Lesbók Morgunblaðsins - 08.04.1962, Blaðsíða 2

Lesbók Morgunblaðsins - 08.04.1962, Blaðsíða 2
Í4 SVIP- MVND T? K' YRIR nokkrum vikum var gert óvenjulegt tilræði við einn helzta stjórnmálaleiðtoga Suðaustur- Asiu, Ngo Dinh Diem, forseta Suður- Vietnams. Tilræðismennirnir reyndu að koma honum fyrir kattarnef með því að ráðast á höll hans í Saigon úr lofti með sprengjum og vélbyssuskothríð. Tilræðið mistókst en það dró athygli heimsins að einu órólegasta svæði í Asíu suðaustanverðri og manninum sem þar fer með völd. Mánuðum saman hafa Bandaríkja- menn haft þungar áhyggjur af vaxandi undirróðri og spellvirkjum kommún- ista í Suður-Vietnam, sem hafa það markmið að innlima landið í heims- veldi kommúnismans. Hefur Kennedy Bandaríkjaforseti brugðizt þannig við þessafi bráðu hættu, að hann hefur kvatt saman mikið lið bandarískra skæruhermanna, sem vera skulu til taks ef til átaka kemur. En stjórn- málavandræðin í land- inu eru ekki síður í- skyggileg en hernaðar- vandamálin. Það er því sennilegt, að Bandaríkja- menn fylgist náið með pólitísku gengi Diems, því þeir kusu hann fyr- ir sjö árum til að stjórna hinni sundruðu þjóð og hafa stutthann æ síðan með efnahags- og hernaðar- aðstoð. Áhyggjur Bandaríkjamanna eru ekki ástæðulausar. Tilræðismennirnir, sem gerðu árásina á höll forsetans, voru foringjar úr lofther Suður-Vietnams, en Sennilegt þykir að þeir hafi verið verkfæri ákveðins hóps menntamanna í Saígon, sem verið hefur sáróánægður með stjórn Diems. íhlutun og aðstoð Bandaríkjamanna getur því aðeins komið að gagni, að stjóm Diems verði örugg í sessi eða fái völdin' í hendur hæfum eftirmönnum. Alla tíð síðan Vietnam var skipt í tvö ríki árið 1954, eftir ósigur Frakka við Dien Bien Fú, hefur suðurhluti landsins verið vettvangur víðtækrar undirróðursstarfsemi kommúnista. Eins og stendur er landinu ógnað af nálega 20.000 kommúnískum skæruliðum — hinum svonefndu Vietcong —- sem hvað eftir annað gera skyndiárásir frá Norð- ur-Vietnam, þar sem Ho Tsjí Minh stjómar með harðri hendi. Þjóðinni í Suður-Vietnam er líka ógnað af inn- lendum kommúnískum skæruliðum — hinum svokölluðu Vietminh — sem urou eftir í landinu þegar Frakkar höfðu verið sigraðir. Sérgrein þessara skæruliða er launsátur og pólitísk morð. Bæði þessi skærulið hafa nú verið skipulögð eins og venjulegar hersveitir. Hér er um að ræða alvarlegt hem- aðarvandamál. Hið pólitíska vandamál, sem Bandarikjastjórn hefur átt við að etja, var að finna og styðja andkomm- úníska þjóðhetju, sem skapað gæti mót- vægi gegn áhrifum Ho Tsjí Minhs í hugum milljónanna. Þegar Diem var valinn til starfans árið 1954 og tók við embætti forsætis- ráðherra hjá hinum óhæfa keisara, Bao Daí, voru víst fáir sem öfunduðu hann af verkefninu. Hann komst brátt að raun um, að hann hafði fengið til um- ur innanríkis- ráðherra 32 ára gamall, en sagði fyrirvaralaust af sér þegar Frakk ar neituðu að veita landi hans meira sjálfstæði en það hafði bú ið við. í seinni heimsstyrjöld hafnaði h a n n boði Japana um að verða for- sætisráðherra hins ,sjálfstæða‘ Vietnams, sem þeir settu á lagg- irnar. Árið 1945 neitaði hann að taka þátt í bráðabirgða- stjórn, þar sem kommúnistar u n dir forustu Ho Tsjí Minhs voru í meiri- hluta. Árið 1948 neitaði hann að hafa nokkur af- skipti af samn- ingamakki Bao Daís keisara og Frakka, þ e g a r franska stjórnin kom fram með n ý j a formúlu fyrir „sjálf- stæði“ landsins, sem hefði í DINH ráða afturlappirnar á hesti, sem var með hausinn á kafi í jötu kommúnism- ans. í landi, sem var flakandi í sórum eftir ófrið, varð Diem að horfast í augu við fjandskap keisarans, Frakka, póli- tískra keppinauta sinna og þriggja voldugra sértrúarflokka, sem höfðu með herjum sínum lagt undir sig all- stór svæði af ríkinu og stjómuðu þeim af frábærri spillingu eins og einka- eignum. Þar við bættist hið geigvæn- lega vandamál flóttamannanna, því um 800.000 þeirra höfðu flúið undan komm- únistum í Norður-Vietnam. Hinir mörgu óvildarmenn Diems spáðu því glað- klakkalega, að hann mundi ekki endast sex mánuði, hvað þá lengur. En Diem sýndi þegar í upphafi þá eiginleika sem haldið hafa honum í sessi til þessa með hjálp bandarískra dollara: óbilandi hugrekki, þolgóða kænsku og glöggt tímaskyn. Árið 1950 var hann búinn að losa sig við hina valdamiklu hershöfðingja, sem voru honum andvígir, og vinna herinn á sitt band. Hann notaði síðan herinn til að gersigra heri sértrúarflokkanna, og þeg- ar keisarinn reyndi að svipta hann völd- um, var það sjálfur lceisarinn sem mátti víkja úr sessi. Diem efndi til þjóðar- atkvæðis þar sem hann sigraði auð- veldlega, lýsti Vietnam lýðveldi og varð fyrsti forseti þess. Á næstu árum fann Diem flótta- mönnunum samastað, gerði víðtækar umbætur á jarðeignarlögunum, aflaði ríkinu álitlegra innstæðna í erlendum bönkum og tvöfaldaði hrísgrjónafram- leiðsluna. Allt hafði þetta kostað Bandarikjamenn kringum tvær billjón- ir dollara. Diem kom til valda í Vietnam með góð meðmæli. Á yngri árum var hann opinber embættismaður í þjónustu Frakka úti á landsbyggðinni og gat sér Qrð fyrir mikinn dugnað og hörku við flugumenn kommúnista. — Hann var orðinn keisaralegur reyndinni haldið nýlendustjórninni við lýði. Frakkar ofsóttu hann sem hættulegan þjóðernissinna. Vietminh-herinn myrti eldra bróður hans með grimmilegum hætti. Diem var bæði fjandmaður ný- lendustjórnar og kommúnisma og hafði hreinan skjöld þegar Bandaríkjamenn tóku að svipast um eftir hugsanlegum leiðtoga. Auk þess var hann kristinn og mjög trúhneigður, svo það var kannski ekki að undra, þótt John Foster Dulles legði sig mjög fram um að fá hann til að yfirgefa klaustrið í Bruges, er hann hafði gengið í árið 1953 sem leikmunkur, og koma landi sínu til bjargar áður en allt færi í kalda kol þar. Diem fæddist árið 1901 af rómversk- kaþólskri ætt sem oftar en einu sinni hafði orðið að fórna „blóði fyrir trú sína. Diem óx úr grasi guðhræddur, al- varlegur, kímnislaus. Hann dróst fyrst fyrir alvöru að kirkjunni þegar hann var 15 ára, en hann átti heima í Hué, höfuðborg keisaranna í Annam, en í því ríki áttu kínverskar hefðir sér gamlar og djúpar rætur. Faðir Diems var mandaríni af fyrstu gráðu, og á til- settum tíma varð Diem líka mandaríni. Mikið hefur verið gert úr kaþólskri trú Diems og ferðum hans til Vestur- landa. En það sem mótaði hann mest á uppvaxtarárunum var mandarína- hefðin, þar sem rík áherzlr. er lögð á rétt hins háttvísa og agaða mennta- manns til að stjórna hinum ómenntuðu milljónum með góðvilja og föðurlegri umhyggju. Hugmyndir Diems um „per- sónulega stjórn“ sætta í orði kveðnu kenningar mandarínanna og vestrænt lýðræði, en í reyndinni verður lýð- ræðið oft hálfgerð hornreka. Þessar hugmyndir eru m.a. í því fólgnar, að persónulegt frelsi einstakl- ingsins er fullkomlega virt, en pólitískt frelsi hans veltur á nokkurs konar sið- gæðislegri „endurfæðingu“. Þangað til borgarinn hefur hlotið vi 'hlítandi upp- eldi í lýðræði, verður ríkið að hafa vald til að verja hið pólitíska frelsi fyrir hann, úr því hann getur ekki neytt þess sjálfur. Enginn getur neitað því, að Diem hlýði reglu Konfúsíusar um gott for- dæmi hins menntaða leiðtoga sem verða muni þjóðinni hvöt til að feta í fótspor hans. Hann vinnur langt fram á nótt, er ókvæntur og lifir mjög fá- brotnu lífi. Hann er nákvæmur með allt helgihald, strangheiðarlegur í per- sónulegu lífi, alúðlegur í viðmóti og jafnan rólegur í framkomu. En sú staðfasta mandarína-sannfæring hans, að hann viti betur en aðrir, hefur oft haft óheillavænleg áhrif. Hann hefur barið niður pólitíska mótspyrnu og fyllt fangelsin. Óbeint en strangt eftirlit er haft með blöðum landsins. Altítt er að kosningaúrslit séu fölsuð. Bæði landsstjórnin og her- stjórnin líða fyrir það, að Diem fær ekki öðrum völd í hendur en ættingj- um sínum og nokkrum tryggum að- stoðarmönnum. Hann er sakaður um að leyfa hernum að fara ránshendi um héruð, þar sem Vietcong-menn hafa sig í frammi, og afsaka það með því að bændumir í þessum héruðum séu hlynntir kommúnistum. Diem er maður feiminn og ófram- færinn. Hann er ekki áheyrilegur ræðu- maður, það er eins og hann sé að flytja fyrirlestra þegar hann heldur ræður. Hann er lágvaxinn og feitlag- inn, kringluleitur og mjúlcraddaður. Hann klæðist stillingunni eins og leik- búningi sem felur þrjózku hans og ríka skapsmuni. Að undanfömu hafa farið fram dálítið kátlegar umræður milli Diems og Bandaríkjamanna, sem telja að hann mundi auka fylgi sitt meðal alþýðunnar með frjálslegri stjórnarháttum, en hann hefur sínar afdráttarlausu skoðanir á því máli. Að vísu er erfitt að slaka á sterkum stjórnartaumum meðan stendur á bar- áttu upp á líf og dauða við óvin sem hefur einræði að vopni. Og ekki má gleyma, að Vietnam-búar hafa jafnan lært að meta og vænta sér réttlátrar og upplýstrar forustu frá hendi fá- mennrar úrvalsstéttar. En í ríki Diems hafa bændurnir ekki enn verið unnir til fylgis við hann. Menntamennirnir eru líka sáróánægðir, af því þeim hef- ur verið ýtt til hliðar og njóta ekki trausts valdhafanna. Herinn er einnig órólegur, .eins og hin misheppnaða bylting í nóvember sl. gaf til kynna. • Þá lofaði Diem úrbótum, en þær hafa ekki verið framkvæmdar. Það er dálítið kaldhæðið að síðasta tilræðið við Diem skyldi eiga sér stað nú, þegar hann er farinn að sýna fyrstu merki þess, að kannski væri rétt að hlíta ráðum Bandaríkjamanna. Þrátt fyrir alla annmarka sína er hann tví- mælalaust einasti maðurinn sem nú getur átt við hin erfiðu vandamál í Suður-Vietnam með nokkrum árangri, og ekki er útilokað að tilræðið við hann verði þess valdandi að hann reyni að finna túlkun, sem hæfir þess- ari öld, á þeirri grundvallarhugmynd Konfúsíusar sem réttlætir vald mand- arínanna — Sagesse oblige. trtgefandi: H.f. Arvakur, Reykjavik. Framkv.stj.: Sigfús Jónsson. Ritstjórar: Valtýr Stefánsson (ábm.) Siguröur Bjamason frá Vigur. Matthías Johannessen. Eyjólfur Konráð Jónsson. Auglýsingar: Árni Garðar Kristinsson. Ritstjórn: Aðalstræti 6. Sími 22480. 2 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS

x

Lesbók Morgunblaðsins

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Lesbók Morgunblaðsins
https://timarit.is/publication/288

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.