Lesbók Morgunblaðsins - 22.07.1962, Blaðsíða 13

UNGLINGAR
Frh. af bls. 1.
S annast aS segja veldur kyn-
hegðun ungra stúlkna meiri spenningi
milíi þeirra og foreldranna en nokk-
uð annað. Á þessu sviði eins og öllum
öðrum, þar sem gerðir fólksins geta
haft örlagarík áhrif, ætti einstkling-
urinn að ráða gerðum sínum, vitandi
að hann og hann einn ber ábyrgð á
þeim. Foreldrar ættu fyrst og fremst
að forðast ákveðin siðalögmál í sam-
bandi við kynhegðun, en leggja þeim
mun meiri áherzlu á að útskýra hvað
af henni getur stafað, þannig að ungl-
ingarnir skilji sambandið milli verkn-
aðar ög afleiðingar, og þá ábyrgð, sem
þeir takast á herðar í því sambandi.
í öðru lagi er efnalegt sjálfstæði
unglinga, sem stunda einhverja at-
vinnu, áhrifaríkt í sambandi við hegð-
un þeirra. Piltar og stúlkur hafa allhá
laun, og stundi þau framhaldsnám fá
þau alls konar styrki, sem gerir þau
fjárhagslega óháðari foreldrunum en
áður var. Foreldrar hafa þannig misst
það úrslitavald, sem hægt var að beita
áður í sambandi við aurana. Þjóðfé-
lagið keppir um vinnukraft ungling-
anna, þannig að þeir geta jafnvel
látið bjóða í sig. Þetta kemur for-
eldrunum í enn einn vanda, sem þeir
eru ekki viðbúnir. Það er sem sé ekki
aðeins keppt um vinnukraft ungling-
anna, það er sízt minni keppni um þær
leiðir sem þeir velja til þess að eyða
aurunum, sem þeir eignast.
í þriðja lagi flýja margir foreldr-
ar frá skyldum sínum. Þá virðist
skorta sannfæringu á öllum sviðum,
en ráðvilltir og vandræðalegir mæta
þeir öllu með efa í huga og hafa
oft á tilfinningunni, að þeir viti ekki
hóti betur hvað gera skuli en börn-
in þeirra, sem oft og einatt hafa hlot-
ið betri menntun en þeir sjálfir. Slíkir
foreldrar varpa feginslega frá sér
þunga ábyrgðarinnar og skjóta sér und
an að vera leiðbeinendur unglinganna.
Unglingarnir eru fljótir að gera sér
grein fyrir slíku ástandi og leita sér
annarra fyrirmynda en foreldranna og
fylla uþp hið auða rúm, sem þannig
kann að myndast, með nautnum sem
standa unaðssemdum og allsnægtum
Hollywood lítið að baki.
É;
i g hefi hingað til talað um
unglinga án þess að nefna, að þjóðfé-
lagið, sem byggt er upp af karlmönn-
um, gerir aðstöðu ungu stúlkunnar ó-
líka aðstöðu bróður hennar. Hann er
sístarfandi í heimi raunveruleikans,
bæði í íþróttum, tækni og stjórnmál-
um, og minnir þannig umheiminn á
tilveru sína. HÚN minnir HANN á
tilveru sína.
Stúlkum er miklu eiginlegra að taka
lífið eins og það kemur fyrir en pilt-
um. Þess vegna treysta þær á heppn-
dna. Þær eru ekki eins virkar og pilt-
ar, en bíða þess sem koma skal. —
Framadraumar stúlkunnar eru hóg-
værari en bróður hennar. Jafnvel
stúlkur, sem skara fram úr og taka
t. d. próf í fræðum eins og læknis-
fræði, finnst þær hafa náð markinu
þegar slíku prófi er lokið, þótt sams
konar menntastig sé aðeins fyrsta skref
ið á langri þróunarbraut bróður
hennar.
Sökum þess að stúlkan lifir I þjóð-
félagi, sem einkum er byggt upp af
karlmönnum, er ástand hennar sem
persónu og ástand hennar sem kven-
veru andstætt hvort öðru. Allt að
gelgjuskeiðinu er sjálfstæði hennar
svipað sjálfstæði bróður hennar. Þá
verður hún á ýmsan hátt að láta þetta
sjálfstæði lönd og leið. Það gerir þess-
yegna enn meiri kröfur til hennar að
verða fullorðin. Þeim mun eldri sem
systkinin verða þeim mun betri verð-
ur aðstaða hans. Það er í raun og
veru furðulegt, hversu lítið hefur
breytzt síðan 1826 þegar Stendhal
skrifaði: „Við getum fallizt á, að það
sé tuttugu sinnum meira líf í tíu ára
stelpu en stuttbuxnaklædda stráknum,
sem er jafnaldri hennar. Hversvegna?
Þegar hún er tvítug er hún fyrst og
fremst kjánaleg og klaufi í framkomu
og hrædd við mýs og köngulær, en
stuttbuxinn er á sama tíma orðinn að
skynsömum manni“.
II
Lj nglingsstulkan fær allt í einu
nýjan áhuga á sjálfri sér, hún verður
háð sinni eigin spegilmynd og hefur
þar eignazt áhugaefni, sem endist
henni allt til elliára. Hvaða stúlka get-
ur gengið fram hjá því gulli, sem
glóir á yfirborðinu og kemur hug-
myndaflugi hennar á hreyfingu? Speg-
illinn, búðarglugginn, glæsileg fram-
hlið á húsi, velfægður málmbútur,
allt hefur þetta sitt aðdráttarafl gagn-
vart ungu stúlkunni. Það sem henni
er meira virði en allt annað er
hvernig hún heldur að útlit hennar
sé. Það skiptir engu máli hvaða grýlu-
búninga tízkan hefur upp á að bjóða.
Ekkert ógnarvald tízkunnar er svo
geigvænlegt, að hún lúti því ekki
möglunarlaust, en meðan hún hefur
ekki sinnt kalli þess til fullnustu
neytir hún hvorki svefns né matar á
eðlilegan hátt, jafnvel andardrátturinn
truflast unz hatturinn og hárgreiðslan
eru í samræmi við hinn nýja stíl.
Fegrunarlyfjaframleiðendur geta hæg-
lega látið unga stúlku, sem á nokkur
hundruð krónur í veskinu sínu, trúa
því að þeim sé á engan hátt betur
varið en til að fegra útlitið. Handa
þessum kaupendum er framleitt efni,
sem tryggir að hægt sé að lengja
augnahárin um 1/32 úr þumlungi. Ef
hún fylgist reglulega vel með, kýs
hún samt heldur að nota augnabrúnir
úr selshárum eftir eigin vali. Hvaða
stúlka myndi vera fullkomin án
augnasnyrtinga? Þetta er allt saman
raunveruleiki ungu stúlkunnar.
Ef til vill er raunveruleiki bróður
hennar fólginn í hraðgengu mótorhjóli,
tízkan hvað hjól snertir liggur í hrað-
anum. Allt sem gengur hraðar en eitt-
hvað annað er vel þekkt og talið betra
en það hæggengara. Stolt iðnaðarins
er að framleiða allt sem gengur hratt.
Þjóðlegt stolt byggist á því sama.
Minnist aðeins ólympísku leikanna,
þar sem þjóðirnar í hávaða og hita
dagsins reyna að komast örlítið lengra
en síðast. Ungi hjólreiðamaðurinn sigr-
ar með enn meiri hraða. Hjólin hans
verða ímynd líkamlegs styrkleika hans
sjálfs, í hugánum hluti af honum sjálf-
um, táknmynd þeirra valda sem hann
þráir.
Ef unglingarnir skapa sinn eigin
raunveruleika, er það sennilega vegna
þess að við, sem eldri erum, eigum
þar einhvern hlut að. Hugsjónir æsk-
unnar hafa súrnað.
Unglingarnir hljóta að vera framtíð-
arvon okkar allra. Ef hinir veikari
þeirra á meðal hrapa á hálum braut-
um siðferðisins, geta þeir myndað hóp
þeirra, sem hrörna fyrir aldur fram.
Einskonar fulltrúaþing úrkynjunar. En
þetta er aðeins lítill minnihluti. Mikill
meirihluti hugsar í fullri alvöru um
framtíð sína, og ef til vill sjá þeir en
skýrar hvað þeirra bíður en við gerð-
um á þeirra aldri.
Ólafur Gunnarsson þýddi.
Meðal margra athyglisverðra ábendinga í
þessari grein held ég, að hugsandi íslend.
ingum hljóti að þykja einna athyglisverð-
ast það sem prófessor Cohen segir, að ungl
ingar séu því aðeins vandamál fyrir for-
eldrana að aðstaða þeirra og atferli sé ólíkt
eldri kynslóðum, sem ekki geti skýrt það
með því að minnast sinnar eigin æsku.
Þótt þetta eigi við hvarvetna í heimi
tækniþrðunar og þjóðfélagsbreytinga, munu
fá menningarlönd þar sem það á við í eins
ríkum mæli og hér á landi.
Breytingarnar á lífsskilyrðum og uppeld
isháttum á íslandi hafa verið svo snöggar
og stórstígar, að engin furða er þótt nokkur
vandamál hafi fylgt í kjölfar þeirra.
Við þetta bætist að um vandamál borgar
æskunnar er mestmegnis fjallað með brjóst
vit strjálbýlisins eitt að leiðarljósi. Það má
teljast hrein undantekning ef maður með
sérþekkingu á gelgjuskeiðsvandamálum
kemur þar nokkurs staðar nærri, enda
ýmsar aðgerðir eftir því.
Þótt ég hafi þýtt þessa merku grein
Johns Cohens, prófessors, myndi ég ekki
hvetja til almennra umræðna í blöðum
um þessi mál á borð við þær, sem nú fara
fram í Svíþjóð.
Hinsvegar myndi ég eindregið hvetja til,
að fagmönnum yrði I rikara mæli falið að
fjalla um mál unglinga, sem gerzt hafa
brotlegir við landslög. Núverandi vetlinga
tök í þeim málum eru ekki til írambúðar.
Ó. G.
SMASAGAN
Frh. af bls. 3.
Þ eir gengu þegjandi inn í Hljóm-
skálagarðinn, og djúpið, sem reynt
hafði verið að brúa með þessu hlýlega
viðmóti, var þarna enn óbrúað með
öllu, og faðirinn sagði alvarlegur í
bragði: „Það var nú meiningin, Magnús
minn, að ég talaði við þig nokkur orð.“
Pilturinn sló augunum niður á malar-
stíginn, en faðirinn átti bersýnilega í
talsverðri baráttu að hamra saman
ræðustúfinn, þar til hann tók af skarið
og sagði: „Það er nú svona að vera
sjómaður, Magnús minn. Maður er lít-
ið heima og kemur til ykkar barnanna
eins og gestur. Maður tekur lítinn þátt
í uppeldi ykkar og er kannski af-
skiptalausari en hollt er vegna þess
arna.“ Nú leit faðirinn brosandi á son
sinn og sagði: „En okkur hefur alltaf
samið ágætlega, er það ekki?“
„Jú-ú,“ sagði pilturinn dræmt og
starði áfram ofan á malarstíginn, en
faðirinn hélt áfram og sagði: „Þetta
hefur sjálfsagt ekki skapað það sem
kallað er innilegt samband okkar á
milli, en það er nú kannski ekki of
seint fyrir okkur að taka upp þráð-
inn?“
„Ne-ei,“ sagði pilturinn jafndræmt
og áður, líkt og hann vildi kynna sér
alla skilmála áður en nokkru yrði sleg-
ið föstu.
„Þú ert dálítið lokaður," hélt faðir-
inn áfram, „sem kannski er von. Móðir
þín hefur áhyggjur af þér — Ég meina
— hvernig viðbrögð þín eru að verða.
Það er nú kannski ekki meira en hver
góð móðir hefur af sínu barni.“
Faðirinn gerði tilraun til að slá á létta
strengi, en pilturinn hélt áfram að
stara jafnþumbaralega ofan á malar-
stíginn og svara einsatkvæðisorðum,
sem gáfu svo sem ekki neitt í skyn.
I aðirinn horfði alvörugefinn á son
sinn og sagði: „Er eitthvað sem arnar
að þér, Magnús minn?“
„Nei,“ sagði pilturinn ákveðið.
„Ég verð nú að segja eins og er“,
hélt faðirinn áfram, „mér finnst þið
unga fólkið vera nokkuð rótlaust. Það
er eins og þið sjáið engan tilgang með
neinu. Við höfum rætt þetta mikið,
móðir þín og ég, og það er kannski
eðlilegast að maður leiti að veilunum
hjá sjálfum sér, og kenni uppeldinu
um. Auðvitað er enginn fullkominn —
og eins og ég sagði áðan er það nú
einu sinni hlutskipti sjómannsins að
koma sem gestur heim til sín, og það
hefur kannski sín áhrif.“
Hér þagnaði faðirinn og leit spyrj-
andi á son sinn. Það var auðséð að
hann áleit mikilsvert að fá viðhlítandi
svar við þessu atriði.
„Ég veit það ekki,“ sagði pilturinn
dræmt.
Þeir gengu áfram þegjandi, framhjá
nokkrum telpum sem gáfu fuglunum
brauð og reyndu að lokka þá upp á
bakkann og að kerru þar sem smábarn
sat og benti öllum fimm fingrum
út í loftið og slefaði: „Vra-vra-vra.“
Vorþeyrinn strauk vatnsflötinn og reif
með sér lítið rykský af stígnum og
feykti því inn í trjárunn, og þaut í
greinunum í örskammri meinlausri
stríðni. Endurnar stungu nefi undir
væng og voru áhugalausar um brauðið,
nema ein eða tvær sem kjöguðu upp
á bakkann, teygðu strjúpa sína og
börðu vængjum, svo barnið varð hrætt
og fór að kjökra.
Faðir og sonur héldu áfram göngu
sinni. Sonurinn strauk fingri um háls-
mál skyrtunnar og varpaði trausti sínu
á malarstíginn á nýjan leik.
„Maður heyrir svo margt um ungling-
ana núna,“ sagði faðirinn, leit á son
sinn og bætti við með þungum áherzl-
um: „Og það er fæst af því fallegt."
„Nú — ætli það sé nokkuð verra en
hefur alltaf verið?“ sagði sonurinn og
mannaði sig upp í nokkra þrjózku.
1. aðirinn hugleiddi þetta svar;
síðan sagði hann ■ með sömu þungu
áherzlunni: „Já — það er verra —
mun verra — svo slæmt að maður
undrast að annað eins skuli eiga sér
stað. Maður reynir að vona að þetta
sé ekki allskostar satt. En því miður
— ég hef verið með tveim kynslóðum
til sjós, og ég ætla bara ekki að leggja
það að líku“.
Nú var faðirinn kominn þangað sem
stefnt var í upphafi, og hann sagði:
„Við erum að reyna að burðast við að
kenna okkur um og kenna heiminum
um, en ég fæ bara ekki séð, að —
að skynsemin mæli í alla staði með
því. Heimurinn hefur alltaf verið svona
og verður sjálfsagt alltaf svona, en
börn eru í hann borin til að verða
menn en ekki skepnur. Það var minnsta
kosti almennt álitið í mínu ungdæmi."
Nú var eins og faðirinn áttaði sig,
hann leit á son sinn, brosti afsakandi
og sagði: „Ég er nú kannski óþarflega
harðorður", og í sama dúr hélt hann
áfram og sagði: „Þú ert að fermast í
dag. Það þýddi í mínum uppvexti að
maður væri kominn í tölu fullorðinna.
Margir okkar sáu orðið fyrir heimili
um fermingu — margir sjómannssynir
misstu föður sinn ungir í þá tíð. Og
þá var ekki í tízku að láta þá sem
nenntu að vinna sjá fyrir sér. Þá urðu
menn að gera svo vel og spjara sig,
hver við sitt.“
„Ég skal fara og vinna", sagði piltur-
inn.
Faðirinn hló góðlátlega. „Það var nú
ekki beinlínis það sem ég átti við,“
sagði hann. „Þú ert á skólabekk. Nú-
tíminn krefst menntunar. Nám er sama
og vinna, ef það er stundað; að öðrum
kosti er það skrípaleikur.“
Jr eir þögðu báðir, feðgarnir, og
gengu góðan spöl þegjandi, fyrir suður-
enda Tjarnarinnar og staðnæmdust hjá
Litlu tjörninni þar sem Þorfinnur
Karlsefni stendur í steinrunnu dvergs-
líki umkringdur sefgrasi og andakvaki
og konum í rósóttum strigakjólum sem
benda þangað börnum sínum og segja:
„Sko litla kallinn með öxina“.
Þar snýr hinn aldni brúnaþungi sjó-
maður sér að syni sínum og segir í
djúpri alvöru: „Ég vil reyna að skilja
ykkur, Magnús minn. Ég vil reyna það
— og þess vegna langar mig til að
spurja. Hvað hugsið þið? Hvað viljið
þið? Hvað ætlizt þið fyrir?“
Og þessi hái, mjóslegni fermingar-
drengur hristir draumlynda kollinn,
strykur óstýrilátt hárið frá augunum
og svarar undurlágt: „Ég veit það'
ekki.“
18. töuiblað 1962
LESBÖK MORGUNBLAÐSINS 13
\