Lesbók Morgunblaðsins - 01.02.1959, Blaðsíða 5

LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
37
í sjónum væri freklega ýktar. Hann
kvaðst aðeins hafa fundið 6 milli-
grömm í tonni, eða tæplega einn
tíunda af því, sem Sonstadt þóttist
hafa fundið. En þrátt fyrir það,
þótt gullið í sjónum væri ekki
meira en þetta, voru það samt
óhemju auðæfi.
Næst komu Þjóðverjar til sög-
unnar. Árið 1919 fólu þeir hinum
nafntogaða efnafræðingi sínum,
Fritz Haber, sem þá var prófessor
við Keiser Wilhelm Institut, að
leysa þetta vandamál. Þeir höfðu
tröllatrú á hæfni hans, því að það
lá við að hann einn hefði unnið
fyrri heimsstyrjöldina. Það var
hann sem þá fann upp gervi-
ammóníak, en það leiddi til þess
að Þjóðverjar gátu alltaf framleitt
nóg af sprengiefni, þrátt fyrir hafn-
bann Breta. Nú treystu Þjóðverjar
á að hann mundi geta bjargað land-
inu og fundið upp aðferð til þess að
ná gullinu úr sjónum, svo að þeir
gæti á skömmum tíma greitt allar
hernaðarskaðabætur sínar og kom-
ið fótunum undir sig aftur.
Haber lagði þá í langa sjóferð um
öll heimsins höf til þess að rann-
saka málið. Hann tók sýnishorn af
sjó úti fyrir ósum Rínar. vestur hjá
Kaliforníuströnd, langt suður í
Kyrrahafi og jafnvel norður í ís-
hafi, og allt þar álnilli. Hann náði
einnig bæði í fiska og sjávargróður
til þess að rannsaka það. í tíu ár
vann hann að þessum rannsóknum.
Fyrstu rannsóknir hans sýndu,
að Arrhenius hafði farið mjög
nærri um hve mikið gull væri í
sjónum. En þó kom margt ein-
kennilegt fyrir þegar hann fór að
rannsaka sýnishornin. Mismunandi
mikið gull virtist vera á mismun-
andi dýpi. í hafísnum virtist vera
meira gull heldur en í sjónum um-
hverfis hann. Og eins virtist vera
meira gull í svifinu, bæði þörunga-
svifi og lífeindasvifi, heldur en í
sjónum. Hvernig stóð á þessu?
Með eins nákvæmum rannsókn-
um og unnt var að framkvæma,
komst hann að þeirri niðurstöðu,
að gull hefði verið í efnum þeim,
sem hann notaði til rannsóknanna.
Þá hóf hann enn nákvæmari rann-
sóknir og komst þá að þeirri niður-
stöðu að gullið í sjónum væri hverf
-andi lítið, eða ekki nema nokkurra
aura virði í tíu tonnum af sjó!
Árið 1929 birti hann í þýzku
efnafræðistímariti niðurstöðurnar
af tíu ára rannsóknum sínum og
voru þær í stuttu máli þessar, með
hans eigin orðum: „Það er auðveld-
ara að finna saumnál í lön, heldur
en að vinna gull úr sjónum".
Menn gáfust ekki upp að heldur,
og næstir komu Japanar. Árið 1930
rannsakaði Mataicki Yasuda, pró-
fessor við háskólann í Tokyo, sjó úr
kínverska hafinu og komst að þess-
ari niðurstöðu: „Það er nægilega
mikið gull í sjónum til þess að það
borgi sig að vinna það“. Samkvæmt
útreikningi hans var gullmagnið í
sjónum svo mikið, að ef það næðist
allt, mundi hver maður geta fengið
200.000 dollara virði.
Gull hafði þá hækkað í verði, og
nú varð uppi f jöður og fit um allan
heim, og æðisgengið kapphlaup um
að finna beztu aðferðina til þess að
ná í gullið.
Amerískur hugvitsmaður, Thom-
as Midgely, sagði þá hiklaust: „Eft-
ir tíu ár verður hægt að vinna gull
úr sjónum með hagnaði“. Skömmu
síðar tilkynnti Willard H. Dow, for-
stjóri Dow-efnaverksmiðjanna:
„Brómverksmiðju okkar í Wilming
-ton hefir tekist að vinna gull úr
sjónum. Það kostar nú 10 dollara
að ná í eins dollars virði af gulli, en
eg er viss um að okkur muni takast
að endurbæta aðferðina svo, að
hægt sé að vinna gull úr sjónum
með hagnaði". Margir voru vantrú-
aðir á þetta, því að enda þótt hagn-
aður sé af því að vinna. bróm úr
sjónum, þá verða menn að gæta
þess, að það er 30.000 sinnum meira
bróm en gull í hverjum lítra. Þetta
var árið 1934.
Árið eftir kom hinn heimskunni
rafefnafræðingur, dr. Colin Fink,
fram á sjónarsviðið og tilkynnti, að
eftir 30 ára tilraunir hefði sér tek-
ist að finna aðferð til þess að ná
gullinu úr sjónum. Galdurinn væri
ekki annar en sá, að tengja málm-
plötur við andstæða rafpóla, setja
þær í sjóinn, og þá mundi gullið
safnast að fráhverfa pólnum. Hann
helt því fram að skip gæti notað
skrúfur sínar í staðinn fyrir þessar
plötur, og komið í höfn með skrúf-
urnar gulli þaktar.
Því miður kom það brátt í ljós,
að aðferðin var ekki jafneinföld og
dr. Fink helt. Það kom sem sé í ljós
að hinn fráhverfi gullsafnari varð
að snúast 15.000 sinnum á mínútu,
ef gull átti að leita að honum. En
kostnaður við þetta varð mörgum
sinnum meiri en eftirtekjan. Svo
fór um sjóferð þá!
Þegar Dow-verksmiðjurnar til-
kynntu að sér hefði heppnazt að ná
gulli úr sjónum, voru margir van-
trúaðir á að það mundi borga sig.
Meðal þeirra var William Cald-
well, prófessor í efnafræði við Ore-
gon-háskóla. Hann einsetti sér að
athuga þetta betur og tók þegar til
við rannsóknir í kyrþey. Seint á ár-
inu 1935 birti hann svo ameríska
efnafræðingafélaginu niðurstöður
sínar, og voru þær á þá leið að það
mundi kosta um 400 dollara að
framleiða gull sem væri aðeins
nokkurra aura virði.
Franski hugvitsmaðurinn Georg-
es Claude, sem fann upp „neon“-
ljósin, fór þá að velta því fyrir sér
hvernig á þessu stæði, að efnafræð-
ingunum skyldi alls ekki bera sam-
an um hve mikið gullmagn væri í
sjónum. Hann gerði því tilraun ár-
ið 1936 á skipi, sem sigldi á Kyrra-
hafi milli Suður- og Norður-
Ameríku. Tilrauninni var þaxrnig