Lesbók Morgunblaðsins - 15.03.1964, Blaðsíða 2

SVIP-
MVND
Sennilega á enginn kvik-
myndaleikari nútímans
jafnfurðulegan feril að baki sér og
brezki leikarinn Richard Burton,
sem síðustu tvö árin hefur einkum
orðið frægur fyrir samband sitt við
Elizabeth Taylor, sem hófst meðan
á hinni sögulegu kvikmyndun „Kleó
pötru“ stóð, én hún mun vera dýr-
asta kvikmynd sem nokkum tíma
hefur verið gerð. Ekki svo að skilja,
að Burton hafi ekki leikið í mörg-
um fleiri kvikmyndum við góðan
orðstír, en „Kleópatra“ gerði nafn
hans heimsþekkt og skipaði honum
á bekk með vinsælustu kvikmynda-
leikurum augnabliksins, hvað sem
annars er um slíkar vinsældir að
segja. Af góðum kvikmyndum, sem
Burton hefur leikið í, má nefna „La
Strada“, „Moby Dick“ og „Horfðu
reiður inn öxl“.
En hann var löngn orðinn víðkunnur
í heimalandi sínu, þegar hann birtist
fyrst á hvíta tjaldinu, og sú frægð staf-
aði af frammistöðu hans á leiksviðinu.
Hann er nefnilega taiinn einn gáfaðasti
og fjölhaefasti leikari sem fram hefur
komið í Englandi á þessari öld. Meðal
hugsanlegra jafningja hans eru helzt
nefndir Sir Laurence Olivier og Paul
Scofield. Aðeins fjórir leikarar í sög-
unni hafa leikið Hamlet oftar en 100
sinnum í einni lotu: Sir Henry Irving,
Sir Herbert Beerbohm Tree, Sir John
Gielgud og Richard Burton. Hamlet-
sýningin sem Butron lék í hjá Old Vic-
leikhúsinu í Lundúnum átti langvinn-
ari vinsældum að fagna en nokkur Ham-
let-sýning í sögu þess. Bæði í Old Vic
og Stratford-upon-Avon hefur Burton
leikið níu eða tíu stór hlutverk í Shake
speare-sýningum, og er eihkum í minn-
um höfð frammistaða hans í hlubverk-
um Hals prins, íagós og Coriolanusar.
Eins og stendur líta samverkamenn
Burtons döprum augum á framtíð hans.
I>eim er ljóst, að öll mestu afrek hans
á leiksviðinu eru óunnin, þó hann hafi
vissulega komið meiru í verk en flest-
ir ef ekki allir jafnaldrar hans. Giel-
gud sagði nýlega: „Þegar kvikmynda-
ferli hans lýkur, verður bann búinn að
missa rómantísku árin úr lífi sánu,
kraftmestu árin.“ Vinur hans og um-
boðsmaður, Harvey Orkin, sagði gram-
ur: „Þetta er maður sem búinn er að
gefa allt upp á bátinn. Hann er að
reyna að vinna sér viðurkenningu með
brögðum. Hann hefði getað orðið mesti
leikari á jarðkringlunni.“ Það var Olivi
er sem fyrstur varaði Burton við hætt-
unni: „Þú verður að gera það upp við
þig, hvort þú vilt vera á allra vörum
eða mikill leikari." Paul Scofield sagði
varfærnislega: „Richard er frá sjónar-
miði leikarans athyglisverðasti leikari
sem fram hefur kornið eftir stríð. Eg
held að hin hetjulegu einkenni í leik
hans og framkomu birtist ekki til fulls á
kvikmyndatjaldinu. Hann virðist ekki
hafa áhuga á því sem bezt er í kvik-
myndaheiminum. Að því er framtíð
hans varðar, ætti hann að koma aftur
til leikhússins á hljóðlátan hátt.“
Hvort Burton snýr aftur að leik-
húsinu, nema í orði kveðnu, er ekki
undir því komið hvernig fer um sam-
band hans við Liz Taylor, heldur liggja
rökin dýpra í honum. í sál hans eigast
við tveir litlir guðir, annar sem byggir
upp með einbeitni og stefnufestu, hinn
sem hrekur hann miskunnarlaust út í
sjálfstortímingu, eins og hinn gamla
féiaga hans og samlanda, Dylan Thom-
as.
Á hvorn veginn sem er, er hann
tveggja manna maki. Hann hefur heila
á við hvem prófessor og er sólginn í
menntun. Gáfur hans og sálræn skynj-
un eru með ólíkindum — mjög óvenju-
legur og hættulegur eiginleiki hjá leik-
ara. Hann hlær opinskátt og undan-
dráttarlaust, en lýgur lika af hreinni
sannfæringu. Hann ber óbilandi traust
til manna, en getur verið hlægileg smá-
sál. Hann getur komið hverjum sem er
ti! að hlæja. Hann getur talað hvaða
fræðimann sem vera skal undir borðið
um bókmenntir, og beitir þar engum
sýndarbrögðum, því hanri er frábærlega
vel heima Lþeirri grein. Hann er furðu-
lega fljótur að lesa. Venjulegar skáld-
sögur les hann á tveimur tímum, en
þegar hann fær í hendur veigamikil
verk éíns og „Moby Dick“ er hann
minnst fjóra daga að lesa þau. Hann
er „lifandi alfræðiorðabók" um Shake-
speare og verk hans, og hefur á hrað-
bergi ljóðabrot frá öllum öldum og af
ölium tegundurn. Við þetta bætist að
hann hefur næstum óbilandi drykkju-
þrek og lætur sig ekki muna um, að
hvolfa í sig bálfri konjaksflösku fyrir
sýr-ingu, ef taugarnar eru í ólagi.
Hetjur Burtons eru Soofield, Olivier,
Gielgud, Alec Guinnes — og náungi einn
frá Lancaster sem hann hitti í bjórstofu,
en sá gerði sér lítið fyrir og hvolfdi í
sig tólf bjórkrúsum meðan Big Ben
sló 12. „Ég er einn þeirra fáu, sem ég
veit um,“ segir Burton, „sem aðeins
drekka þegar þeir eru að vinna.“ Þetta
er satt. Milli kvikmynda eða leiksýn-
inga bragðar hann varla áfengi. En þegi
ar hann er að vinna verður hann „að
brenna upp flatneskjuna — þennan
bragðlausa, tóma, leiðinlega, sljóa doða,
sem maður finnur þegar hann fer út
af leiksviðinu,"
It
Richard Burton er 38 ára gamall,
n',eðalmaður á hæð, herðibreiður og sér
lega höfuðstór — hausinn á honum ku
vera jafnbreiður ummáLs og mittið á
Liz Taylor. Vegna þess hve hann er
höfuðstór, herðibreiður og brjóstmikill,
hefur honum verið sagt að hann sé lág-
vaxinn tilsýndar. Þetta veldur honum
áhyggjum, og hann lætur ímyndunarafl-
ið hlaupa með sig: sér sjálfan sig sem
mest áberandi dverg veraldar! Hann
hefur föl blá-grært augu, áferðarfallegt
brúxxt hár og grófa húð, sem sögð er
valda mlklu um kvenhylli hans. Hitt er
þó talið valda meáru um hana, að hann
er að jaifnaði þunglyndislegur á svip-
inn.
Burton hefur þá afarsjaldígæfu gáfu
að tala við hvern sem á vegi hans verð-
ur eins og hann hafi einlægan áhuga
á honum. Þetta er ekki leikaraskapur.
Hann hefur djúpstæðan áhuga á öðnx
fólki. Þó hann sé einhver mesti sagna-
maður sem nú er uppi, hlustar hann á
aðra af einlægum áhuga, og ekkert
mannlegt virðist vera honum óviðkom-
andi. Hann hefur sérstakt lag á að láta
fólk finna’ til sín, og fyrir bragðið er
hann óvenjulega vinsæll meðal karl-
manna, en kvenfólk bókstaflega töfrast
af honum. „Hann er frábær kvenna-
maður“, segir Fredric March. „Ég held
ekki að honum hafi mistekizt oít-
ar en svo sem sex sinnum."
tvichard 3urton er frá Wales og
því ekki enskur, heldur keltneskur.
Hann fæddist 10. nóvember 1925 í þorp-
inu Pontrhydyfen (nafnið er frá tím-
um Rómverja og var upprunalega
„pontra de venne“). Faðir hans, Rich-
ard Jenkins, var bláfátækur námumað-
ur, sem var orðlagður fyrir mælsku.
Richard var hinn tólfti í röðinni af
þrettán börnum. Móðir hans dó, þeg-
ar hann var á öðru ári, rétt eftir að
hún hafði alið yngsta barpið, Graham.
Richard var alinn upp af elztu systur
sinni, Cecilíu, sem var mjög trúhneigð
og bjó niðri við ströndina, í hafnar-
bænum Port Talbot. Þar gekk hann í
skóla, en eyddi helgum heima í föður-
húsum. í Port Talbot var töluð enska,
en heima í þorpinu keLtneska. Richard
talaði því tvö mál jöfnum höndum frá
barnæsku.
Faðir Richards var sjálfmenntaður
maður, skæður í kappræðum, trúlaus,
en töframaður orðsins bæði á ensku og
keLtnesku. Hann hafði sérstakt dálæti á
hástemmdum og hljómmiklum orðum
og notaði aldrei stutt orð, ef annað
lengra gat komið í stað þess. Hann var
jfrægur svallari og hafði óútreiknanlega
skapgerð, þarmig að börnin voru ávallt
hrædd við hann. Hann var fimmtugur
þegar Richard fæddist. Börnin kölluðu
hann Daddy Ni, sem þýðir „faðir okk-
ar“. Daddi Ni dó fyrir sjö árum og hafði
þá aldrei séð son sinn leika í kvikmynd.
Hann reyndi að vísu einu sinni að sjá
hann í „My Cousin Rachel", þegar mynd
in var sýnd í Port Talbot. Á Leiðinni
frá þorpinu leit hann inn í 17 bjórstof-
»ur, en komst samt á endanum í kvik-
myndahúsið og sá upphaf kvikmyndar-
innar, sem var í því fólgið, að Riohard
hellti sér í glas. „Þetta er lagið!“ sagði
Daddy Ni, stóð upp og flýtti sér á næstu
ölkrá.
Daddy Ni bar mikla virðingu fyrir
menntun, og frá fyrstu bernsku
minnist Richard þess, að fað-
ir hans og fjórir bræður höfðu
afráðið, að hann skyldi fara
til Oxford. Bræðurnir höfðu allir unn-
ið í kolanámunum, að undanskildum
tveim þeim yngstu, Richard og Graham,
Framhald á bls 12
Utgefandl: H.f. Arvakur, Reykjavffc.
Framkv.stj.: Sigfús Jónsson.
Ritstjórar: Sigurður Bjarnason frá Vieur.
Matthias Johannessen.
Eyjólfur Konráð Jónsson.
Auglýsingar: Ami GarSar Kristinsson.
Ritstjóra: AðalstræU 6. Simi 22480.
2 LESBÖK MORGUNBLAÐSINS
10. tölublað 1964