Lesbók Morgunblaðsins - 08.04.1962, Blaðsíða 12

Smásagan
Frh. af bls. 3
því prestlega og horfði um leið mjög
vingjarnlega á mig.
Sú litla uppreisnaralda, sem rétt
anöggvast hafði risið innra með mér,
var þegar að falla, og ég var aftur
farinn að heyra fordæmingarkveinið í
stólræflinum, sem ég sat á. Sjálfsagt
hefur vinur minn séð, hvað mér leið
og hálfpartinn kennt í brjósti um mig,
því að hann sagði:
..Ég get fullvissað þig um, að það et-
alls ekkert óþægílegt, þótt orðíð láti
ef til vill undarlega £ eyrum. En orð
verða mönnum hugljúf eða það gagn-
stæða aðeins vegna þeirrar athafnar,
sem orðið er látið tákna. Og hér er
um einskonar vígslu að ræða, sem þó
aðeins er staðfesting á því, seon ég vona,
að þegar hafi farið fram“.
Ég studdi olnbogunum á hnén og
sat þannig álútur. Það var í mér þvílík
ólund yfir fyrirætlan vinar míns, að
ég hefði heldur viljað fjölrita fyrir hann
tíu afmæliskvæði og það, þótt þau hefðu
verið löng.
En ég sé bara ekki, hvernig þetta er
tæknilega hægt“, vogaði ég að segja
og fann, að ég leit ánalega út undan
mér eins og maður, sem hefur fengið
vindspenning af úldinni skötu.
Hann tók upp silfurbrúnu tóbaks-
dósirnar sínar, hverjar á var grafið
nafnið hans og með virðingu og þökk
frá klúbbnum, sló laust á lokið og rétti
mér.
„Svona, fáðu þér korn“, sagði hann
öriítið hranalega, rétt eins og við ætluð
um að fara að drepa gamlan hest, sem
öðrum hvorum var vel við. „Þér verður
gert þetta ákaflega létt. Jarðarförin fer
fram á miðvikudagskvöldið í kyrrþey“.
Ég hafði lagt lagl'ega lön af tóbaki
á handarbak mér og var borninn með
það vel 'hálfa leið upp að nefinu. En
nú nam ég staðar í þeirri stellingu.
„Á miðvikudagskvöldið, í kyrrþey",
át ég upp eftir honum og gleymdi blátt
áfram að sjúga tóbakið upp í nefið.
„Þetta er mjög einfalt", sagði hann
sannfærandi, en jafnframt ákveðinn.
„Mjög einfalt, en ei að síður þýðingar-
mikið. Þér er óhætt að trúa því. En
þú ert vel undir búinn og hefur gert
margt erfiðara. Þetta er þó aldrei nema
tákn. Þú veizt til dæmis, hvað það er
langtum einfaldara að láta ferma sig en
efna fermingar!ieitið“.
„Huh, ég hélt það væri nú kannski
annað ferming en jarðarför", sagði ég
og fann í því lyktina af tóbakinu, svo
að ég byrjaði að sjúga það upp í nefið.
Hann þagði um hríð og sýndi mér
þoiinmæði. Ég vissi vel, að hann sýndi
mér þolinmæði, þó að ég varaðist að
líta á hann.
„Að deyja inn í klúbbinn er í raun-
inni æðsta mark og forsmekkur þeirrar
sælu, sem koma skal“, sagði vinur minn
hátíðlega, er við höfðu þagað um hríð.
Ég sagði ekkert, en hreyfði mig lítil-
lega, og um leið heyrðist mjóróma tónn
frá stólgarminum. Enn í dag veit ég
þó ekki, hvort það var hás hlátur eða
þá auðmjúk bæ.i.
Hauskúpuklukkan á hillunni hamraði
tólf. Mér fannst hún klípa sundur tím-
ann með tönnunum af miskunnarlausri
hörku.
„Þetta er þá ákveðið", sagði vinur
minn og strauk aftur haglega skorið
yfirskeggið, að þessu sinni með silfur-
gljáandi pappírshníf.
Ég fann, að hann horfði á mig.
„Ja-á“, svaraði ég mjóróma og eftir
óþægilega þögn. Stólræfillinn vældi
enn ámátlegar undir
Vinur minn tók í nefið, og ég skildi,
að það var fólgi.n í því speki eins og
í aliri neftóbaksbrúkun stórmenna.
„Ja — há“, sagði hann og burstaði
nefbroddinn ofboð varfærnislega með
bládropóttum vasaklút. „Ja — há, en
þá þarftu að !a;ra formúluna“. iiann
var ögn nefmæltari en hann átti að
sér, einkum á síðasta orðinu, og jaðraði
'við, að hann skyti inn í það déi.
Svipur minn þurrliaðist enn einu sinni
út, þar sem ég sat á emjandi stólræflin-
um, en að þessu sinni át ég ekki upp
eftir honum. Ég þagði og beið átekta.
.,Hum“, sagði vinur minn. „Þetta er
afchöfn". Hann þagnaði, ræskti sig að
nýju og horfði á mig yfir gleraugun
augnaráði sem eins gat gefið til kynna,
að hann hefði nú loks ákveðið að eyða
mér upp. „Þú hefur það upp eftir mér“,
sagði hann og lagði áherzlu á orðin.
„Eins og bæn?“ spurði ég auðmjúkur.
„Eins og trúarjátningu", svaraði hann
snöggt. „Nú byrjum við: Það ég, sem
frá fæðingu hefur bitið í skott sér og
snúizt í hring umhverfis sitt eigið óp,
hefur í dag drukknað í rauðu myrkri
djúpanna, og náhljóð þess heyrast ekki
lengur. í bláum og grænum skógi með
þúsund fallgryíjum er ég mitt ekki
framar, heldur í samvitund klúbbs
míns, sem frá þessari stundu er ég og
ég hann. Og þar sem líflaus askan er
eftirstöðvar þess hágóma, sem eldur fær
eytt, eys ég sjálfan mig ösku með þeim
ummælum, að mitt villuráfandi, sjálf-
næga ég skal aldrei að eilífu upp aftur
rísa. Um leið dýr'irðu lítilli skóflu í
ösku og kastar á kistuna".
„Já“, sagði ég og starði út í bláinn
undarlega sljór. „Er — er ég í rauninni
sjáifur í kistunni?“
Ég veit núna, að augu hans horfðu
gegnum mig eins og glerflösku þær fáu
sekúndur, sem liðu, þar til hann svar-
aði: „Já, sagði hann svo. „Þú ert sjálfur
í kistunni".
„Jæja“, svaraði ég, eins og mér kæmi
enginn hlutur við lengur. En svo leit
ég upp og sá, að það var eins og
tuttugu og fimm vatta rafmagnspera
hefði verið tendruð bakvið svip vinar
míns. Þá vissi ég, að ég hafði hagað
mér, eins og mér bar.
Hann félkk mér formúluna vélrit-
aða, áður en við kvöddumst og lagði
rikt á, að ég læ~ði hana vel.
Það var logn úti og heiðríkja, og þar
sem ég gekk heitnleiðis í tunglsljós-
inu, fann ég varla til sjálfs mín, en
þegar ég gekk upp að húsinu mínu, sá
ég alit í einu ofurlitla Ijósálfa skjótast
alls staðar milli kristallanna í sjónum.
Ég horfði á feluleik þeirra um stund,
svo leit ég upp og sá, að máninn var
i fyllingu. Mér fannst hann svo fallegur,
að ég gat ómögulega á mér setið, en
fór að horfa á silíurskjöld hans, sem
lá þarna einn og óbifanlega kyrr í blá-
djúpri himinlygnunni. Og því lengur
sem ég horfði, því fegri fannst mér
hann verða. Ég hef líklega staðið þarna
nokkuð lengi, því að loks tók ég eftir
því, að tennurnar voru farnar að
glamra í munninum á mér, og þegar ég
kom inn, var ég búinn að fá köldu.
Ég setti rafofninn í samband og færði
mig fast upp að honum. Þannig stóð
ég um hrið og vissi mjög mikið af
sjálfum mér. Ég sfcalf svo ofsalega, að
líkast var því, að ég ætlaði að hristast
sundur. Mér fannst ég vera eins og
brothætt ker og var gripinn þeirri sikelf
ingartilfinningu, að það kynni ef til
vill að hristast sundur.
etta var á sunnudagskvöldi, Og
þegar ég vaknaði morguninn eftir, var
ég aftur orðinn sljór og heimurinn á
venjulegum kili. Ég fór í fitusmitaða
samfestinginn minn á verkstæðinu og
losaði rær eins og ég var vanur, skrúf-
aði bolta og þvoði óhreina vélarhluta
upp úr benzíni. Þegar strákarnir spurðu,
hvort hún hefði verið vond við mig
í gærkvöldi, það væri djöfullinn ekki
sjón að sjá mig, fannst mér það eðli-
legt. Þeir hlógu að mér, þegar við
druikkum níukaffið, og mér fannst það
einnig eðlilegt. Ég var því vanur. Hávað
inn á verkstæðinu rann saman í furðan-
lega samfellt suð. Hreyfingar mínar
voru i samræmi við hreyfingar vinnu-
félaganna, og minn hávaði rann út í
þeirra og féll saman við suð verkstæðis-
ins. Einnig þetta var eðlilegt. Þannig
leið dagurinn, áður en mig varði, alveg
eins og aðrir dagar og á fullkomlega
eðlilegan hátt.
Það voru frost og stillur um þetta
leyti, og um kvöldið gek'k ég til vinar
míns, eins og ég var vanur, heyrði
hann tala, en sjálfan mig segja já og
einmitt. Stólgarmurinn emjaði og
skrækti, eins og vandi hans var. En
einnig það var sjálfsagt. Vein hans var
eðlilegur liður í sónötu okkar þremenn-
inganna.
Þetta kvöld horfði ég aftur á tunglið
í einseond sinni, fljótandi í djúpri vök
milli kyrrstæðra skýja. Ég stóð einn í
reykblárri nóttinni og horfði og horfði,
þangað til tennurnar glömruðu í munni
mér. Þegar ég kom inn, vissi ég mjög
mikið af sjálfum mér og varð enn grip-
inn þeirri barnalegu tilhugsun, að brot-
hætt ker mitt kynni ef til vill að hristast
sundur.
Þriðjudagurinn leið á sjálfsagðan hátt
eins og aðrir dagar að því undanteknu,
að skjálftinn byrjaði fyrr, og ég komst
aldrei til vinar míns það kvöld.
Á miðvikudagsmörguninn var ég las-
inn og ákaflega sljór og mætti ekki á
vinnustað. í hádeginu hringdi ég tii
vinar míns og bað um frest á athöfn-
inni til morguns, en fékk afdráttarlausa
neitun. Hins vegar kvaðst hann mundu
senda tvo klúbbfélaga heim til mín mér
til styrktar, þar eð mér væri einveran
óholl. Þeir komu og sátu á sina hönd
mína hvor allan síðari hluta dagsins.
Ekki man ég nú lengur, um hvað þeir töl
uðu, en það hefur án efa verið um stað-
reyndir einar og þær óhrekjandi, því að
ég sagði af og til já og stundum kinkaði
ég kolli. Það var ekkert tungi þetta
kvöld Og engir ljósálfar í snjónum.
Þeim þótti sjálfsagt að leiða mig til
klúbbsins söikum lasleika míns og þar
eð skreipt var í rpori.
í klúbbnum voru ævinlega mislit
ljós, sem sjálfsagt hafa varpað undar-
lega óraunhæfum blæ á herbergið og
þá, sem þar voru inni. Vinur minn stóð
strax upp í móti tnér og leiddi mig til
sætis. Við sátum þröngt og heyrðum af
og til hver annars andardrátt. Örveikur
hljóðfærasláttur var ætíð þarna inni —
eins konar milt vöggulag — og virtist
koma úr mikilli fjarlægð. Ég hef oft
hugsað um það síðan, hve gott hefði
verið að vera þarna, hefði ég ekki
endilega þurft að jarðsetja sjálfan mig.
Vera má, að einhverjir skoði þetta sem
lítilsverða athöfn, og mér fannst það
jafnvel sjálfum fvrst í stað. En þegar
til framkvæmda kemur, mun verða ann-
að upp á teningnum. Ég veit núna, að
undanfarna daga hafði óafvitandi verið
að seytla inn í mig eklki aðeins geigur
gegn þessu, heldur og óljós grunur um,
að á okkar ágætu norðurljósaplánetu
sé þetta efkki hægt. Sá jarðsetti rís
jafnhai-ðan upp aftur.
Ég átti mjög erfitt með að hugsa
og hef sennilega verið með hita þetta
kvöld. Vinur minn hefur sjálfsagt séð,
hvað mér Ieið, því að hann lét í glasið
mitt fáeina dropa af meðalinu sínu, sem
gerii- mann skýran í höfðinu og sterik-
an eins ög fíl. Ég drafek það í einum
teyg, en hvort heldur því var um að
kenna, að vinur minn léti of lítið, eða
þá hinu, að meðalið hafi verið farið
að iáta sig, þá veit ég aldrei, hvort
við sungum Gamla Nóa eða einhvern
ákaflega andríkan halelújasálm, svo átta
laus var ég. Og þegar ég gekk fram
í fínu, dökku fötunum mínum, var ég
svo gersneyd,dur allri rökihyggju, að
ég hefði varla hrokkið við til muna,
þótt einhver hefði hvíslað að mér, að
tilveran væri öll komin á hvolf og ég
ekkert annað en margfætt könguló
skríðandi neðan á einhverju ómerkilegu
pakkhúslofti.
egar ég byrjaði að fara með
þuluna, var rödd mín undarlega hljóm-
laus. Og þótt ég kjnni p’’t utanbókar,
rak ég hvað eftir annao 1 vörðurnar,
og orðin voru með kergju eins og ó»
fcamið tryppi, sem leitt er út á örmjóa
trébrú. Á þessari örstuttu stundu, sem
mér fannst raunar mjög löng, en þó
líklega varð helzt mæld í sekúnd-
um, svitnaði ég svo, að ég varð hvað
eftir annað að strjúka vasaklútnum um
ennið. Ég hafði ailtaf haft óljóst hugboð
um, að endirinn yrði verstur, og þvi
þreif ég rekuna í einhverju ofboði.
Þetta var lítil skófla eins og þær, sem
krakkar leika að, og ég bjóst til
að ljúka þessu af í snatri.--------„Og
þar sem líflaus asikan er eftirstöðvar
þess hégóma, sem eldur fær eytt“, tuldr
aði ég, „eys ég sjálfan mig ösku með
þeim ummælum, að mitt villuráfandi ég
skal aldrei að eilífu — — —“ Enn í
dag veit ég ekkert. hvort heldur ég á
að fagna eða harrna yfir yfir því, sem
næst gerðist, og raunar er það allt svo
óljóst fyrir mér, að ég veit varla, hvort
það var draumur eða vaka, eða hvort
draumur og vaka sameinuðu loks gervi
sín og urðu eitt. Ég veit það aðeins, að
þegar ég b.ió mig ti! að kasta öskunni
og segja síðasta orðið, fannst mér ég
sjá sjálfan mig rísa upp úr kistunni,
enda þótt þar ætti ebki annað að vera
en eitthvað af hefilspónum og uppsóp
af verkstæðisgólfi hjá smiðnum, sem
lánaði kistuna. Ég stóð allt í einu and-
spænis sjálfum már og horfði inn í mín
eigin augu. Skóflan féll úr hendi mér.
og ég sagði aldrei siðasta orðið. Eins og
á stóð, að minnsta kosti, var það ekki
hægt. Blind eða sjáandi eðlishvöt réð
gerðum mínum. Ég velti vini mínum
um kol'l, þar sem hann stóð fyrir mér
í dyrunum, þegar ég ruddist út.
Ég gekk einn heim til mín gegnum
nóttina, og það var aftur tungl ög
stjörnur í heiðrtkjunni, dökkir skuggar
að húsabaki og oíurlitlir, hlæjandi Ijós-
álfar, sem léku sér við fætur mér f
snjónum og umihverfis skuggann minn.
Refir
Frh. af bl. 11
breyting var mér óskiljanleg, úr —»
refa-sálna-hirði í svona andskoti flott
mann. Og til allrar hamingju var ég
húfulaus. En svo kom þá gusan:
„Ert þú þá líka genginn af vitinu,
Kalli minn“, sagði ég víst klökkur af
hjartagæzku og meðaumkun. Svo
ræskti ég mig og breytti um tón: „Hvað
á þetta eiginlega að þýða?“
Með bros á vör og geislandi af til-
hlökkun svarar Karl með keim af
drýgindum:
„Það er ekki nema eðlilegt að þú
undrist þetta háttalag. Allir, sem vettl-
ingi geta valdið á Fjöllum, eru nú á
förum til Herðubreiðalindar í kvöld,
Við ætlum að gista þar í nótt og ganga
svo á Öskju á morgun.“
„Og — þú — ætlar með?“ Hér bil«
uðu málfærin, því samstundis sá ég
Öskju í allri sinni dýrð. Hana hef ég
þó aldrei augum litið. Og heitt og inni-
lega óskaði ég nú. öllum tófum á ís-
landi til sama húsráðandans og Illugi
skáld bað eitt sinn grátandi að tæki
við öllum flugnaskaranum frá Mývatni,
En — hér vantaði mig kx-aftinn, eina
og fleirum. Það komu líka tár í aug«
un, hvemig sem ég kreisti þau. Fjöll«
ungar skilja vel hvað sandkornin eru
oft áleitin. —
Eftir að við Guðmundur höfðum inn«
birt það, sem hugurinn girntist á borð«
inu hjá Guðnýju, hentumst við af stað
og óskuðum öllum góðrar ferðar, ei*
þó sérstaklega Karli vini mínum, aS
hann fengi nú glampandi sólskin á
morgun. Þá mundi hann aldrei gleyma
Öskju. Hann bað líka heitt og lengl
fyrir okkur, að lánið svikist nú ekkl
um í nótt, því sjaldan væri þess meiri
þörf. Og um leið og ég sleppti hönd
hans, í þessari himnesku sumarblíðu,
hefði ég þorað að veðja stórié um það,
að mínar fyrirbænir mundu hrífa,
fremur en hans.
12 LESBOK MORGUNBLAÐSINS