Lesbók Morgunblaðsins - 15.03.1964, Blaðsíða 6
— Pabbi veit I rauninni ekki neitt
um nokkurn skapaðan hlut, sagði vinur
gildvaxna mannsins.
— í>ér skjótlast, Pierre. Ég veit um
tvrennt. Það fyrra er að þetta. stríð hef-
ur gert erfitt að nó í áfengi, og hitt
er að ensku og amerísku yfirvöldin vilja
í rauninni ógjarna að Pabbi gamli skrifi
um þetta stríð!
— Kafteinn, sagði maðurinn með
frönskukeiminn, við Pabbi ætlum að
gera París frjálsa. Og hvorki Churchill
Roosevelt né de Gaulle geta stöðvað
okkur. Er það ekki rétt, Pabbi?
— Jú, víst er það rétt,, vinur minn.
Hvað segið þið um að koma með mér
upp í herbergið mitt?
— Hvað heitirðu annars? spurði
•Bob.
— Veiztu ekki hver ég er? sagði sá
gildvaxni. Ég er Litli Blámann, sem
býr til augHýsingar um spánskt nauta-
at
— Þú ert blekkihrappur, sagði Pierre
og drakk glasið í botn.
— Já, ég er alveg eins og þessi ná-
ungi — hvað hanii ný heitir — Heming-
way. Það er bara sá munurinn, að ég
er enn meiri umrenningur en hann get-
ur nokkurntíma orðið!
T UTTUGU mínútum síðar vorum
við í herbergi gildvaxna mannsins. Ég
drakk kampavín, Bob hélt sig við
skozka viskíið, og Heppni-Pierre drakk
koníak.
Sá gildvaxni, sem Heppni-Pierre kall-
aði Pabba, drakk „bourbon" af stútnum.
— Heyrið þið, sagði hann. Einu sinni
þekkti ég hnefaleikakappa, hann var
nærri því heimsmeistari í miðþunga-
flokki. En hann hætti við hnefatupkið,
varð kjúklingabóndi í staðinn, og giftist
kvenmanni frá Ohio. Ef þú vilt ekki
verba kjúklingabóndi áður en lýkur,
skaltu vara þig á kvenfólkinu frá Ohio
Jackie kunni sína eigin heim-
speki; hann hélt að góður hnefa-
leikakappi hlyti óhjákvæmilega að tapa
ef hann færi að hugsa meira en góðu
hófi gegndi. Hann bar mikla virðingu
fyrir A1 Ford. A1 var nærri því heims-
meistari líka — en A1 gamli hafði lagt
í vana sinn að hugsa of mikið. Þegar
hann og Jackie áttust við í Madison
Square Garden, sagði Jackie mér að
A1 væri talsverður hnefaleikamaður.
Hann var virkilega hugsandi maður,
bætti Jackie við. Já, lasm, sá gat nú
hugsað að gagni. En meðan hann var
að hugsa lumbraði ég á honum hvað
eftir annað!
— Ég skrifaði um þetta í smásögu
einu sinni, en vinur minn, sem var góð-
ur rithöfundur, sagði að allir hefðu
lesið þetta áður, svo ég sleppti því. Upp
frá þeim degi lærðist mér að maður á
aldrei að taka mark á vinum sínum.
Þeim getur þótt vænt um þig, en þeir
geta aldrei hjálpað þér.
mt AÐ kom á daginn að sá gild-
vaxni var fréttaritari vikublaðs í Am-
eríku. Hann vildi ógjama segja of mik-
ið af sjálfum sér. En hann var alls ekki
lélegur auglýsingamaður, hann Litli Blá
mann.
Frásagnarháttur hans gerði mann for-
vitinn um það, sem hann var að tala
um. Þegar hann hafði lokið við „bour-
bon“-flöskuna tók hann til við koníak-
ið, en hann varð ekki ofurölvi. Hann
lét móðan mása, og við þrír hinir kom-
umst í lyfting við að hlusta á hann.
Hvenær sem tal hans barst að stríðinu
urðu hugleiðingar hans um líf og dauða
angurblandnar.
— Stríð er sóðalegt orð, sagði hann,
og stríð er aldrei háð með rökfestu,
enda eru mennirnir heldur aldrei rök-
fastir. Og hvort okkur líkar það betur
eða verr, finnst þeim það hafa einhvern
tilgang að lifa eða deyja í stríði. Það
er ömurlegt að maðurinn skuli lesa lífs-
sannindin letruð á fallbyssúhlaup. Ég
mun vera eins og fólk er flest — ég lifi
fyrir það eina stóra augnablik er ég sé
sannleikann, eða dey í tilrauninni til
að finna hann.
— Við erurn ekki dauðir enn, Pabbi,
sagði Pierre. — Þú talar — talar alltof
raunalega. Við skulum tala um París.
Pierre var í liði frjálsra Frakka.
Fyrir stríðið rak haíin ofurlitla veit-
ingastofu í París. Nazistar skutu son
hans sex dögum eftir að þeir tóku Par-
ís. Pierre var að segja okkur frá þessu
augnabliki áður en þýzku eldflaugun-
um tók að rigna yfir Lundúni.
S á gildvaxni spratt upp af stóln-
um og dró svart gluggatjaldið niður.
Bob slökkti ljósið.
— Jæja, Litli Blámann, sagði Bob.
Ég þori að veðja, að þú vildir heldur
vera kominn til Spánar núna og sjóða
saman nautaats auglýsingar!
— Þér skjátlast, sagði sá gildvaxni.
Það er enginn rnunur á stríði, nautaati
saman nautaats-auglýsingar!
— Segfðu þeim frá, Pabbi, sagði Pi-
erre. Segðu þeim frá því!
—Þið ráðið hvort þið trúið því, sagði
sá gildvaxni. — Ég hef samið sumar
beztu nautaats-augilýsingarnar sem til
eru. Ég hef nefnilega gaman af fólki
sem á heima í miðbiki lífsins, en hirði
ekki um þá sem reyna að fela sig fyr-
ir því. Og nautabanarnir eiga margt
skylt með hermanninum. Þeir gera þetta
ekki eingöngu vegna heiðursins. Þeir
gera það af því að þeir mega til. Þetta
er þeirra aðferð til að gefa lífinu til-
gang. Það skal dugandi mann til að
finna tilgang í einhverju, þegar hann
stendur í dyrum dauðans eða er að
deyja. Eins og þið vitið hata margir
nautaat. En eins og flestir aðrir menn,
hata þeir eða óttast þeir það sem þeir
ekki skilja, Eins og t.d. litla daman
í New York, sem sagði: „Hr. Blámann,
finnst yður það ekki dálítið lágtstætt
að horfa á hóp manna, sem umkringja
og ráðast á griðung. Veslings griðung-
urinn á sér ekki undankomu von. Hann
verður ailtaf að bíða ósigur!“ En
þessi dama hugsar aldrei til kýrinnar
sem hún étur ketið af — eða kjúklings-
ins sem hún steikir og hefur með sér
í skemmtiferðarnesti. Eða til veslings-
svúnsins sem verður að sneiðum á
brauði mannsins hennar. Ferfættu baut-
arnir í nautabúunum hafa beðið ósig-
ur áður en þeir fæðast. Og lítið á ves-
lings kjúklinginn, hann getur ekki einu
sinni falið sig í skuminu, en lendir í
morgunmat. Og litlu grísimir þrír
tn allt mannkynið er orðið að grasæt-
um. Þið skiliið herrar mínir, að það sem
daman frá New York og milljónir með
henni ekki skilja, er að drepa — það
er að drepa. Hver svo sem ástæðan er
til þess að maður drepur, þá er það
drepna óafturkallanlega dautt. En á
hringsviðinu hefur griðungurinn þó
tækifseri til að jafna metin! Það er bara
leiðast, að hið sama verður ekki sagt
um ferfættu bautana eða blessaða litlu
kjúklingana í hænsnabúinu. Nautaban-
inn er enginn slátrari. Hann er eins
mikill listamaður og Shakespeare eða
Tolstoí. Þegar hann stendur á hringsvið
inu og veifar rauðu dulunni er hann
virkilegt lífsskáld. Hvern sunnudag
sem hann lifir og berst, segir hann við
lífið: „Ég vil vita hvað það er, sem
kemur þér til að hrærast.“ Um leið spyr
hann siálfan sig: „Á ég nokkurn rétt
tii að fá að vita þetta?“ Og stundum
uppgötvar hann það áður en það er
orðið um seinan.
— Það fyrsta sem maður verður að
læra um nautaat er, að griðungurinn er
eins og þýzk brynreið, sem kemur á
móti manni, er aðeins liefur skamm-
byssu í hendinni. Sé maður gjóð skytta
hittir maður brynreiðarstjórann; en
missi maður marks........ja, þá tapar
maður! Og hversu góð skylta sem mað
Ur er, þá getur maður ekki alltaf sigr-
að. Skiljið þið það, herrar mfnir? Þið
getið ekki unnið alltaf!
— Alveg rétt, Pabbi, sagði Heppni-
Pierre. Alveg rétt! Við Bob sögðum
ekki neitt.
— Vitið þið nokkuð um stríð? sagðl
sá gildvaxni. Það er sjálfgefið að allir
í_þessu herbergi taka þátt í stríðinu —-
en vitið þið eiginlega nokkuð um það?
Margir segja að ég sé landeyða sem elski
stríð, en þeim skjátlast. Herrar mínir,
þeim skjátlast! En í stríðinu get ég ver-
ið skarpskyggn. Ég get greint menn frá
strákum. Ég get heyrt hjartaslög hins
sanna manns. Ég get séð drauma hans,
tekið þátt í kvöl hans og ótta, og þes9
vegna giet ég skilið sjálfan mig dálít-
ið betur. /
— Pabbi elskar ekki stríðið, sagði
Pierre. Pabbi elskar fólk. Þess vegna
líka' fólki vel „auglýsingarnar** sem
hann semur. Þær líka vel- um allan
heim. Þess vegna er Pabbi Blámann góð
ur maður. En það líkar ekki öllum vel
að heyra sannleikann.
— Hvað ætlarðu að gera eftir stríð-
ið? spurði Bob.
— Fyrst ætla ég að reyna að kom-
ast yfir brennivín með léttara móti en
ég náði í þetta. í öðru lagi ætla ég að
halda áfram með auglýsingarnar. Ekki
aðeins um 'nautaat, heldur um allt og
alla sem lifa í miðbiki lífsins. Það er
alls ekki létt starf að lifa í miðbiki
lífsins. Finnst þér það, Pierre?
— Pabbi, þú ert eiginlega talsverS
skrafskjóða.
— Hæ, kafteinn, ertu vakandi?
— Ég er vakandi, já, sagði ég.
P ierre hélt áfram: Pabbi er snjall
asti auglýsingamaðurinn í þessari skitnu
veröld, og Pabbi er mikill hermaður
lika. Pabbi og Pierre fóru í stríðið til
þess að fá ókeypis far til Parísar aftur.
Var það ekki, pabbi?
— Jú, alveg rétt, svaraði Pabbi.
Pierre, eitt hefurðu gleymt að
segja gestunum! Nefnilega að ég krefst
ekki meistaratignar nema í aðeins einni
grein og það er drykkjuskapurinn. Sú
landeyða er ekki til, sem skal ræna
mig því sæmdarheiti.
Hann hló og við hinir hlógum líka.
En sá gildvaxni gráskeggur virtist
hlæja að allt öðru. Að utan heyrðust
drunurnar frá þýzkum V2-sprengjum
yfir gömlu Lundúnum.
Nokkrum vikum síðar var hann f
fyrsta innrásarflokknum sem gekk
á land í Normandí. Bob var
skotinn niður i framvarðarfluri
nálægt Hollandi norðanverðu. Pierre
og Pabbi voru meðal hinna
fyrstu sem þustu inn í París —.
2 mílum á undan liði bandamanna. En
skipið mitt var sent til Kyrrahafs. og
þar var ég það sem eftir var stríðs-
ins í varðsiglingum við San Francisco-
flóa.
1\"OKKRUM árum síðar, eftir að
ég hafði lokið námi, fékk ég atvinnu
við blaðamennsku. Og er ég hafði dund
að við hana í nolckur ár', gaf ég bezta
vini mínum kokkteilstrokkinn minn og
hélt til Parísar, til þess að prófa hvort
ép gæti komið auga á þennan töfra-
ljóma bar. sem svo mörg hundruð rit-
höfundar höfðu hrifizt af fyrir minn
dag.
En París frá í gær var breytt, svo ég
tók. saman föggur mínar og hélt til
Spánar. Hafði fyrst viðdvöl í Barce-
lona. Ég átti þar heima og skrifaði í ná-
lægt tvö ár og taldi mig vera orðinn
dálítið meira en viðvaning hvað nauta-
at snerti.
Heitan júlídag 1959 labbaði ég inn á
Don Carlos til þess að fá mér glas af
víni og rabba við einhvern. Carlos var
heimkynni nautabana, gagnrýnenda og
aðdáenda hinna fyrrnefndu. Innarlega
Framhald á -bls. 13
Hcmingway og síðasta kona uuu, /
s
í
6 LESBÖK MORGUNBLAÐSINS
10. tölublað 1904