Lesbók Morgunblaðsins - 22.07.1962, Blaðsíða 1

f 18. tbl. — 22. júlí 1962 — 37. árg.
Eftir John Cohen
JOHN COHEN, prófessor, er
forstöðumaður sálfræðideildar
Manchesterháskóla, hinnar allra
stærstu á Englandi. Hann er
kunnur rithöfundur í heimalandi
sínu og eftirsóttur fyrirlesari,
m.a. í útvarpi og sjónvarpi.
Á stríðsárunxun vann John
Cohen að hæfniprófun manna, er
ríkisstjórnin ætlaði að fela sér-
stakar trúnaðarstöður. Síðar var
hann fulltrúi Breta hjá UNESCO
og WHO, um hríð prófessor við
háskólana í London og Jerúsal-
em. í þessari grein fjallar Cohen
prófessor um sígald umhugsun-
arefni foreldra og kennara, ungl-
inga á gelgjuskeiði.
☆
S umt fólk grípur til byssunnar,
ef svo mætti að orði komast, um leið
og það heyrir orðið unglingur, orð sem
framkallár í huga þess óhugnanlega
mynd af ungum varúlfi, sem hefur vas
ana fulla af pundseðlum og veldur
felmtri og skelfingu í friðarheimi hinna
fullorðnu, en sjálfur nýtur hann lífs-
ins á kostnað' annarra. Ég er þess full-
viss að þessi mynd er nokkuð ýkt.
Satt er það að vísu að allvíða, ekki
sízt á Englandi, er það nýjasta tízka,
að strákarnir setji mark sitt á háls
stúlknanna, sem þá er vafinn í silki-
klút. En það er ekki nauðsynlegt að
dæma heila kynslóð eftir afkáraskap
fárra einstaklinga.
Frá öðrum heimildum höfum við
sterkari rök. Okkur er tjáð að ung-
menni beggja vegna járntjaldsins séu
farin að drekka meira en góðu hófu
gegnir og því fylgir skortur á sæmi-
'legri hegðun. Á Englandi hafa t. d.
þrisvar sinnum fleiri piltar á aldrin-
um 17—20 ára verið leiddir fyrir rétt
sökum árása á borgarana árið 1956 en
árið 1946. Kynferðisafbrot pilta hafa
tvöfaldazt á sama tímabili og afbrot
framin í ölæði fimmfaldazt. Þess
ber þó að gæta að eftirlit lög-
reglunnar og skýrslugerð er mun full-
komnari en fyrir 10 árum, þannig að
miklu fleiri afbrot komast á skýrslur
en áður var.
En alvarlegri er hin óumdeilanlega
útbreiðsla kynsjúkdóma meðal æskunn
er. Samkvæmt nýjustu skýrslum Al-
þjóða heilbrdgðismálastofnunarinnar hef
ur lekandi aukizt mikið meðal æsku-
fólks k aldrinum 15—19 ára í 15
löndum af 22, og sennilega er ástand-
ið í þessum efnum enn verra en
skýrslur gefa til kynna.
Á
prófessor
Á hinn bóginn sýnir stóraukinn
fjöldi sjálfsmorða og sjálfsmorðstil-
rauna meðal æskufólks, að æskan er
ekki hamingjusöm. Bara á einu ári
hefur þessi tala á Englandi og Wales
hækkað um 26% meðal æskufólks á
aldrinum 14—21 árs, og samt er tal-
an örugglega lægri á skýrslum en í
veruleikanum.
Séu þessi vandamál að einhverju
leyti ný, þá er hitt jafnvíst að ungl-
ingar eru engin nýjung. Þeir hafa
alltaf verið til, og eins og stendur
eru a. m. k. 5 milljónir á þessu aldurs-
skeiði á Bretlandi. En þótt aldur þessa
fólks sé svipaður er það misjafnt að
flestu öðru leyti. Hins vegar er þægi-
legt að tala um unglinga á sama hátt
og talað er um kindur eða stjórnmála-
menn eins og þeir væru allir eins eða
a.m.k. hver öðrum líkur, en við meg-
um ekki gleyma því, að sérhver ung-
lingur hefur sín einkenni, sínar eigin
tilhneigingar, óskir og þrár sem ekki
er sameign hans og neinna annarra.
Unglingar eru ekki heldur ver-
ur í félagslegu loftþynningarrúmi. —
Þeir bregðast við því sem gerist, jafn-
vel án þess að gera sér grein fyrir
því, eins og hverjir aðrir borgarar 1
efnalegu og stjórnmálalegu kerfi. Þeir
koma ekki heldur allt í einu utan úr
himinblámanum. Þeir eiga sína þróun-
arsögu. Hvert æviskeið — frum-
bernska, bernska, ævintýraaldur, ósk-
hyggjuskeið og gelgjuskeiðið sjálft
hafa með öllu sínu umróti hvert um
sig skilið eftir spor í sál unglingsins,
spor sem eftir atvikum geta leitt til
góðs og ills.
Stefna fullorðinsáranna byggist á
fyrri reynslu. Stúlka getur leiðzt til
lauslætis og jafnvel vændis vegna þess,
að hún hefur aldrei haft tækifæri til
að byggja upp í huga sér mynd af
manni, sem hún getur elskað og virt.
Hana skortir alla föðurfyrirmynd.
Hana skortir grundvöllinn að eðlileg-
um samskiptum karla og kvenna, hún
stendur í sömu sporum og sá sem
ætlar að reisa hús án teikninga. Af-
leiðingin getur orðið sú að hún fyrir-
lítur alla karlmenn. Á sama hátt getur
eins vel verið að drengur hafi enga
móðurmynd í huga sér og samband
hans við konur síðar á ævinni verði
þess vegna flöktgjarnt og fátæklegt.
Grundvöllurinn verður ekki lagður í
hugi fólks með valdi. Hann verður
að koma frá einhverjum, sem vekur
bæði hlýjar tilfinningar og virðingu.
Foreldrar og kennarar, sem eru illa
þokkaðir, jafnvel fyrirlitnir, ná ekki
þeim árangri sem þeir myndu óska,
en jafnvel því gagnstæða.
Þróunarstigin, sem leiða til fullorð-
insára, verða að hafa í uppistöðum
sínum sterkar stoðir, sem auðvelda
samband við aðra, kennara, atvinnu-
veitendur, samstarfsmenn, eiginmenn
og eiginkonur. Séu slík bönd merkt
gagnkvæmri virðingu verða þau að
vera slungin þáttum sjálfsvirðingar
sem er laus við hégómaskap annars
vegar og sjálfsfyrirlitningu hins vegar.
Það er áríðandi að unglingurinn viti
hvar hann stendur áður en gelgju-
skeiðið hefst. Eðlilegt og ástríkt . sam-
band barna og foreldra er bezta leið-
in til þess að svo megi verða. Því má
oftast treysta, að unglingur, sem öðl-
azt hefur sjálfsvirðingu, muni ekki
gera neitt gagnstætt almennu velsæmi,
en skorti hann sjálfsvirðinguna getur
eins vel verið að hann leiðist til af-
brota eða truflist á geðsmunum, nema
hvort tveggja komi til.
U
■Hvað er þá einkennandi fyrir
unglinga? Fyrst og fremst að þeir gera
sér grein fyrir þeim miklu öflum, sem
í þeim búa sökum þess að kynorkan
segir til sín. Á æskuárunum nær þessi
orka hámarki sínu, og samtímis eru
lyndiseinkenni karls og konu aldrei
fjarlægari hvort öðru en einmitt á þess
um aldri. Kveneðlið er þá sterkast í
konunni og karleðlið í manninum. Auk
þess sem kynhvötin er jafnan hin óró-
lega undiralda í huga unglinganna
fylgir æskuárunum hámark vdð-
kvæmni og sjálfsmeðvitundar. Ungling
urinn er hreinn og beinn og stundum
óvæginn í senn. Hann er enn ósmit-
aður af napurleika hinna fullorðnu og
velur sér ekki leið eftir vonbrigða-
vörðum eldri kynslóðarinnar. Hann
býr yfir miklum hugsjónum, en þýð-
ing þeirra er horfin úr huga hinna
fullorðnu. Nú fyrst fer unglingurinn
að skynja og meta á annan hátt en
áður, og hann gerir sér fulla grein
fyrir því, að ekki er allt sem sýnist
í viðskiptum manna á meðal.
Það er auðvelt að draga dár að
dægurlagagauli unglinga, þar sem þeir
kyrja óði um ástina, sem illa þola
venjulegt bókmenntamat. En hversu
laus við list, sem ljóð og lög eru,
má það ekki brjóta niður alla virð-
ingu fyrir geðstefnunni sem er undir-
rót ástaróðanna. Þegar öllu er á botn-
inn hvolft, túlka þeir óspilltar óskir
og þrár á ýmsan hátt, í hefðubundnu
eða óhefðbundnu ljóðformi, fjölbreytni
litanna, takti dansins eða öðru, sem
veita má þeim einhverja fullnægingu.
Þetta tekur sig einkennilega út í aug-
um fullorðinna, sem ekki kunna að
meta það, ef harmoníkuspil er undir-
leikur Paradísarmissis.
Er raunhæft að tala um gelgju-
skeiðsvandamál? Hver og einn hlýtur
að hafa sín eigin vandamál, sem
geta valdið foreldrum og öðrum að-
standendum áhyggjum. Unglingar geta
haldið félagsmálafulltrúum og jafnvel
heilum bæjarstjórnum vakandi nótt og
nótt við að hugleiða hvað hægt sé að
gera til þess að koma í veg fyrir af-
brot æskumanna eða a.m.k. draga úr
þeim. Sé litið á unglinga sem sérstaka
heild, er langt frá því að þeir líti á
sjálfa sig sem neitt vandamál og eru
það raunverulega aðeins að svo miklu
leyti sem aðstaða þeirra og atferli er
ólíkt eldri kynslóðum, sem geta þess
vegna ekki skýrt það með því að minn-
ast sinnar eigin æsku.
Við verðum að gera okkur fullkom-
lega ljóst, að aðstaða unglinga er að
ýmsu leyti mjög erfið. I fyrsta lagi
verða þeir kynþroska a.m.k. ári fyrr
en kynslóð foreldra þeirra eða vel-
flestir fyrir 15 ára aldur. Þetta þýðir
það að tíminn frá kynþroska til fé-
lagslegs sjálfstæðis, sem gerir hjóna-
band mögulegt, verður enn lengri en
áður. Þeir reka sig alls staðar á það,
að jafnvel þótt ný tegund kynfrelsis
ríki í heimi hinna fullorðnu verða
unglingarnir hvarvetna að láta sem
þeir séu náttúrulausir.
Frh. á bls. 13.