Lesbók Morgunblaðsins - 23.12.1963, Síða 14

Skömmu fyrir jólin ræddi
fréttamaður blaðsins í
síma við Þórunni Jóhannsdóttur og
spurði hana hvar hún, eiginmaður
hennar Vladimir Askhenazy og
böm þeirra tvö, Vladimir og Nadia,
myndu dveljast um hátíðarnar. —
Þórunn átti sín fyrstu bemskujól
hér á íslandi, en síðan hefur hún
dvalizt á jólum í tveimur heims-
borgum, London og Moskvu.
„Ég geri ráð fyrir, að við verðum mik-
ið heima hjá pabba og mömmu hér í
London um jólin“, sagði Þórunn. „Við
búum ekki nema spölkorn frá þeim,
það e'r um fimm mínútna gangur á milli.
Við erurn ekki búin að koma okkur al-
mennilega fyrir hérna ennþá, því að
þegar við vorum nýbúin að taka íbúðina
á leigu, fór ég í sjúkrahús til þess að
eiga Nödju. Þegar ég kom heim, ætluð-
um við að hefjast handa, en þá komumst
við að raun um, að íbúðin er ekki hent-
ug fyrir okkur og hófum leit að
annarri íbúð eða húsi. Okkur hefur ekik-
ert orðið ágengt ennþá, og þó við finn-
um eitthvað hentugt húsnæði fyrir jól,'
verðum við ekki búin að koma okkur
fyrir, þegar hátíðin gengur í garð. Við
eyðum því jólunum með foreldrum mán-
um og fjölskyldu, en það hef ég alltaf
gert nema þessi tvö jól, sem við hjónin
dvöldumst í Moskvu.“
„Hvemig er jólahald á heimili for-
eldra þinna?“
„I>ú hefur þá ekki verið um jól á ís-
flandi frá því að þú varst 5 ára.“
„Nei, en í fyrra munaði litlu. Ég kom
til Islands með manninum mínum um
miðjan desember, en hann var þá á
tónleikaferð. Hann fór til Bandaríkj-
anna um haustið og þaðan til Englands.
Þegar hann hafði dvalizt nokkrar vikur
í Bandaríkjunum fór ég til hans. Son-
ur okkar varð eftir í Moskvu. Okkur
langaði mikið til þess að vera um jólin
hjá foreldrum mínum í London, en við
áttum ekki pantað flugfar til Englands
tfyrir jól. Við vorum á biðlista og á að-
fangadag var okkur tilkynnt, að við gæt
um komizt til Londion fyrir kvöldið, og
á aðfangadagskvöld borðuðum við með
fjölskyldu minni.“
„ En hvenig er jólahald í Moskvu?"
„Rússar halda engin jól, ekki nema
einstaka gamalt fólk, sem gerir sér eitt-
hvað til hátíðabrigða."
„Fannst þér þá ekki tómlegt á jólun-
um þar?“
„Nei, nei. Fjölskylda mannsins míns
hefur aldrei 'haldið jól, en þegar ég kom,
vildi ég ekki leggja niður jólahald. Ég
stóð fyrir þvi, að ýmislegt væri gert til
hátíðabrigða og fjölskyldan tók þátt í
því með mér.“
„Hvað gerðirðu til tilbreytingar?“
„Ég eldaði góðan mat á jóladag, fjöl-
skyldan kom saman og við skiptumst á
gjöfum. Á aðfangadag fórum við hjón-
in í íslenzka sendiráðið í Moskvu, en
þar er alltaf jólaveizla fyrir íslendinga
sem dveljast í borginni. Þar eru rifjað-
ar upp endurminningar frá jólum á ís-
landi og sungin íslenzk jólalög.**
„Þau hafa alltaf haldið íslenzk jól.
Aðallhátíðin er á aðfangadagskvöld, þá
borðum við góðan mat, skiptumst á gjöf
um og göngum kringum jólatré eins og
við gerðum heima á íslandi.“
„En Englendingar hafa annan sið?“
„Já. Aðfangadagur er ekki hátíðisdag-
ur hja þeim. Hann er oftast notaður til
þess að ljúka jólaundirbúninginum og
fólk fer snemma að sofa til þess að
vera úthvilt, þegar hátíðarhöldin hefj-
ast á jóladag. — Þá eru jólagjafirn-
ar afhentar og snæddur íburðarmikill
matur.“
„Hvað gerið þið á jóladag?“
„Við erum bara heima, en gerum ýmis
Þórunn
með
yngra
barn
þeirra hjóna,
Nödíu,
tveggja
mánaða
gamla.
legt til hátíðabrigða, syngjum, spilum,
förum í leiki og göngum kringum jóla-
tréð. Við erum líka heima á annan jóla-
dag, en þá fara flestir Englendingar, sem
vettlingi geta valdið, út að sikemmta sér,
og oft er rnjög glatt á hjalla. Þegar við
vorúm heima á íslandi var venja að
fjölskyldan kæmi saman annan jóladag
og þannig höfum við það ennþá.“
„ Hvað hefur þú átt mörg jófl í
London?“
„Eg- var 6 ára fyrstu jólin, sem við
vorum í London og nú er ég 24 ára. Ég
hef því verið hér sextán jófl, en tvö jól
var ég í Moskvu.“
I LONDON
OG MOSKVU
sem möskvar veiðigams,
það fer í gegnum hjartað
sem grátur misþyrmds barns.
Ég geng niður að höfninni,
— hál er hlein sem gler.
Kalt er, sjór, að hugsa til
að samlagast þér.
Skyldu vera marhnútar
á botninum hér?
Ríki, ég er morðingi.
Tennur bítur frost.
Ríki, ég er morðingi.
Rottan nagar ost.
Ríki — jafnvel rottan —
taktu mig í kost!
Þetta kvæði Kambans, 9em á að tákna
þjóðfélagslegt misrétti manna, er sann-
arlega hrollvekjandi jólasálmur.
Nú höfum við yfirfarið kvæði
og kvæðabrot, sem nokkur af þekkt-
ustu skáldum okkar hafa ort um jólin
eða í tilefni þeirra.
Því væri ekki úr vegi að víkja að
óbundnu máli, svipaðs uppruna.
„Klettafjallaskáldið" Stephan G.
Stephansson skrifar vini sínum, Jó-
hanni Magnúsi Bjarnasyni, rithöfundi,
bréf, dagsett á aðfangadag 1897. Bréfið
er alllangt, og birti ég hér úr því örfá-
ar línur, sem snerta jólin og „jólasög-
una“.
Stephan G. Stephansson fór aldrei
leynt með það, eftir að hann komst á
fullorðinsár, að hann væri trúleysingi
í kirkjulegri merkingu þess orðs. Þó
er ljóst af bréfinu, að hann telur jóla-
söguna a. m. k. hafa visst gildi.
Stephan segir:
„Og nú er „Lögberg“ (Vestur-íslenzka
blaðið. S. K.) með jóla kvæði eftir
„Manaskál“. Það byrjar á „stjörnunni“
margkveðnu. Siggi (höfundur jóla-
kvæðisins, sem nefnir sig „Manaskál",
S. K.) segir, að hana sé að „líta“ á
himninum „stærri“ og „skærri“ en aðr-
ar, eða svo mun það eiga að skiljast,
þó hann nefni hana „blys“. Hann segir
hún „boði“ fæðing frelsarans. Þetta
höfum við þúsund sinnum heyrt, oft
í betra rími, sem ekki afbakar söguna,
því samkvæmt henni „boðaði“ stjarnan
það, sem fyrir löngu á að vera skeð.
Þá segir hann, að þetta blys eða stjama
(sem er að „líta“, þ. e. sést í fyrsta
erindinu), sjáist ekki af „holdlegum
augum“, né „beri þeim birtu“, sem ekki
trúa á „fórnargildi frelsarans“. Hvað
er nú þetta Sigurðar-blys?
Stjarnan gamla er það nú ekki, 9einna
erindið skákar því, því öll er sagan
byggð á því, að holdleg og heiðin augu
sáu hana, augu vitringanna. Kristur
sjálfur er það ekki, fyrst og fremst
skín hann ekki á himninum, ekki einu
sinni fyrir trúuðum, og svo getur hann
ekki „boðað fæðing“ sjálfs sín. Jóla-
sagan er skemmd, í staðinn fáum við
á bragðdaufu pokapresta-máli í rími
það, sem líklega á að vera líking —
symbol — en endar í botnleysu.“
Þar sem Stephan talar um, að jóla-
sagan sé skemmd, þá má af því ráða,
að hann kunni að meta jólin nokkurs,
því naumast er hægt að skemma hana,
ef hún hefur ekkert gildi. Því virðist
líka stundum þannig farið með skáld-
in sem og aðra menn, að þótt þeir séu
lítt trúaðir og geri ekkert til að leyna
því, þá fá þeir ekki varizt þeim kennd-
um, sem jólin vekja með þeim og eru
greinilega guðstrúarlegs uppruna.
K annske maður skoði að lokum
nokkrar línur i verkum tveggja höfuð-
skálda okkar á óbundið mál: Gunnars
Gunnarssonar og Halldórs Laxness, þar
sem þeir víkja að jólum og jólaundir-
búningi. Með jólalýsingum sínum bregða
þeir upp einföldum og raunsönnum
þjóðl ífsmy ndum.
Uggi Greipsson (Gunnar Gunnarsson)
segir svo frá í „Fjallkirkjunni":
Ég veit ekki fyrr en ég er kominn í
ný föt úr grænu flaueli og stend úti
á miðju gólfi, svo fínn, að enginn má
koma við mig, ekki einu sinni nærri
mér. Og þar sem ég veit af reynslu,
að sá sem ekki vill láta koma á sig
bletti verður að halda kyrru fyrir, þá
þori ég ekki heldur að hreyfa mig.
Eini líkamshlutinn, sem ekki hefur lát-
ið af embætti, er höfuðið á mér: ég
reyni að snúa því eftir getu til að fá
útsýn yfir mína eigin dýrð úr öllum
áttum.
Klukkan sex á að kveikja ljósin,
klukkan sex á að setjast að borðum
— og klukkan sex er einmitt sá tími,
þegar svefninn fer á mig. í kvöld hefi
ég ákveðið, að þetta hvorki megi né
skuli verða; en veit allt of vel, við
hvem ég á, og hjarta mitt er dapurt,
Móðir mín er að sýsla við Betu litlu,
sem á líka að verða fín eins og við hin,
og þótt hún eigi annríkt lítur hún til
mín við og við.
Vertu ekki hnugginn, Uggi minn,
segir hún allt í einu blíðlega. Þessi jól
skaltu að minsta kosti sjá kveikt á
kertunum, áður en þú sofnar.
Og Hallbera gamla 1 „Sjálfstæðu
fólki“ Halldórs Laxness vill láta Ástu
Sóllilju þvo sig, þó ekki væri nema
þetta eina kvöld.
14 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
34. tölublað 1963.