Lesbók Morgunblaðsins - 24.05.1964, Blaðsíða 2

Kasmír —• landamærasvæðið
milli Indlands og Pakist-
ans með rúmar sex milljónir íbúa
— hefur síðustu 17 árin falið í sér
ógnun við friðsamlega sambúð
hinna tveggja ríkja, og stundum
jafnvel við heimsfriðinnL
Nú virðast allt í einu horfur á
því, að bundinn verði endi á þetta
misklíðarefni, og að Kasmír verði
ekki lengur tákn þjóðernislegra á-
taka, sem jafnframt eru trúarleg
átök milli Hindúa og Múhameðs-
trúarmanna, heldur verði það í fram
tíðinni tákn samvinnu og sætta.
Það merkilega er, að hin nýja við-
leitni til sátta og samkomulags á upp-
tök sín hjá þeim manni, sem verið hef-
ur persónugervingur misklíðarinnar og
„píslarvottur“ í nærfellt 11 ár, meðan
hann hefur setið í fangelsi. Þessi mað-
ur er Móhammed Abdúllah sjeik, sem
venjulega gengur undir nafninu Sjeik
Abdúllah og er enn betur þekktur und-
ir viðurnefninu „Ljónið í Kasrnír". Og
það sem er kannski ennþá merkilegra í
þessu sambandi er sú staðreynd, að for-
máli hinnar nýju sáttaviðleitni var eitt
af höfuðhárum spámannsins mikla,
Múhameðs, sem var í þann veginn að
snúa misklíðinni upp í blóðuga styrj-
öld, eftir að þvi hafði verið stolið, en
þegar það fannst aftur vafð það eins
konar sameiningartákn, sem gaeti leitt
til samningsviðræðna og gagnkvæms
skilnings. Það munaði sem sagt hárs-
breidd, að ófriður Nbrytist út, og nú
kann þessi hársbreidd að valda því, að
fullkomnar sættir takist.
A. fjöldafundi í Kasmír fyrir rúm
um mánuði, þar sem „Ljónið í Kasmír“
var í forsæti, kom annar þekktur stjórn-
málamaður fylkisins fram og hélt ræðu.
Þessi maður var Abdúllah Mirza Mó-
hammed Beg sjeik, sem var látinn laus
samtímis „Ljóninu11 eftir nálega 11 ára
fangelsi. Hann sagði m.a.:
— Varnir alls Indlandsskaga velta á
samvinnu ríkisstjórnanna í Nýju Delhi
og Karachi. Indland og Pakistan verða
að finna leið til samkomulags og reyna
að lifa saman í gagnkvæmri vináttu.
Bæði löndin verða fyrir sömu náttúru-
hamförunum; allir íbúar Indlandsskaga
verða fyrir jafnþungum búsifjum. Að-
eins með því að vinna saman í barátt-
unni gegn engisprettu-faröldrum, flóð-
um og utanaðkomandi hernaðarógnun-
um geta bæði ríkin ásamt Kasmír tryggt
framtíð sína ...
Þetta er nýstárlegur boðskapur frá
Kasmír. Ennþá er að vísu of snemmt
að mála sameiginlega framtíð Indlands
og Pakistans í rósrauðum litum, en ým-
islegt bendir samt til þess, að upp sé
runnið nýtt skeið, sem muni einkenn-
ast af raunhæfri pólitik, en ekki róm-
antískum draumum.
í lok síðasta mánaðar hitti „Ljónið
I Kasmír“ Nehru forsætisráðherra Ind-
lands að máli. Þeir voru fyrir eina tíð
nánir vinir, síðar svarnir fjendur, en
Nehru átti án alls efa stóran þátt í að
Abdúllah var látinn laus um mánaða-
mótin marz-apríl.
Enn er ekki að fullu kunnugt um
niðurstöður þessara viðræðna, en þær
gætu hafa verið fyrsta skrefið í átt til
lausnar á hinu torvelda Kasmír-vanda-
máli, sem hvorki stórveldin né Sam-
einuðu þjóðirnar hafa getað leyst til
þessa. Það er lifshlutverk Abdúllah að
finna lausn á þessum vanda, og hver
veit nema það sé ætlun Nehrus að kór-
óna stjórnarferil sinn og æviverk með
því að stuðla að lausninni.
Hver er þá Sjeik Abdúllah, öðru
nafni „Ljónið í Kasmír“, sem á ýmsum
tímúm hefur verið nefndur „svikari",
„ofstækisimaður", „æsingamaður", bæði
af blöðunum í Indlandi og Pakistan, og
var kallaður „ráðgáta og sfinx“ þegar
hafln var látinn laus?
Abdúllah er 58 ára gamall og hlaut
sjeik-titilinn að erfðum. Þrátt fyrir
þennan rómantíska og herskáa titil er
hann bamakennari að atvinnu. Hann
er Múhameðstrúar, en trúarbrögð hafa
aldrei skipt hann neinu meginmáli, enda
hefur hann aldrei fundið hjá sér neina
hvöt til að verja eða styðja Pakistan,
sem er yfirlýst ríki Múhameðstrúar-
manna. Þvert á móti hófst pólitískur
ferill hans með hatrammri baráttu gegn^
tiikalli Pakistans til Kasmírs. Hann
sagði einhverju sinni: „Við viljum held-
ur deyja en vera á valdi Pakistans.“
Abdúllah vakti fyrst á sér athygli
árið 1931, þegar hann varð fyrirliði
annarra ungra Kasmír-búa, sem báru
fram kröfur um betri kjör til handa
Múhameðstrúarmönnum undir hinni
hindúísku stjórn í Kasmír. Þá var hann
í fyrsta sinn dæmdur til fangelsisvist-
ar. Hann losnaði samt brátt aftur úr
prísundinni og stofnaði síðan „Banda-
lag Múhameðstrúarmanna“ sem hélt á-
fram baráttunni fyrir betri kjörö.m
Múhameðstrúarmanna.
J. mótmæla9kyni við þáverandi
valdsherra — gerræðislegan hindúískan
smákonung (maharajah) — hóf „Ljón-
ið“ áróður9herferð árið 1946, sem mið-
aði að því að fá hið kúgaða þjóðarbrot
Múhameðstrúarmanna (sem var og er
meirihluti íbúanna) til að taka sig upp
og flytjast burt frá Kasmír. Á því skeiði
fékk hann mikinn og ódulinn stuðning
frá Nehru. Þegar hann var fangelsaður
á ný, var það ekki sízt Nehru sem vánn
fyrir hann og barðist fyriKþví, að hann
yrði látinn laus, er það varð ekki fyrr
en ári ’eftir handtökuna.
Skömmu síðar réðst Pathan-þjóðflokk
urinn frá norðvesturhéruðum Indlands
á Kasmír, og' smákóngurinn, sem sá
að höfuðborginni, Srinagar, var bráð
hætta búin, sneri sér kvíðafullur til
erkifjandans, Abdúllah, 9em talinn var
vera eini maðurinn sem kveikt gæti
baráttuvilja í fólkinu. „Ljónið“ varð
forsætisráðherra í Kasmír árið 1948.
En þá gerðist það, að Abdúllah, sem
jafnan hafði stutt kröfur Indverja til
Kasmírs, einnig á Allsherjarþingi Sam-
einuðu þjóðanna, sneri við blaðinu. Hon
um tókst að varðveita mgiri og víðtæk-
ari sjálfstjórn i Kasmír en tíðkaðist I
öðrum indverskum fylkjum, og það
varð smám saman deginum ljósara, að
Abdúllah fjarlægðist æ meir sjónar-
mið Indlands og síns gamla vinar, Neh-
rus. Það var greinilegt, að hann var að
reyna að gera Kasmír að sjálfstæðu
ríKi. Nehru, sem hvað eftir annað
kvaddi hann til Nýju Delhi, varð að
bíta í það súra epli, að sjeikinn neitaði
að koma.
Mr á tók Indlandsstjórn til sinna
ráða. Abdúllah var settur af og fang-
elsaður. Gegn honum var ekki höfðað
neitt formlegt sakamál, en hann sat
inni fjögur og hálft ár fyrst, en var þá
sleppt og gekk laus í fjóra mánuðL
Hann lét sér hins vegar ekki segjast og
hélt uppteknum hætti, barðist fyrir
sjálfstjórn í Kasmír. Árangurinn varð
sá að hann var aftur hnepptur í fang-
elsi og haldið þar fram á þetta ár án
dóms eða réttarhalda.
Meðan hann sat í fangelsinu var háð
hörð og víðtæk barátta, bæði í Indlandi
og víða um heim, fyrir því að hann yrði
látinn laus á ný eða a.m.k. leiddur fyr-
ir rétt. í Indlandi hefur höfuðpaur þess
arar baráttu verið hin ötula milljón-
aradóttir Mdridúla Sarabhaí.
Að hann getur nú aftur um frjálst
höfuð strokið á ekki sízt rætur að rekja
til þess, að Indverjum varð nýlega ljóst,
að friðurinn í Kasmír og einnig milli
4[plndlands og Pakistans hékk á bláþræði
— eða réttara sagt á einu aif höfuð-
hárum Múhameðs spámanns.
Þegar tilkynnt var fyrir einum þrem-
ur mánuðum, að þessu höfuðhári
hefði verið rænt úr mosku nokk-
urri í Srinagar, voru fréttaskeytin, sem.
bárust um víða veröld, nánast tekin
sem spaug — en í augum Múhameðs-
trúarmanna í Kasmír og víða um lönd
var þetta sko ekkert spaug.
Það varð blóðug alvara, þegar Mú-
hameðstrúarmenn hófu árásir á Hindúa
í Ka9mír, sem flúðu þúsundum saman,
og þegar Hindúar í nálægum fylkjum
Indlands hófu að brytja niður Múham-
eðstrúarmenn. „Hárstríðið“ kostaði
nokkur þúsund mannslíf.
Mf að dró nokkuð úr viðsjánum, að
hárið fannst og var aftur flutt á sinn
löghelgaða stað í moskunni með mikilli
viðhöfn og hátíðahöldum — en það
nægði samt ekki. Ný þjóðernisleg hrifn-
ingarvíma hafði brotizt út. íbúarnir í
Kasmír kröfðust nýrra kosninga og
heimtuðu að „Ljóninu" yrði sleppt
lausu.
Nehru lét undan þessum þrýstingi og
ákvað að láta Abdúllah lausan — og
þó er kannski fullt eins líklegt að þar
hafi átt stærstan hlut að máli staðgeng-
ill hans síðustu mánuðina, eftir að hann
fékk slagið í janúar, Lal Baliadur
Frarhhald á bls. 13
Utgeianai: fi.t. Arvakur, Reykjavílc.
Framkv.stj.: Sigfús Jónsson.
Ritstjórar: Sigurður Bjarnason frá Vieur.
Matthías Johannessen.
Eyjólfur Konráð Jónsson.
Auglýsingar: Arni Garðar Kristinsson.
Ritstjórn: Aðalstræti 6. Sími 224S0.
2 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
19. tölublað 1964