Lesbók Morgunblaðsins - 01.02.1959, Blaðsíða 14

46
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
Úr ríki náttúrunnar:
Snakkur í kornökrum
Gufudalsháls er mjög brattur
beggja megin og frekar vondur
yfirferðar, til tekið að vetri til.
Milli brúna uppi mun hann vera
um 200 metrar á breidd. Gárungi
einn úr Gufudalssveit sagði eitt
sinn, er talið barst að hálsinum:
Gufudalsháls er eins og hryggur
á stórum reiðskjóta. Það mætti
setjast klofvega á bak honum og
dingla svo fótunum ofan í hlíðar
beggja vegna.
Gunnsteinn á Klettshálsi
Klettsháls er á milli Kollafjarð-
ar og Skálmarfjarðar í Barða-
strandarsýslu. Ofarlega í hálsinum
að sunnan er stórt holt, sem Gunn-
steinn heitir. Stór grasþúfa er á
holtinu eða haugur. Þar á að hafa
verið grafið gull, eða svo segir
þjóðtrúin. Holtið er á hægri hönd,
þegar farið er vestur, rétt við veg-
inn.
Mjög er víðsýnt af þessu holti.
Sér út allan Kollafjörð, suður á
Skarðsströnd og víðar.
Fyrir löngu síðan munu ungir
menn hafa haft áhuga á því að ná
í gullið, sem var í holtinu. Það mun
að minnsta kosti tvisvar sinnum
hafa verið reynt að grafa í þetta
holt eða í grasþúfuna til þess að
ná í gullið. En í bæði skiftin fór
svo, að þeir urðu að hætta við fyrir-
ætlun sína, því að í hvorttveggja
sinnið birtist þeim sama ógnin.
Þeir höfðu aðeins tekið nokkrar
skóflustungur, þá sýndist þeim eld-
ur kominn upp á næstu bæum. Þeir
bregða við hart, kasta skóflunum
og taka sprettinn til þess að bjarga
úr eldinum því sem bjargað verð-
ur. En nú gerist gamla sagan. Þeir
eru ekki fyrr komnir ofan af háls-
inum en þeir sannfærast um, að
þetta voru einskonar sjónhverf-
ingar. Nú sjá þeir bæina standa
þama, eins og þeir eiga að sér að
vera, þar sem áður „rauður loginn
brann“.
SUMARIÐ 1956 tóku bændur f
Karolina-ríkjunum í Bandaríkjun-
um eftir því að einhver óáran var
í ökrum þeirra, kornstengurnar
visnuðu upp, eins og þær hefði
dáið úr þorsta. Þeim fannst þetta
ekki einleikið og sendu því sýnis-
horn af þessu visnaða korni til
rannsóknar, en rannsókn bar eng-
an árangur. Engum tókst að finna
hvað valdið hafði þessari ódöng-
un í korninu.
Seint í júlímánuði var sérfræð-
ingur í ræktun tóbaksjurta á eftir-
litsferð á þessum slóðum. Hann sá
þá stórar skellur af visnuðu komi
í ökrum bænda og þótti það ekki
einleikið, því að jarðvegur var
góður þarna, nægilegur raki og
áburður á ökrunum. Þetta þótti
honum undarlegt, svo að hann tók
með sér nokkur sýnishorn og fór
með þau til landbúnaðarstofnunar
ríkisins í Raleigh. Þar voru sýnis-
hornin nú rannsökuð, en ekkert
sérstakt fannst að þeim. Þetta vai
eins og hvert annað skrælnað
korn.
En nú vildi svo til, að þarna við
stofnunina var indverskur maður,
nemandi í plöntusjúkdómafræði.
Hann sá það sem aðrir sáu ekki, því
að hann kannaðist við þennan
sjúkdóm. Á rótum kornsins fann
hann einkenni, sem öðrum hafði
sést yfir. Það voru smáörður eftir
sogrætur tilberajurtar, sem fram
að þeim tíma hafði verið óþekkt
Gullleitarmennirnir stóðust ekki
þennan tröllskap og móðurinn
rann af þeim.
Oddur Sveinsson.
með öllu í Vesturheimi.
Þessi jurt heitir „striga asiatica"
og er með fögrum rauðum blóm-
um. En nú er hún kölluð snakkur,
vegna þess að hún sýgur sig fasta
á rætur annara jurta og lifir á
þeim sem sníkjukind. Tilberinn er
útbreiddur víðs vegar um Asíu,
Ástralíu og Afríku og þykir hvar-
vetna hinn mesti vágestur. En það
uppgötvaðist ekki fyr en 1790 hvi-
lík skaðræðisplanta hann er. Nafn-
kunnur vísindamaður, sem ferðað-
ist um Mosambique í Afríku til
þess að rannsaka jurtasjúkdóma
þar, sagði að snakkurinn væri
„hættulegasti óvinur bænda þar“
Annar vísindamaður, sem rann-
sakaði þau spjöll, er snakkur gerir
á ökrum í Sudan, sagði að hann
væri skæðasti óvinur allra jarð-
ræktarmanna.
Bandaríkjamönnum brá illa í
brún, er þeir vissu að vágestur
þessi var til þeirra kominn og
hafði numið þar land. í fyrra var
því látin fara fram nákvæm rann-
sókn á því hvað hann mundi vera
útbreiddur. Hafði hann þá ekki
enn komist út fyrir Karolina-ríkin,
að því er bezt varð vitað. En hann
var þá í ökrum hjá 1320 bændum
í Norður Karolína og 419 bændum
í Suður Karolína. Þó var talið að
hann mundi geta leynzt víðar.
Hvernig barst hann þangað
. Þegar í stað var reynt að komast
eftir því hvernig snakkurinn hefði
komist til Ameríku. En það er ekki
auðvelt að ráða þá gátu, og engin
svör .hafa fengist við henni enn
Sumir halda að fræ plöntunnar
hafi borist með hermönnum, sem