Lesbók Morgunblaðsins - 23.12.1963, Síða 7

MatmálstínU í kinó víon-klaustri á Aþos.
Ula horfði hjá borgríkjum Forn-Grikkja.
Yfirleitt er andinn í kinóvíon-klaustr-
nnum miklu betri, en þau eru líka aftux
haldsamari. Nýmunkar þar mega til
daemis ekki vera skegglausir og eru
venjulega komnir yfir tvitugsaldur. Fyr
ir vígslu verða þeir að vera þrjú ár
til reynslu, en í iddíórýþmó-klaustrun-
um er eitt ár látið nægja. Kínóvíon-
klaustrin hafa risið öndverð gegn hvers
konar nýbreytni, svo sem þeim ósóma
nokkurra kiaustra að taka upp hænsna-
rækt! Þá bragða munkarnir þar ‘hvorki
kjöt né aðrar afurðir af skepnum. Þeim
ei gert að sækja tíðagerðir sjö tíma á
BÓlarhring og vinna að jafnaði sjálfir
öll störf sem inna þarf af hendi í klaustr
inu,
Á býzanska skeiðinu naut Aþos
ýmissa fonréttinda, þar sem keisararnir
í Miklagarði voru yfirleitt velviljaðir
munkaríkinu. Eftir fall Miklagarðs og
valdatöku Tyrkja árið 1453 varð sára-
lítil breyting á högum rikisins — ef
nokkuð var fengu munkarnir aukið
frelsi. Skattar voru að vísu þungir og
sjóræningjar gerðu oft mikinn usla, en
nýir velgerðamenn komu í stað þeirra
sem horfnir voru, einkanlega furstar og
þjóðhöfðingjar á Balkanskaga og í Rúss-
landi. Auk þess voru árlega sendir út
betlimunkar. Aþos safnaðist því smám
saman mikill auður, ekki sízt jarðeign-
ir víða um lönd.
í gríska frelsisstríðinu urðu munkam
ir á Aþos að greiða Tyrkjum háar bætur
fyrir aðstoðina við Grikki, og hvarf þá
ógrynni fjár úr ríkinu. Til endurgjalds
tóku Grikkir eignarnámi margar af
jarðeignum munkanna í Grikklandi
(1834) á þeim forsendum, að „miðalda-
skipulag væri ósamrýmanlegt nútíma-
ríki“ (!). Þrjátíu árum síðar sló rú-
menska stjórnin eign sinni á jarðir
Munkur matseldar i eldhúsi eins klaustursins.
munkanna í Rúmeníu, sem höfðu verið
gefnar þeim á umliðnum öldum og voru
geysiverðmætar. Aþos-munkar lýstu þá
framkvæmd löglausa og neituðu að við-
urkenna hana, en fengu ekki að gert.
Síðasta reiðarslagið var byltingin í Rúss
landi, sem sleit öll bönd rússnesku munk
anna við föðurlandið og svipti þá megn
inu af tekjum þeirra.
Tyrkneskri drottnun yfir Aþos lauk
árið 1912, þegar Grikkir lögðu undir
sig Norður-Grikkland. Eftir það ríkti ó-
vissa um, hver vemda skyldi munka-
ríkið, en árið 1923 var Grikkjum falið
það, og árið 1927 var stjórnarskrá Aþ-
os samþykkt af grísku stjórninni. Á síð-
ustu árum hafa svo til allar eignir Aþos-
munka í Grikklandi verið reyttar af
þeim, svo að nú standa þeir uppi slypp-
ir og snauðir með skagann sem einustu
tekjulind sína — og sva auðvitað óvið-
jafnanlega fjársjóði í handritum, lista-
verkum og skrauti í kirkjum sem aldrei
gefa af sér arð.
E n þó Aþos-ríki sé fátækt orðið
hefur það ekki sagt skilið við þá fomu
hefð að bjóða alla gesti sína velkomna
— og það svo um munar, því að innan
landamæra ríkisins er allt ókeypis, bæði
fæði, húsnæði og allur annar viðurgem-
ingur. Hvert kiaustur hefur sérstakan
gististjóra og ákveðin gestaherbergi, sem
eru að vísu mjög misjöfn að hreinleik
og þægindum, en veita vegmóðum gesti
kærkomna hvíld. Máltíðirnar á Aþos eru
enginn veizlukostur, en þær eru vel
þegnar, enda strjálar. Ég var á Aþos í
páskavikunni, og var þá ekki nema ein
máltíð á borðum daglega í klaustrunum,
enda þótti mér flest ljúffengt sein þá
var borið fyrir mig.
Aþos-búar lifa í öðrum tíma en við,
bæði í eiginlegum og óeiginlegum skiln
ingi. Þeir lifa á miðöldum að því er snert
ir alla lífshætti og hugsunarhátt, en
þeir hafa líka annað tímatal — júlíanska
tímatalið sem er viku á eftir okkar tima
tali — og reikna stundir dagsins á
annan hátt en við.
MT að er einstæð reynsla að koma
til Aþos og eyða þar nokkrum vikum.
Það er ekki óáþekkt því að ganga inn
í löngu liðna fortíð og dveljast þar um
sinn fjarri öllu sem minnir á nútimann.
Það er heilnæmt bæði sálinni og líkam-
anum, enda er Aþos einn þeirra fáu
staða á jörðinni sem sífeUt toga mig til
sín með einhvers konar dulmögnuðum
krafti.
Þó er langt frá því að þetta frum-
stæða ríki sé í ætt við paradis. Munk-
arnir eru að vísu ákaflega misjafnir, en
flestir eru þeir bæði fáfróðir, hjátrúar-
Einsetumannakofar í þverhníptri hlíð
Aþos-fjalls.
Eitt yngri klaustranna, Símópetra, „vex“
upp úr háum kletti.
fullir og heldur leiðinlegir til lengdar.
Það er sárgrætilegt að ekki skuli vera
á þessum friðsæla stað fleiri mennta-
og fræðimenn, því þar munu vera ótæm-
andi fjársjóðir gamalla handrita sem
enginn kann full deili á, því mörg þeirra
dýrmætustu hafa verið falin á hættu-
tímum og tilsjónarmennimir oft dáið og
f arið með ■ leyndarmálin í gröfina. En
það ríkir einhver yfirskilvitlegur helgi-
blær yfir staðnum, náttúran er tignarleg
og óviðjafnanlega fögur — og svo er
það þögnin, þessi djúpa og alltumlykj-
andi þögn sem grúfir yfir Aþos eins og
þétt þoka og á kannski stærstan þátt
í að gera hvert andartak þar stundlaust
— slíta það úr tengslum við allan þann
tímanlega hégóma sem við lifum fyrir
og lifum á.
Sigurður A. Magnússon
Nýmunkar á skólabekk í einu klaustrinu.
LESBÖK MOKGUNBLAÐSINS
7
i 94. tölublað 1963.