Lesbók Morgunblaðsins - 01.02.1959, Blaðsíða 13

LESBÓK MORGTTNBLAÐSINS
48
Ál agabl etti r
SNEMMA á s.l. ári heimsótti eg
ásamt fleirum Brynhildi Eyólfs-
dóttur, sem lá þá veik á sjúkrahúsi
Akraness. Brynhildur er borgfirzk
bóndakona, og var þriggja barna
móðir orðin þá, en er fædd og al-
in upp á Múla vestur í Kollafirði.
Eg greip tækifærið til þess að
spyrja hana um álagabletti og sög-
ur, sem þjóðtrúin hefði skapað, ef
hún kynni. Hún sagði mér frá á-
lagabrekku einni. Eg spurði, hvort
hún vissi um fleira.
Jú, eftir á að hyggja. Hún lækk-
aði róminn, leit í kring um sig á
sjúkrastofunni og næstum því
hvíslaði orðunum:
— Það er gríðarstór steinn á
vestanverðum Gufudalshálsi, segir
hún, rétt við veginn, eitt af þessum
Grettistökum, og hvílir á örlitlum
fleti samanborið við alla stærð
hans. Steinninn heitir Gullsteinn
og undir honum á að vera grafið
gull.
Eitt sinn fóru nokkrir ungir
menn úr Kollafirði upp þangað og
ætluðu sér að velta steininum og
ná gullinu. Þeir voru nokkra stund
að bisa við steininn. Og loks, er þeir
hugðu sig vera búna að koma stein-
inum úr jafnvægi, varð þeim litið
yfir Kollafjörðinn. Sýndist þeim þá
hver einasti bær standa í björtu
báli og bjarminn af eldinum taka
upp á miðjan himin og breiðast að
sama skapi út til beggja handa.
hefði verið ættaðir frá Akjoujt, eða þar
úr nágrenninu. En svo var ekki.
Fullnægjandi skýring á ferðalagi
þessarar dularfullu úlfaldalestar hefir
ekki fengizt enn, og sjóðurinn liggur
óhreyfður í vörslu frönsku yfirvald-
anna.
(Eftir J. Mortimer Sheppard).
Undir steininum voru nefnilega
eigur Gull-Þóris, segir Brynhildur,
gullkisturnar með fjársjóðnum,
sem Þórir sótti forðum 1 Valshelli.
Samstundis og þeir sáu eldinn,
slepptu þeir tökum á steininum,
sem settist aftur í sama farið. Þeir
þutu eins og kólfi væri skotið ofan
1 Kollafjörð. Og þótt þeir misstu
af gullinu í þetta sinn, fannst þeim
sér bættur skaðinn með því að eld-
arnir dvínuðu æ meir sem nær dró
heimilum þeirra og hurfu loks
alveg.------
Þegar Brynhildur hóf frásögn
sína og lækkaði um leið róminn,
sló þeirri hugsun niður í mig eins
og eldingu, að íslendingar eru enn
í dag að semja íslendingasögurn-
ar, sem gerðust fyrir meir en þús-
und árum, með hugmyndaauðgi
sinni og tilfinningahita. í hugum
unga fólksins í Kollafirði er æfin-
týrið um Gullstein blandið ótrú-
legu seiðmagni, dularfullri ógn og
kyngi.
Svona hafa þær verið svona eru
þær og svona verða íslendingasög-
urnar allt af nýar, sterkar, ósvikn-
ar, lifandi og ferskar og endurný-
ast í hugmyndaheimi þjóðarinnar
frá kynslóð til kynslóðar.
Starkaður, hinn danski ráðherra,
ætti að koma í Kollafjörðinn. Hann
ætti að tala við fólkið, ætti að bisa
við Grettistakið á Gufudalshálsi og
sjá eldana brenna. Þá myndi hann
skilja það til fulls, að handritin eru
okkur hjartfólgnir þjóðardýrgripir
og sögurnar, sem þau segja frá
ívaf og uppistaða í þjóðarsál ís-
lendinga.
— Talaðu við Sigurð Jónsson frá
Skálanesi, sagði Brynhildur um
leið og eg kvaddi. Hann fluttist
hingað til Akraness fyrir tæpum
20 árum og býr á Skólabraut 24.
Og hér á eftir fylgja svo tvær
sögur, sem Sigurður sagði mér,
önnur um Gullstein, hin um Gunn-
stein á Klettshálsi. Það er almenn
trú, að álög fylgi þeim stöðum, þar
sem gull er fólgið.
Gullsteinn
Efst í hálsbrúninni á Gufudals-
hálsi að vestan er stór steinn, er
Gullsteinn heitir. Hann stendur þar
framan í brattri skriðu upp af
Mundahjalla, situr þar á sléttri
klöpp. Annars eru grjótskriður allt
í kring.
Gullsteinn er margar smálestir
að þyngd.
Undir honum á að vera geymt
sverð og gull. Fjórir menn munu
geta velt Gullsteini.
Einu sinni fyrir aldamót fóru
ungir menn að reyna við steininn,
hvort þeir gætu velt honum ofan
skriðuna. En sem þeir eru önnum
kafnir að reyna við Gullstein, lýst-
ur eldglæringum upp úr berginu
í andlit eins mannsins. Honum
verður hverft við og snýr sér und-
an. Sér til mikillar undrunar sér
hann þá að Bær á Bæarnesi, sem
er beint á móti vestan fjarðarins,
er að brenna og logarnir teygja sig
í allar áttir, eins og um mikið eld-
haf sé að ræða.
Hætta ungu mennirnir við að
reyna að velta Gullsteini og skunda
eins og fætur toga til þess að
bjarga fólkinu úr eldinum og
slökkva í bænum.
En er þeir koma á harðahlaupum
ofan af hálsinum sjá þeir enga loga
og engan eld. Leizt þeim þá ekki
á, að eiga frekar við Gullstein,
skildust því og fór hver heim til
sín. Ekki veit eg til þess að fleiri
hafi reynt við Gullstein. Samt
finnst mér það freistantíi. —