Lesbók Morgunblaðsins - 23.12.1963, Síða 10

„Allir brezkir togarar, allir brezkir
togarar, þetta er H.M.S. Duncan. Ég
sigli nú eítir 4 mílna takmörkunum. Vin-
samlegast haldið ykkur íyrir utan, ég
kæri mig ekki um nein læti. Togarinn
sem er framundan stjórnborða við mig,
vinsamlegast gefðu upp nafn þitt. —•
Skipti.“
„H.M.S. Duncan, þetta er Vivian. Það
erum við, sem erum framundan á stjórn-
borða við þig. Skipti."
Jt að er laugardagur 30. júní 1959.
Undanfarna daga hefur varð-
skipið María Júlia verið að gæzlu á
verndarsvæði brezkra herskipa, sem nær
frá Eystrhorni að Hvalsbak. Á þessu
svæði er brezka herskipið Duncan, flagg-
skip brezku herskipanna, sem gæta
brezkra landhelgisbrjóta við íslands-
strendur, — en þar um borð er Ander-
son skipherra.
í morgun ákvað herskipið í samráði
við togarana að loka þessu verndar-
svæði og opna nýtt svæði, sem næði frá
Tvískerjum og vestur fyrir Ingólfshöfða.
Það er engin furða þótt matsveini
varðskipsins sé bölvanlega við þessa
ákvörðun herskipsins og álit hans á þeim
brezku minnki enn að mun, því að hann
hatar ekkert eins og gæzlu kringum
Hvalbak Oig Ingólfshöfða, það er alltaf
veltingur við þessa staði og matsveinin-
um er ekki eins illa við neitt og velt-
ing, enda þótt hann sé manna harðastur
við eldamennskuna og hlífi sér hvergi
þegar veltur mest.
Klukkan er þrjú eftir hádegi. Það er
búið að opna hið nýja verndarsvæði og
um 20 togarar þyrpast þegar að og byrja
veiðar.
Varðskipið heldur að hverjum tog-
aranna fyrir sig, jafnóðum og þeir byrja
veiðar, mælir staði þeirra og les þeim
stefnuna, — eða sakramentið, eins og
matsveinninn orðar það, — og lætur þá
jafnframt fylgja, að við þessar athafn-
ir þjóni skipstjórinn fyrir altari, 1. stýri-
maður tóni en 2. stýrimaður sé með-
hjálpari.
Togarinn Lord Betty er sá fyrsti, sem
sakramentið fær, en sá togari virðist hafa
einhvers konar forystuhlutverki að
gegna. Um leið og siglt er burt frá tog-
aranum heyrist rödd Andersons í hlust-
unarstöðinni, hann kallar togarann upp.
Strax og hann svarar segir Anderson:
t— Hvað vildi varðskipið?
— Þetta sama og þeir eru vanir, er
svarað, — en sá, sem kallaði yfir virtist
vera mjög vingjarnlegur á svipinn og
jafnvel hlæjandi.
— Það er gleðilegt að heyra, þakka þér
fyrir Lord Betty.
Strax og togararnir hefja veiðar sínar
er auðséð að hið gamla seiðmagn Ing-
ólfshöfða hefur náð tökum á togaraskip-
stjóranum, þeir toga eftir gömlu 4 mílna
línunni og jafnvel 0,2 sjómílur innfyrir,
mjög kurteislega fyrst í stað, en siðan
af meiri ákafa. Herskipið þeytist fram
og aftur eftir 4 mílna línunni, svo að
togararnir haldi sér í skefjum.
★ • ★
Það er komið kvöld, allt hefur verið
rólegt. Fylgzt er með veiðum togaranna
í ratsjánni. Herskipið lónar rétt hjá
varðskipinu. Skyndilega sést hvar það
byrjar að senda ljósmerki til varðskips-
ins. Loftskeytamaðurinn svarar og skrif-
ar niður skeytið, sem er til skipstjórans.
„Til skipstjórans Maríu Júlíu.
Frá Captain Anderson.
Má ég koma um borð í skip yðar til
friðsamlegra viðræðna?"
Loftskeytamaðurinn kvittar fyrir og
biður þá að bíða augnablik.
— Hvað segirðu? Ætlarðu ekki að taia
við hann?
— Nei, ég hef ekkert við þessa djöfla
að tala.
— Hvaða vitleysa, þú getur rætt við
kariinn.
— Nei.
— Jæja — þá að senda „No“?
•— Nei, nei. Við sendum honum kurteis-
legt afsvar.
Svo er farið að semja og svarið sent
með morslampanum.
„Því miður tel ég ekki heppilegt und-
ir þessum kringumstæðum að bjóða
yður um borð.“
Herskipið kvittar fyrir móttöku skeyt-
isins og sendir nokkru seinna:
„Ég skil — góða nótt.“
„Góða nótt.“
— Ja, nú er ég viss um að þú hefur
móðgað karlinn.
— Ég held hann megi þá móðgast.
Sunnudagurinn hefur upp raust sína
með vaxandi veðurhæð og rigningarsúid.
Alla nóttina halda togararnir sig þetta
um og innan við 4 mílna línuna, en samt
ekki nógu langt fyrir innan til þess, að
varðskipið hafi ástæðu til að láta til
skarar skríða. En skipstjórinn segir, áður
en hann fer að sofa: — Látið mig vita,
ef einhver fer 0.5 sjómílu innfyrir, það
þýðir ekkert að reyna að hánka þá á
minna.
Og alla nóttina standa stýrimennirnir,
hvor á sinni vakt og mæla og mæla tog-
arana.
— Bíddu við, þessi er kominn 0,2 sjó-
milur inn fyrir — 0,3 sjómílur, við næstu
miðun verður hann kominn 0,5 sjómíl-
ur innfyrir. Utkíksmaður, hvað gerir
hann? Heldur hann sömu stefnu.
■— Nei, nú snýr hann við.
— Bölvaður ræfillinn, þorir hann ekki
innfyrir? Hvers konar aumingjar eru
þessir togaraskipstjórar orðnir, þeir eru
hættir að þora innfyrir.
Þannig líður nóttin. Nýr dagur rís og
fylgir honum aukinn vindur, sem eys
upp sjónum og jafnframt eykst rigning-
in og setur drungalegan blæ yfir um-
hverfið.
Liðið er að hádegi. Menn setjast að
snæðingi, sveigja ósjálfrátt líkamann mót
stórum hliðarveltum skipsins og öðru
hvoru verða þeir að grípa báðum hönd-
um um borðröndina til þess að kastast
ekki út af setubekknum. Sumir fálma
út í loftið, þegar bollar og diskar koma
á móti þeim, eins og til að stöðva hríð-
ina, sem að þeim er gerð. En þeir hafa
nóg með sjálfa sig. Matsveinninn birtist
í dyrunum. Hann er búinn að setja upp
voða svip, menn vita hvað í nánd er.
— Heyrðu matsveinn, hvaða svitasúpa
er þetta?
•— Ætli þú gætir ekki fundið það, ef þú
fengir þér tennur.
Og hann er þotinn út áður en hægt er
að svara honum. Þetta gerir hann alltaf,
sendir mönnum tóninn og hleypur svo
út, áður en nokkur getur svarað. En það
má hann eiga, að hann fer ekki í mann-
greinarálit og hending ein ræður hver
verður fyrir barðinu á honum.
★ • ★
Það eru vaktaskipti.
— Góðan daginn, þið hér í brúnni, er
nokkuð að frétta?
— Góðan daginn, það er lítið og allt
við það sama. Þeir ögra okkur þessir
þrjótar eins og í nótt, en það þýðir ekk-
ert að skipta sér af þeim. Annars látum
við reka eina sjómílu út af Ingólfshöfða.
— Það má finna af veltingnum.
— Já, og meira á það eftir að verða,
því að ekki er veðurspáin svo góð. Góða
vakt.
Tíminn líður. Skipið tekur þungar hlið-
ardýfur og maginn er ekkert hrifinn af
að melta matinn undir svona kringum-
stæðum. Skyndilega kallar útkíksmað-
urinn: — Þarna er flugvél úti við sjón-
deildarhringinn.
Filugvélin flýgur lágt og stefnir yfir
skipin.
— Hvaða flugvél skyldi þetta vera?
Það er þó ekki Rán?
Flugvélin nálgast og brátt sést, að
þetta er herflugvél frá Keflavíkurflug-
velli. Hún flýgur fyrst lágt yfir land-
helgisbrjótana, síðan yfir varðskipið og
loks yfir brezka herskipið. Síðan byrjar
hún sama leikinn aftur. Þá sést skyndi-
lega, hvar hvítur reykjarstrókur stígur
upp úr reykháfi herskipsins. Auðséð er,
að það er komið á fulla ferð.
— Hver fjandinn hefur komið fyrir?
Skyldi eitthvert skip vera í sjávarháska?
Loftskeytamaður, hefur þú heyrt nokk-
uð neyðarkall í hluststöðinni?
— Nei, það hef ég ekki.
Og loftskeytamaðurinn snýr tökkunum
á hlustunartækjunum til að fullvissa sig
um að þau séu rétt stillt.
Ekkert heyrist og herskipið heldur
ferð sinni áfram í átt til togaranna.
— Eitthvað hlýtur að vera að, við
verðum að láta skipstjórann vita.
En til þess kemur ekki, því að skýr-
ingin á viðbragði herskipsins kemur í
hluststöð þeirri, sem stillt er á sendi-
bylgju brezku togaranna, og röddin er
engin önnur en rödd Andersons:
„Viviana, þetta er H.M.S. Duncan. Þú
ert nú staddur á takmörkunum. Vinsam-
legast snúðu við. Skipti."
„H.M.S. Duncan, þetta er Viviana. Ég
mun hífa upp trollið, þakka yður fyrir,
herra. Skipti."
„Þakka þér fyrir, Viviana."
Svo þannig lá í málinu. Bandaríska
herflugvélin hafði haft slík áhrif á And-
erson, að hann hafði orðið hræddur.
— Því í f jandanum láta þeir ekki Kan-
ann gæta fiskveiðitakmarkanna okkar,
íyrst þessir menn eru hér til að vernda
okkur?
— Þeir hafa ekki verið beðnir um það
og á meðan það er ekki gert, fara þeir
ekki að skipta sér af landhelgismálinu.
Það væru beiíi afskipti af innanríkismál-
um okkar.
Enn er komið kvöld. Allt er við sama.
Togararnir þora ekki meira en 0,2 sjó-
mílur inn fyrir 4 mílna mörkin.
Segja má að herskipið gæti togaranna
vel, auðséð er að þeir þora ekki of langt
innfyrir 4 mílna mörkin.
— O, það er nú bara meðan við erum
hér. Um leið og við yfirgæfum svæðið
væri því alveg sama þótt togararnir tog-
uðu upp í kálgörðum.
-— Ertu viss um það?
— Já, alveg viss. Nú ætti að manna
flugvél biaðamönnum, varðskipin að yf-
irgefa staðinn og sýna síðan blaðamönn-
um hvernig herskipin höguðu sér á
svæðinu, þegar ekkert íslenzkt varðskip
væri nærstatt. Þá fengju þeir að sjá tog-
arana langt upp undir landi að herskip-
unum ásjáandi.
Og svona er rætt fram og aftur meðan
varðskipið tekur djúpar veltur ýmist 4
bakborða eða stjórnborða og menn halda
sér og rugga með.
Við skulum halda með hægri ferð aust-
ur fyrir Tvísker.
Vélsíminn glymur og skipið tekur að
mjakast áfram, móti sjó og vindi. Hann
er orðinn allhvass og sjór mikill. Það
gefur yfir skipið í hvert sinn, sem það
dýfir sér niður að framan. Stefnan er
á milli lands og Tvískerja og það grillir
í herskipið, sem fylgir í humátt á eftir
og heldur sig á 4 mílna mörkunum. Rign-
ingarsúldin eykur á hrikaleika þess,
Brátt hverfur það sjónum en ratsjáin
sýnir, að það heldur áfram að elta. Þó
hverfur það loks einnig hennar sjónum.
Varðskipið heldur áfram með hægri
ferð og tekur þungar dýfur. Þetta er háli
ömurlegur sunnudagur.
— Hvað er langt eftir í Tvísker?
— 3 mílur.
— Við skulum snúa við og setja stefn-
una laust af Ingólfshöfða.
Eftir Helga Hallvarbsson, stýrimann
20 LESBÖK MORGUNBLAÐSINS
34. tölublað 1963.