast, en þetta
sýnir að vænta má lindifurufræs
síðar, þegar trén eldast og tíð er
hagstæð.
Þótt undarlegt megi virðast sá-
ust ekki könglar á stóru blágreni-
trjánum í ár og heldur ekki í fyrra.
En innan skamms megum við
vænta fræs af þeim á nýjan l<nk,
jafnvel næsta sumar.
Af því, sem hér hefir verið sagt
um fræþroska á ýmsum erlendum
barrtrjám, er svo Ijóst sem verða
má, að slíkar tegundir sem þessar
eru að verða hlutgengir borgarar
í gróðurríki landsins. Þeir fáu, sem
enn eru að amast við skógrækt á
íslandi, ættu að láta sér þessi atriði
verða til varnaðar, svo að þeir
heimski sig ekki meir en góðu hófi
gagnir.
Að endingu skal svo frá því
greint, hvaða barrtré hafa borið
Þ A Ð var árið 1866. Prófessor
Adolphe Wurtz, sem þá var einn af
félögum frönsku akademíunnar,
var fenginn til þess að flytja fyrir-
lestur í ameríska vísindafélaginu
(American Association of Science)
og þá mælti hann meðal annars á
þessa leið: „Herrar mínir, eg er
viss um að gull finnst í sjónum!“
Þessi orð voru eins og eldur í
sinu. Þau kveiktu í vísindamönn-
unum og nú rigndi niður spurn-
ingum: Hve mikið gull er í sjón-
um? Hvernig er hægt að ná því?
þroskað fræ hér á landi, og eru það
þessi:
Rauðgreni.
Sitkagreni.
Blágreni.
Síberískt lerki.
Broddfura.
Stafafura.
Fjallafura.
Að öllum líkindum hafa svo þess-
ar tegundir einnig borið þroskað
fræ, þótt ekki hafi tekist að safna
því:
Lindifura.
Skógarfura.
Hvítgreni.
Þótt hér hafi einkum verið rætt
um fræþroska á Hallormsstað má
ekki skilja það svo, að þessi tré hafi
ekki borið fræ víðar. í haust var
mjög mikið af könglum á síbirísku
lerki á Vöglum, og í Múlakoti og
Hveragerði var allmikið af köngl-
um á sitkagreni. Köngla varð @g
vart á skógarfuru í Haukadal og
fleiri staði mætti nefna. En þetta
mun nóg í bili.
Og vísindamenn og efnafræðingar
steyptu sér út í að rannsaka þetta
mál.
Enskur vísindamaður, E. Son-
stadt, varð fyrstur manna til þess
að kveða upp úr með, hve mikið
gull mundi vera í sjónum. Árið
1887 tilkynnti hann efnafræðinga-
félaginu í Lundúnum, að í sjónum
umhverfis England væri 65 milli-
grömm af gulli í hverju tonni af
sjó. Með öðrum orðum, það væri
svo mikið gull í sjónum, að ef það
næðist allt, mundi hver maður
geta fengið 600.000 dollara í sinn
hlut!
Við þetta jókst um allan helm-
ing áhugi manna á því að ná í þessi
miklu auðæfi. Og ekki minnkaði
hann, þegar ástralskur vísindamað-
ur lýsti yfir því fáum árum seinna,
að hann hefði rannsakað sjóinn við
Ástralíu-strendur og komizt að
þeirri niðurstöðu, að í höfunum
mundu vera um 1000 milljónir smá-
lesta af hreinu gulli. Þetta var eins
og olía á þann eld er fyrir var, og
það var ekki fyr en hálfri öld
séinna að menn tóku eftir því að
hann hafði jafnframt komið fram
með þá skynsamlegu athugasemd,
að það mundi alls ekki borga sig
að vinna gull úr sjó, nema þá í sam-
bandi við krómvinnslu.
Fjöldi manna hófst handa um að
ná gullinu úr sjónum, og ákafinn
hafði aldrei verið meiri. En það var
einhver hængur á þessu. Margir
vísindamenn fundu minna gull
heldur en búizt var við, og surnir
fundu alls ekkert gull.
Árið 1902 lýsti hinn frægi sænski
efnafræðingur, Svante Arrhenius,
yfir því, að ágizkanirnar um gullið