Lesbók Morgunblaðsins - 08.04.1962, Blaðsíða 3

Smásagan
Jarðarför eftir pöntun
Eftir Cubmund L. Friðfinnsson
hvísluðu „dásamlegt" og horfðu á vin „Jarðsetja sjáifan þig“, át ég orðrétt
minn þeirn augum, sem konur horfa á upp eftir honum, staddur í áttalausri
skáld. Seinna birtist það í blöðunum eyðimörk skilningsskorts míns. Mvað
ásaant afmælisgrein um frúna. Þannig eiginlega meinarðu?“.
W ið höfðum lengi verið vinir, vor
um á svipuðum aldri og viðlíka
fið stærð, og höfuðföt gátum við notað
Ihvor af öðrum. Þegar við vorum yngri,
tók ég einu sinni húfuna hans í mis-
gripum og geikk með hana marga daga,
áð'ur en það rétta kornst upp. Sama er
að segja um fæturna. Við notuðum ná-
kvæmlega sama númer af skóm, svo
þar hallaðist elkki á heldur. Hann hafði
öftar en einu sinni keypt fyrir mig skó
og ég fengið notaða skó af honum og
slitið þeim út. Þyngd oktkar var svipuð.
Mér er nær að halda, að bótt við
hefðum setið á grammavigt — í sinni
Skálinni Iwor — hefði áihallinn aldrei
orðið mikill. Af þessu sést, að mismunur
okkar liggur eklci í því, sem mælt verð-
ur á tommustókik eða reiknað út sam-
kvæmt óhrekjandi staðreyndum þyngd-
arlögmálsins, heldur í hinum dular-
fvllri eiginleikum okkar, ég meina —
þessu, sem er handan við hæð og breidd
og aídrei verður vegið í kílóum né
mælt í lítrum. Hann er nefnilega heim-
spekingur, guðfræðingur, stjórnmála-
maður og skáld, að ég ekki nefni smá-
muni eins og til dæmis spíritisma
og stjörnufræði. Geimferðafræðingur
er hann, dulfræðingur og auðvitað bíl-
stjóri. Hann er eiginiega allt, meðan
ég er aftur á móti ekkert annað en
ofurlítið óþekkt ég, reikandi og hulið
þoku, sporlaust eins og halastjarna inn-
an um heimsdjúpin. Og af þessum ástæð
um var það ef til vill, sem við vorum
vinir og þurftum hvor annars með. Án
þess litla verður það stóra nefnilega
aldrei stórt og finnur því ekki sjálft
sig. Og án þess stóra veit það litla ekki
um smæð sína.
Sitthvað höfðum við félagarnir átt
saman að sældá um dagana, en þó
ávailt þannig, að hann framikvæmdi og
réð, enda formaður klúbbsins. Ég var
alltaf eins og ofurlítill dvergur í skikkju
fellingu risans. Mér er til dæmis minnis-
stætt, þegar hann kallaði mig til sín
fyrir fáeinum árum og fékk mig til að
fjölrita fyrir sig kvæði, sem hann hafði
ort. Við sátum saman í akrifstofunni
hans, ég í garnla, liðaða tréstólnum, sem
ævinlega æpti og hrein eins og for-
dæmd sál, en hann 1 leðurfóðraða stóln-
um, sem klúbburinn hafði gefið honum,
þegar hann var þrítugur. Á skrifborð-
inu ægði öllu saman, eins og vant var,
bJöðum og ritlingum, hálfskrifuðum
pappírsörkum, jafnvel óopnuðum bréf-
um. Hann vó pappírshnífinn í hnedi sér
Og horfði á mig eins og þýðingarlítið
vasabókarblað. Svo opnaði hann skúffu,
dró fram pappírsork og renndi yfir hana
augum, ýtti henni loks til mín af því
lítillæti, sem ákáldum er eiginlegt.
„Það er kvæði“, sagði hann, „kvæði
til konunnar minnar á þrítugsafmælinu.
Ég gerði það hérna á dögunum“. Svo
geispaði hann þeini langdregna geispa,
eem fylgir jafneinfaldri athöfn og að
yrkja kvæði, og bætti við upp úr geisp-
anum: „Það er enginn annar eins snill-
ingur í frágangi og þú, gamli vinur“.
Hann stóð upp og klappaði vingjarn-
lega á öxl mér. Þar með var málið
útrætt.
Á blaðinu stóðu þrjár eða fjórar setn-
ingar og nokkur samhengislaus orð, all
mörg striik og ekki svo fáir punktar.
Ég skilaði kvæðinu á tilsettum tíma.
Frúin táraðist í veizlunni, þegar vinur
minn las það upp og vinkonur hennar
ljðu ár olkkar vinanna sérkennilega lygn.
Ég kom til hans á skrifstofuna, og við
fórum saman í klúbbinn, töluðumst við
á leiðinni — eða réttara sagt, það var
vinur minn, sem talaði, ég samsinnti
með já, og einmitt, alveg rétt Og öðrum
álíka áherzlurikum smáorðum, sem fara
þægilega í munni. Stundum hélt ég smá
ræður í klúbbnum að beiðni vinar
míns, hann tilkynnti það ávaUt hátíð-
lega, en ég hagaði orðum mínum á þann
veg, að vinur minn varð fyrstur til að
klappa. Ég man ekki eftir neinum
straumhnútum í sambúð oikkar, þangað
til þetta undarlega kvöld, en það var
líka því líkast, sem maður ræki nefið
ofan i ískalda ölduna, áralaus úti á
reginhafi og sæi hvergi til lands.
að var venjuleg óreiða á skrif-
borðinu og eitthvað af óopnuðum bréf-
um, þegar ég kom inn. Gamli tréstóll-
inn hóf upp þrautakvein sitt, þegar ég
settist. Hér áður hafði ég hálfpartinn
vorkennt þessum fordæmda stóJræfli og
setzt á hann með varúð, en nú var ég
löngu hættur því og settist með sama
hugarfari og sannnr nazistahöfðingi, sem
varpar einni milljón Gyðinga í gas-
klefa um það leyti sem sólin tennur
upp. Allt var ákaflega hversdagslegt,
fannst mér, og alveg eins og ég átti
að venjast. Mislitar Ijóáhlífar lampanna
stráðu þægilega óraunhæfri birtu innan
um skrifsbofuna, og jafnvel hauskúpu-
löguð stundaklukkan á hillunni beit
eilífðina í smáagnir með kaldri kurteisi,
alveg eins og nún var vön. Ég var
svo fullkomlega ónæmur fyrir, að
nokkuð gæti gerzt. að hiversdagslegt
jafnvægi mitt haggaðist varla fyrr en
vinur minn hafði endurtekið örð sín.
En þá lak líka andlitið blátt áfram af
mér eins og vax, og eftir varð grá
flatneskja, svo undrandi varð ég.
Hann tók þessu með kæruleysislegri
axlaypptingu. ,Það er vegna klúbbs-
ins“, sagði hann, „fyrst og frernst vegna
klúbbsins og þín sjálfs, gamli vinur.
■Það má kalla það formsatriði — nokkurs
konar tákn“.
„Tá!kn?“ Ég slefaði ósjálfrátt, og
kjálkar mínir voru slappir eins og eitt-
hvað hefði þegar komið fyrir.
„Já, þú skilur, að baki sérhverrar
fullvissu þarf að liggja eitthvert sýni-
legt tákn, það er ekki fullvissan sjálf,
heldur veiting hennar. Þegar þú finnur
þig standa á víðavangi og sérð húsin og
göturnar að baki, veiztu til dæmis, að
þú ert kominn út úr bænum. Tilfinning
þín og sjónskyzijun færa þér þá full-
vissu“.
„En ég hef aldrei ætlað mér að fram-
kvæma neina tegund sjálfseyðingar Og
kæri mig því ekki um neitt tákn, sem
færir mér þá fullvissu". muldraði ég
og kunni þó alls ekki við mig í þessari
aðstöðu. Ég var farinn að mótmæla vini
mínum aldrei þessu vant.
Hann strauk örmjóa síkeggröndina á
efri vörinni með vísifingri og horfði
á mig úr mikilli hæð.
„Að grafa sjálfan sig er sama sem að
eignast heiminn og alla þá samkennd,
sem því er samfara, enda er þetta eðlis-
takmark alls lífs“.
Mér hefur ævinlega fundizt fullmikið
af mannviti, þegar menn hafa með engu
móti getað hamið vizkuna innra með
sjálfum sér, Og því klóraði ég mér í
höfðinu. Ég var meira að segja svo
ókurteis, að ég fór með vísifingur niður
með kraganum á peysunni minni, áður
en ég stundi því upp, að stundum hefðu
nú verið reyndar aðrar aðferðir til þess
að eignast heiminn.
„Ja, það er satt“. sagði hann og var
ekki alveg eins föðurlegur. „En það er
misskilningur — eintómur misskilning-
ur. Enginn eignast neitt fyrr en hann
hefur gefið afsal fyrir sjálfum sér, þá
fyrst sameinast maður klúbbnum".
„Ég vil náttúrlega klúbbnum allt það
bezta", sagði ég dræmt. „En mér er
bara örðugt að skilja hvaða gagn klúbb-
urinn hefur af því að vita mig grafinn,
úr því að þið losnið engan veginn við
mig að heldur".
„Klúbburinn óskar alls ekki að losna
við þig, kæri vinur“, sagði hann ákafur
og jafnframt örlítið ólþolinmóður. „Þú
eignast hins vegar klúbbinn og hann
þig“-
„Ég skil þetta víst ekki“, sagði ég
og fann auðmýktina koma til mín aftur
eins og milda vorþoku.
„Þér er ekki nauðsynlegt að skilja.
Þú átt aðeins að trúa“, sagði hann nærri
Frh. á bls. 12
Vermisteinninn
Eftir Jakob Thorarensen
Senn vorar, því landsins vermisteinn
hann vaknar á miðri góu,
sá steinn er að vísu aldrei einn,
það útboð er milljóna grúi hreinn,
með atfylgi og afli nógu.
Menn vita þess lífsteins völd ei smá —
fátt virðist þar standa fyrir,
því klakinn jörðunni flysjast frá,
þá flykkjast að storð sem í mjúkri þrá
þeir björtu og stilltu byrir.
Því dýpra — eða neðar myrkri mold
fer máttugur, hulinn straumur,
sem ýtir við svefnugri frerafold,
brátt fjörgast dýranna þústað hold,
senn gefst oss og vatnaglaumur. —
Og velkominn skal því vermisteinn,
þó vors þurfi um hríð að bíða
und moldinni grær hans mistilteinn,
í mamisbrjóstum líka, því hrund og sveinn
á huliðsmál steinsins hlýða.
LESBOK MORGUNBLAÐSINS 3