Lesbók Morgunblaðsins - 08.04.1962, Blaðsíða 9

ÚR ÆVINTÝRAH
TÆKNINNAR
40 þuinlungra pípa, fyllt helíum ogr neon, með sterkum spegluir. í báða enda.
Þetta áliald framleiðir Ijós, sem er milljón sinnum sterkara en sólin.
23 metrar á hæð, en sjálf vélin 15 metr-
ar á hæð. Þungi vélarinnair er rúm 7
þúsund tonn og þrýstikrafturinn 50
þúsund tonn!
Það er eirukennilegit að nafn verk-
smiðjunn'ar sem smíðaði vélina er
„MESTA“ MACHINE COMPANY!
OFSASTERK EFNI
að er nú sýnilegt að í framitíðinni
verður unnt að framleiða ofsasterk efni,
margfalt sterkari en stál.
Nokkra hugmynd um styrkleika þeiss-
era efrua má fá af meðfylgjandi mynd.
Myndin sýnir spennu eða hlekk sem
myndaður er úr 1/16 tommu ferköntuðu
efni, þ.e.a.s. rúmlega 1 mm á hvern veg
og 1% tommu eða oa. 33 mm á lengd.
Efnið í þessum hlekk er svokallað silicon
monokrysital efni.
Við 225 tonna átakslþunga opnast
hlekkurinn aðeins um fáeina millimetra
eins og sést á myndinni, sem sýnir opn-
MASER-ljósið búið til af
mönnum er milljórt sinn-
um sterkara en sólin
Ahaldið sem framleiöir þetta Ijós,
t.d. í rúbinstöng, eða í pípu, sem fyllt
er t.d. helium og neongasi, nefnist á út-
lendu máli OPTICAL MA'SER, en orðið
MASER er skammstöfun og þýðir mögn-
un mikrobylgja með hvattri geislun.
Rúbinimn, eða roðasteinninn, er rauð-
uir vegna þess að króm-íónar sem eru í
aluminium oxidi því, sem er meginefni
rúbinsins, gleypa grænt ljós og breyta
hluta þess í yarma en varpa hinu fxá
sér sem rauðri geislaorku.
í venjulegu fluóriserandi ástandi
stefna þessir rauðu geislar í ýmsar átt-
ir í stuittum gusum frá hinum einstöku
króm-íónum. En MASERINN samræm-
ir starf íónanna og raðar þannig geisl-
uninni saman á regluibundinn hátt.
Til þess að þetta megi takast eru not-
aðir tveir speglar við sinn hvorn enda
rúibinstafsins og hinir x-auðu geislar
Jötunpressan. Til vinstri 12 liæða hús. Til liægri pressan og undirstaða liennar.
^ 12 hæða bygging.
sendast nú fram og aftur milli spegl-
anna. Og ef bylgjutakturinn er réttur
vekur þetta æ fleiri króm-íóna til þess
að gefa frá sér rauða ljósorku.
Þannig magnast ljósorkan í stafnum
og hluti hennar sleppur út um gagnsætt
op á öðrum speglinum, og verður af
skin með geysilegum styrkleiika, sem
stöðugur og ofbjartur ljósgeisli, sem
sjá má jaínvel að degi til um marga
tugi kí’lómetra.
Ljós þetta dreifist sára lítið og er
unnt að einbeita hinum hárbeitta geisla
á lítinn punkt og valda miklum hita.
Er hugsanlegt að hinir svokölluðu
„dauðageislar“, sem stundum er rætt um
að teknir kunmi að verða í notkun, bygg-
ist á svipuðum geislum og hér er lýst.
IMÍaSER ijósið er svipað útvarps-
rafsegul'bylgj um í stöðugleika raf- og
segulsviðanna og miklu stöðugra og
jafnara en venjulegt ljós, sem ekki
helzt jafnt lengur en 1/1000 úr sekúndu
í senn,
En hinn mikli munur á MASER ljós-
inu og útvarpsbylgjum, eins og t.d.
RADAR bylgjum, er að tíðni MASER
Ijóssins er 10.000 sinnum örari en hæsta
RADAR bylgjutíðni.
MASER tæknin byggir á kvanta
iheoríunni og því, að elektrónar sem
fálla frá ytri braut um kjarna inn á
innri 'braut nær kjarnanum gefa um leið
frá sér orku í Ijósformi, með bylgju-
lengd sem fer eftir lögmáli Plancks.
Með því að beita rafseguLsviði með
réttri tíðni má hvetja eða magna straum
elektrónanna frá ytri til innri kjorna-
brauta, og um leið geislunina fra efn-
inu. Það er þetta sem er gert og nefn-
ist Microwave Arnplification by Sti-
Til vinstri: hlekkurinn án þunga. —
Til liægri: hlekkuriim með 225 tonna
þunga.
mulated Emission of Radiation eða
skammstafað MASER.
Með MASER Ijósinu kanin að vera
fundin ’ leið til fjarskipta, sem minni
truflunum veldur heldur en verður með
núverandi aðferðum, því að mjög er nú
orðið þröngt um bylgjulengdir á fjar-
skiptasviðum, bæði útvarps. og sjón-
varpssviðum. Hin háa tiðni MASER
(4xl014 bylgjur á sekúndu) liggur
langt uitan við öll núverandi bylgjusvið
viðskipta.
En spurningin er, hvort unnt reynist
að forma — eða modulera eins og það
heitir á máli sérfræðinganna — MASER
ljósið, þannig að með því megi bæði
flytja tóna og tal og sýna sjónvarp ám
þees að um truflanir verði að ræða.
En ekki er vafi á, að MASER ljósið
má einnig nota til ýmissa rannsókna og
jafnvel lækninga, isem framtiiðin ein
kann skil á.
Gísli Halldórsson.
I
l slendingar hafa margir hverj-
ir áhuga á tækni, ekki síður en
aðrar þjóðir. En vegna þess hve fátt
birtist á íslenzku um mörg þau
tæknilegu ævintýri, sem nú eiga sér
stað á degi hverjum, kynni að vera
gaman að nefna örfá dæmi um þau.
Er hér gripið niður af handahófi,
því að úr ógrynni er að velja. Vegna
þess hve rúm er takmarkað verða
þetta sundurlaus dæmi:
JÖTUN-PRESSUR
Pressur til þess að móta ýrnsa
hluta flugvéla úr magnesium og alum-
inium, voru fyrst byggðar 1940. En 1055
var tekin upp notkun á TITANIUM-
málmunum til þesis að auka nothæfni
þotuvéla. Á síðustu árum hefur viðleitn-
in beinzt æ meir að því að framleiða efni
og form sem hæfa eldflaugum og geim-
förum hverskonar, sem mjög reynir á.
Hafa verið framleiddar ýmsar teg-
undir efna, svo sem beryllium og titan-
ium-blöndur, nikkelblöndur, eldfastar
steinefna-. og málmblöndur, ryðfríar
btáltegundir o.fl.
Til þess að geta þrýst út þau form,
sem þörf hefur verið fyrir, hefur orð-
ið að byggja risavaxnar pressur.
Ein slík pressa er eins há og 12 hæða
skrifstofubygging, ef með er talin und-
xrstaða hennar. Er undinstaðan rúmir
unina rétt áður en hlekkui-inn hrekkur.
Myndin er í fullri stærð.
Ástæða er til að ætla að í framtið-
inni verði efni þau, sem mestur kraft-
uir reynir á, úr monokrystöllum, en gall-
inn á þeim er að þau eru stökk.
TÆKNI OC VÍSINDÍ
Ástæðan fyrir hinum mikla styrk-
leika þessara efna er sú, að fjarlægð
frumeindanna í þeim er minni en í
ókrystallinskum efnum, en samdráttur-
inn milli frumeindanna eykst mjög eft-
ir því sem þær nálgast meir hver aðra
og loða þær þá betur saman þegar á
reynir.
A^msar vélar, svo sem háþrýsti-
katlar, mjög hraðgengar skilvindur,
rennistál, hraðgengar eim- eða gasisnæld-
ur ,kasthjól o.fl., takmarkast af efnis-
styrkleikanum. Með notkun hinna nýju
efna yrðu stórkostlegar framfarir mögu-
legar. Önnur margbrotnari vélakerfi
myndu njóta góðs af, svo sem flugvélar,
flaugar og ýmiskonar farartæki.
Einfaldir vélahlutar (hringir) hafa
verið smíðaöir úr silicon monokryistalli
til þess að reyna og staðfesta þessa mögu-
leika. Reyndust hringirnir þola 500.000
punda tog á fertommu —- eða sem svar-
ar 30.000 kg eða 30 tonn á fersentimetra.
Mældur hefur verið styrkleiki allt upp
í 120 tonn á fei'senlimetra.
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 9