Lesbók Morgunblaðsins - 15.03.1964, Blaðsíða 11
SIGGI SIXPENSARI
— Ég fer á Bingó í kvöld. Bidðu Sigg a ad sjá sjálfan um kvöldmatinn!
— I»a8 veltur allt á „lTnited“! — „United"? — ég skil ekki.
— Já, á knattspyrnuleiknum í dag! — Ég skil — ég skil!
Á erlendum bókamarkabi
Sálfræði, trúarbrögð.
Pain — Its Meaning and Signifi-
cance. By Ferdinand Sauerbruch
and Hans Wenke. L. George Allen
& Unwin Ltd. 194. 25s. Bók þessi
er þýdd úr þýzku og kom fyrst út
1936. Um það leyti, sem bókin
kom út í Þýzkalandi ,var annar
höfundanna á hátindi frægðar
sinnar, sem einn frægasti skurð-
læknir Evrópu, og honum þvl oft
eignuð bókin, en hið rétta cr, að
háðir skráðir höfundar eiga jafn-
an þátt í samantekt bókarinnar.
Höfundar reyna að skilgreina
kvölina heimspekilega, sáifræði-
lepa og læknisfræðilega. Kvölin
' verður ekki skilgreind eingöngu
læknisfræðilega og ekki heldur
aðeins ‘sálfræðilega. Ef heildar-
mvnd á að fást. þá er nauðsynlegt
að skilia fyrirbrigðið tvennum
skilningi. Læknar og sálfræðing-
ar hljóta að lesa þessa bók.
The Future Evolution of TVf m.
The Divine Life upon Earth.
Sri Aurobindo. L. George Allen
& Unwin Ltd. 18s. 1964. Höfund-
' urinn dó 1950. Þessi bók er úr-
val úr ritum hans, sem fialla um
tilvang mannlegrar viðleitni. Er
hraði þróunarinnar það mikill.
að maðurinn geti ekki fylgzt með
og skilið þær aðstæður, sem hann
liefur sjálfur skapað, henpnast
honum að aðlagast þessum
hreyttu viðhorfum eða ferst
hann? Ummyndast mannlegt þióð
fólag i heljarmikið maurabú? Höf
undurinn leitar lausnarinnar i
fullkominni sjálfsstjórn og 'full-
komnunarleit, sköpunar guðsrík-
! fs á jörðinnl, og upptök þessa
ríkis er að finna f sál hvers ein-
staklings, persónuleg leit hvers
I og eins að veginum, er lausnin.
1 The God-Possessed. Jacques
I Lacarriére. L. George Allen & Un
; -win Ltd. 1964. 35s. Á fjórðu öld-
j inni upphefst einsetulifnaður í
Egyptalandi, Palestínu og Sýr-
landi. Heimsflóttinn hefst. Þessir
heims- og holdsafneitarar stökkva
út í eyðimerkur og öræfi, til þess
að fá þann frið, sem þeir leituðu
árangurslaust í borgum og sveit-
um, frið til að gefast Guði algjör-
lega. Þeir byggja hella og holur
í eyðimörkinni, þola hungur og
þorsta, ofsóttir af villidýrum og
djöílinum og hans árum, berjast
við freistingar holdsins, eiga I
stöðugri stórorustu við Satan, sum
ir þeirra setjast að i trjám og
uppá súlum oi? leggja á sig herfi-
leg meinlæti .Höfundurinn rekur
sögu þessara manna. byggir á
samtíma heimildum. hann rekur
ástæðurnar fyrir því hversvegna
betta skeður einmitt á þessari
öld og afleiðingarnar. Þetta er
mjög vel rituð bók. Höf. skilur
þessa menn, hann hnýtir heldur
óþyrmilega í afstöðu aldamóta-
guðfræðinnar til þessara manna,
full óþyrmilega, þar eð nýguð-
fræðin hefur nú allsstaðar sumr-
ið sitt sfðasta. nema ef vera skyldi
sumsstaðar hérlendis. Bókin er
ágætlega myndskreytt.
S-xra. ferðalvækur
The Swiss að Their Mountains.
A Study of the Influence of
Mountains on Man. Sir Arnold
Lunn. L. George Allen & Unwin
Ltd." 1964. 25s. Höfundurinn er
heiðursdoktor við Háskólann í
Ziirich. Hann hefur dvalið meira
og minna síðuslu sjptiu árin i
Sviss, og Jtað eru fáir Englend-
ingar, sem þekkja landið betur
en hann. Bókin er skrifuSS í til-
efni af hundrað ára afmæli sviss-
neska Alpaklúbbsins árið 1963.
Bókin er ekki saga þessa
klúbbs, heldur lýsing á áhrif-
um fjallanna á þjóðina, einn-
ig rekur harin sögu frægra fjalla-
manna og áhrif skemmtiferða-
manna á Svisslendinga. Bókin er
fagurlega myndskreytt gömlum
stál- og koparstungum, mörgum
í litum.
My Travels in Turkey. Denis
Hills. L. George Allen & Unwin
Ltd. Tyrkland er lítt þekkt, það
eru ekki margir, sem þekkja
landið að nokkru ráði, þótt marg
ir hafi komið til Istanbul. Höfund
urinn hefur dvalið I átta ár i
Tyrklandi, ferðazt um það bvert
og endilangt og kynnzt öllum
stéttum, venjulega ferðazt fót-
gangandi og þá oft um ókunnar
slóðir Meginhluti bókarinnar er
um Mið-Tyrkland, bar er sagan
í jörðinni, paradís fornleifafræð-
inga. Þi-isvar gékk höfundnr á
Ararat og fíöll Kftnpadókfu. Bók-
in er skreytt fjölda mynda.
AlfræSi, orSaT>æl<ur,
liandbækur, safnrit.
Geogranhlcal Oompanion to the
. Bible. Denis Baly. Lutterworth,
35s.
Landafræði Biblíunnar, mynd-
skreytt .
Herders I'Iusfrierter WeHatías.
Herder 1963. 256 síður, 64 korta-
síður. 150 myndir. 30 töflusíður.
Stærð 25 sinnum 34 cm.
Etymologisches Wörterbuch der
dcutschen Snrache. 19. Aufbige.
Hrsg. W. Mitzka. Bei'lin: dc Gru-
yter 1963.
Encounters. Weidenfeld and
Nicolson 42s. 1963.
IJrval úr Encounter.
The Saturday Book 23. Ed. by
J. Hadfield. Hutchinson 35s. 1963.
Samansafn greina um margvísleg
efni.
The Bedside Guardian. 12. Collins
15s. 1963.
Úrval úr The Guardian 1962—>63.
Jóhann Hannesson:
y
msir hugsuðir mannkynsins hafa leitazt við að svara
spurningunni um uppruna sálarinnar. f hinum svonefndu prae-
existens kenningum er því haldið fram að sálirnar hafi verið
til á undan þeim líkömum, sem þær fengu til umráða, er þær
fæddust í þennan heim. Töldu sumir að sálirnar væru sendar
til jarðar að taka út þroska í erfiðum skóla, en að því loknu
ættu þær að hverfa til upphafs síns, reýnslunni ríkari. En
aðrir álitu að sálunum væri „þröngvað niður“ úr æðri tilveru
til þess aö bæta fyrir brot, sem þær höfðu framið. Enn ein gerð
kenninga er sú að sálirnar séu knúðar .af ómótstæðilegu afli
til þess að hrökklast úr einum líkama í annan (metempsychosis)
og fari virðuleiki líkamanna eftir breytni á fyrri tilverustigum.
Afbrigði af þessum kenningum er víða að finna í gnósis (speki)
fornaldar, indverskum átrúnaði fyrr og nú og í frumstæðum
trúarbrögðum. Rétt er þó að taka það fram að sumir speking-
anna telja að það sé ekki sálin sjálf, heldur karma einstakl-
ingsins, er hringrásinni veldur, gott, illt eða miðlungi gott
karma, áunnið með tilsvafandi verkum á ýmsum tilverustig-
um. — Mikill munur er á þessum kenningum og þeim skoðun-
um, sem efnishyggjumenn nútímans halda fram, a8 sálin sé
aðeins „reflcx“ af efninu og lúti hliðstæðum lögmálum og það
lýtur. Sú hugsun að efnis-mál og efnahagsmál skipti megin-
máli, setur svip á samtíð vora, svo sem kunnugt er.
á töldu sumir hugsuðir að sálin væri arfur frá ættfeðr-
um og ættmæðrum. Sálirnar þokuðust áfram í ættunum, frá
foreldrum til barna. Aðrir kváðu svo að orði að bæði Iíkami og
sál væri einhliða arfur frá feðrunum, en gerðu ekkert úr
mæðrunum í þessu tilliti. Þess konar kenningar hafa verið
undirstaða Hsiao-kenningarinnar í kínverskri siðfræði, en
Hsiao,. hin sonarlega lotning, var þar talin höfuðdyggð, sem
allir aðrir siðir grundvölluðust á. En einnig í hinni hellenist-
isku fornöld voru skyldar kenningar kunnar (traducianismus),
og kristin kirkja fornaldar þekkti allar fyrrgreindar kenning-
ar um uppruna sálarinnar og hafnaði þeim öllum. Hins vegar
hafnaði hún ekki þeirri kenningu að verk feðranna hefðu áhrif
á komandi kynslóðir. En meðal manna var það Jesús Kristur
einn, sem var til frá eilífð.
Hin kirkjulega kenning um uppruna sáíar hvers einstaklings
nefnist creatianismus, af creatio, þ. e. sköpun. f kjarna sínum
er hún í því fólgin að líkami og sál skapist samtíma þegar frá
því að fóstur myndast. En þessi sköpun einstaklinganna er ekki
tilviljunarkennd, heldur mótast af þvi marki, sem sett er með
guðsmynd mannsins. Þegar frá byrjun er maðurinn skapaður
til samfélags (við Guð og við menn) og til góðra verka, er
bíða hvers manns líkt og eins konar lífsáætlun einstaklingsins.
Frá Stóuspeki tók kristnin kenningar um KOINAI ENNOIAI,
sammannlegar meðfæddar ,,myndir“, (ein þeirra er samvizk-
an), svo að margt er mönnum sameiginlegt frá fæðingu. Vér
erum POIMA (þ. e. listræn verk) Guðs, skapaðir til góðra
verka, sem Guð hefir frá eilífð fyrirbúið til þess að vér skyld-
um lifa lífinu í þeim. Þó eru ekki allir menn skapaðir til hinna
sömu verka, og ekki fá þeir heldur sömu hæfileika. Þannig
• er bæði eðlilegur mismunur og eðlilegur jöfnuður meðal manna,
og þannig er mannkynið ein heild,
íWÉf-"
II
•®-*vaða máli skipta nú þessar sálarkenningar — sem eru
trúaratriði, þegar nánar er að gætt? Eru þær ekki fánýt heila-
brot úr hugsjonasögu liðinna alda? Nei, það er öðru nær. Hinar
síðastgreindu kenningar um uppruna og tilgang sálarinnar voru
og eru enn undirstaða undir kenningum um almenn mann-
réttindi, réttlæti, bræðralag og frið meðal manna og þjóða.
Þær hafa bæði verið undirstaða hægfara þróunar og byltinga,
t. d. eitt sinn þeirrar byltingar að hætt var að bera út börn
og blóta mönnum á stöllum heiðinna goða, síðar meir þeirrar
að þrælahald væri ekki samboðið siðuðum mönnum, og að
allir menn kæmu í þennan heim réttbornir til mannréttinda,
r engan mann mætti svipta. Sérhver einstaklingur var lítill
heimur (mikrokosmos) og hafði sinn tilgang og sitt gildi. Hann
mátti ekki vera eign ættar, ríkis eða valdhafa — því hann er
listaverk Guðs sjálfs, gerður til að bera hans mynd og yflr-
skrift. — Samnefnari ofbeldiskerfa vorrar aldar og efnishyggju
— nazisma, kommúnisma og hins andlausa kapítalisma _______ er
afneitun á þessum sérleik sálar og mannsins alls.
þankarúnir
! 10. tölublað 1964
- LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 11