Lesbók Morgunblaðsins - 24.05.1964, Blaðsíða 13

Við getum ekki...
Framhald aí bls. 1
heldur vegna þess að hún hefur ekki
fengið fé til þess að gera neitt, sem um
munar. Við þurfum stórt sameiginlegt
átak í landkynningu — og það, sem við
þurfum að auglýsa, er ek-ki af lakari
tegundinni, því ísland er eitt sérstæð-
asta land Evrópu. Við þurfum meira en
orð, við þurfum athafnir, þurfum að
þjálfa stóran hóp ungra dugandi manna
til þess að reka þessa kynningarstarf-
semi.
L: En það er ekki nóg að kynna land-
ið meðan við getum ekki tekið á móti
nema tiltölulega mjög fáum ferðamönn-
um.
B: Það er alveg rétt. Þetta hangir allt
saman, þess vegna þurfum við að vinna
eftir nákvæmri áætlun, sem nær all-
mörg ár fram í tímann. Við munum
aldrei geta tekið á móti ótakmörkuðum
fjölda ferðamanna, enda væri það síður
en svo æskilegt. En við þurfum þá til
þess að hjálpa otokur til að byggja upp
flugsamgöngurnar — og þeir geta líka
hjálpað okkur að byggja upp landið.
Hótelmálin ætti að leysa í samráði við
yfirstjórn menntamála í landinu. Skóla-
fólki er ekki of gott að búa í her-
bergjum, sem fullnægja þeim kröfum,
er ferðamenn gera. Með hliðsjón að því
ætti að byggja skólana — um allt land.
Og hér í Keykjavík þarf líka heimavist-
ir fyrir skólafólk. Hugsið ykkur allt unga
fólkið, sem kemur til Reykjavíkur á
‘hverju haustj og er í misjafnlega góðum
herbergjum úti um allan bæ — oft í af-
leitri aðstöðu til þess að taka þátt í fé-
lagslífi skólanna og að vera yfirleitt i
sámbandi við sína jafnaldra utan skóla-
tímans. Fimm hundruð eða þúsund
manna heimavist, lítill kjarni húsa, sem
væri að nokkru leyti bær út af fyrir sig,
væri það æskilegasta. Það væri ekkert
of mikið þótt slíkur „garður“ hefði lít-
inn samkomusal, litla sundlaug út af
fyrir sig, jafnvel skautasvell innan húss.
Hann þyrfti auðvitað mötuneyti og
annað því um líkt. En þarna væri um
leið komið prýðilagt sumarhótel, sem
ferðamenn mundu dvelja á fjóra mán-
uði á ári. Ferðamennirnir mundu innan
tíðar hafa greitt álitlegan hluta bygg-
ingarkostnaðarins. Við mundum byggja
annan slíkan ,,,kjarna“ í höfuðstaðnum
— og svo yrði farig að tala um þann
þriðja. Þetta er ein af mörgum leiðum
til að byggja hótel, sem nýttust allan
ársins hring. Þetta væru hús, sem reist
væru fyrir íslenzka skólaæsku, en kost-
uð af erlendum ferðamönnum að tölu-
verðu leyti. Hér yrði líka að vinna eftir
áætlun.
L: Og hver telduð þér að ælti að
annast reksturinn — rikið?
B: Bg held að samtök einstaklinga í
samvinnu við opinbera aðila mundu
leysa þetta mál bezt. Þetta er eitt af
því, sem fela á ungum duglegum mönn-
um en ekki einhverjum opinberum
skrifstofum. — Og reynslan sýnir okkur,
að þar sem skólar eru byggðir úti á
landi, þar myndast smáþorp með tím-
anum. Þannig verður þetta t. d. að
Laugarvatni — og ef rétt væri að farið,
þá væri hægt að skapa aðra slíka mið-
stöð við Mývatn. Þar höfum við sýnis-
horn af öllu því margbreytilega í ís-
lenzkri náttúru — þetta er stórkostlegur
staður, sem skapar mjög mikla mögu-
leika.
L: En við eigum ekki skólafólk til að
fylla óteljandi hótel að vetrinum?
B: Nei, við munum heldur aldrei
byggja óteljandi hótel né taka á móti
óteljandi ferðamönnum. En eitt af því,
sem við gætum gert til þess að fylla í
eyður eða auka breiddina í ferðamál-
unum, væri að vinna að því að gera
Island að ráðstefnulandi. Hér eru haldn-
er ráðstefnur á hverju ári, en þær
byggjast oft á því að íslendingar gefi
svo og svo mikið. Auðvitað er það gött
aó hingað komi útlendingar, því hver
og einn, sem frá landinu Wr, útbreiðir
þekkingu um það, þegar heim kemur.
En við eigum ekki að tapa á okkar
ferðamönnum. Það er hægt að sýna
gestrisni án þess að tæma pyngjuna. Al-
þjóðaráðstefnur á íslandi ættu ekki að
vera bundnar þátttöku íslendinga. Því
skyldu ekki hin og þessi samtök geta
haldið í'áðstefnur á Islandi alveg eins og •
einhvers staðar annars staðar? En við
erum ekki búnir undir slíkt enn sem
komið er. Við eigum eftir að byggja
mikið upp heima fyrir — og við eigum
líka eftir að auglýsa landið erlendis,
gera það eftirsóknarvert, kynna hve frá-
brugðið öðrum löndum það er — jafn-
vel svo, að meðal ákveðinna hópa úti í
heimi þætti svolítið varið í að hafa jafn-
vel farið til íslands — og óvenjulegt,
frumlegt að boða til ráðstefnu þar. Hve
margir mundu ekki rjúka til tunglsins
og halda þar ráðstefnu, ef hægt væri að
komast þangað með góðu móti?
L: Þér eigið við, að við ættum að gera
ísland eins konar „raritet" í augum
umheimsins?
B: Já, einfaldlega vegna þess, að ís-
land er „raritet". Það eru bara svo til-
tölulega fáir, sem vita það. En flestir út-
lendingar, sem hingað koma, fara mjög
ánægðir heim — og koma jafnvel aftur
og aftur.
L: En haldið þér ekki að enn um skeið
komi hingað fyrst og fremst fólk, sem
hefur einhver séráhugamál — nájtúru-
skoðendur, svonefndir — og slíkir?
B: Jú, fyrst og fremst þeir, sem hafa
einurð til að fara aðrar leiðir en fjöld-
inn. En á endanum eltin fjöldinn alltaf
slíkt fólk, hann þarf ákveðinn tíma til að
melta hlutina — og þegar fjöldinn fer að
elta, þá nefnist það tízka. — En ég vil
nota tækifærið og minnast á hina svo-
nefndu bakpoka-túrista, sem ég hef
heyrt, að margir hafi horn í síðu. Per-
sónulega hefur mér hins vegar alltaf
verið sérlega vel við þessa tegund ferða-
manna, því tiltölulega stærstur hluti
þeirra hefur verið ungir menntamenn að
kanna ókunna stigu. Þrautseigir strákar,
skeggjaðir og útiteknir eftir að hafa
þrammað yfir hálendið og legið í tjaldi.
í þessum hópi eru upprennandi kennar-
ar, vísindamenn, stjórnmálamenn o. s.
frv. — fólk, sem fyrr eða síðar kemst til
einhverra áhrifa í sínu heimalandi. Og
ég veit, að íslandsferðin á menntaskóla-
árum þeirra — eða háskólaárum — er
ævintýri, sem þeir aldrei gleyma. Þetta
er fólk, sem mun útbreiða meiri þekk-
ingu um ísland en okkur órar fyrir.
L: Ef ísland verður einhvers konar
„raritet" í augum ferðamanna með tím-
anum — haldið þér ekki, að við mund-
um þá fá meira af þessum svonefndu
„lúxus“-ferðamönnxun?
B: Jú, ég geri ráð fyrir því. Þeir eru
þegar farnir að koma, en í mjög litlum
mæli — enn. Og við eigum ekki að miða
okkar uppbyggingu við þá. Uppbyggingu
íslenzkra ferðamála ætti fyrst og fremst
að miða við þarfir okkar sjálfra. Ég á
við, að við byggjum mannvirki, sem
þjóna ákveðnum tilgangi fyrir þjóðar-
heildina — en eru líka notuð af erlend-
um ferðamönnum, sem hjálpa okkur að
greiða kostnaðinn. Hjálpa okkur að
byggja landið upp.
L: En svo að við snúum okkur aftur
að flugmálunum. Hvað viljið þér segja
um þróunina í innanlandsfluginu?
B: Innanlandsflugið hefur aldrei verið
í mínum verkahring og ég hef aldrei haft
löngun til að skipta mér af því, sem mér
kemur ekki við. Hins vegar get ég ekki
leynt því, að ég óttast, að þróun sú, sem
nú er að verða i innanlandsfluginu, verði
e.t.v. til þess, að Flugfélagi íslands gangi
mun verr að láta innanlandsflugið bera
sig. Ég tel að það sé stórt skref aftur á
bak, ef almennar flugsamgöngur færast
í stöðugt auknum mæli yfir á smáflug-
vélar. Markaðurinn er auk þess það lítill,
að taki smáfélögin vænan skerf af innan-
landsflutningunum finnst mér ólíklegt
að það komi ekki að einhverju
leyti niður á Flugfélagínu og
þjónustu þess við landsmenn.
Og ©f þessi smáfélög rynnu
saman í eitt stórt, þá skapaðist sama
vandamálið og hér um árið, þegar Loft-
leiðir og Flugfélagið voru bæði í innan-
landsflugi og töpuðu bæði. Hins vegar
neita ég því eklci, að samkeppni er alltaf
ágæt — en okkar séraðstæður setja henm
ákveðin takmörk.
L: Haldið þér að íslendingar gætu tek-
ið þátt í alþjóðlegri samkeppni á flug-
leiðum meira en orðið er?
B: Við mundum e.t.v. finna einhverjar
smugur, ef við leituðum vel. En það þarf
geysilegt fjármagn til þess að taka þátt
í alþjóðlegri samkeppni — á sama grund-
velli og keppinautarnir. Menn hafa talað
um að ísland gæti orðið viðkomustaður
og umskipunarhöfn á flugleiðum yfir
Pólinri, milli Evrópu og Japans. Ég held
að framfarirnar í flugtækninni, hinn
aukni hraði, munu gera alla slíka drauma
að engu áður en langt um líður — og
ísland hefur ekki beina þýðingu lengur
í reglubundnu farþegaflugi yfir Atlants-
haf. Lega landsins er ekki lengur lykill
að neinum flugleiðum öðrum en til ým-
issa staða á Grænlandi — og ég geri ráð
fyrir að íslendingar verði áfram betur
færir um að þjóna þörfum Grænlendinga
en aðrir. Mér finnst eðlilegt að við leggð-
um höfuðáherzluna á að þróa flugsam-
göngur milli Islands og umheimsins —
og laða hingað ferðamenn til þess að
hjálpa okkur við þetta uppbyggingar-
starf, eins og ég sagði áðan. Allir sjá nú
hvað Loftleiðum hefur tekizt að byggja
upp. Vöxtur félagsins grundvallast að
mestu leyti á flutningi erlendra ferða-
manna, það er fyrst og fremst fé þeirra,
sem byggt hefur upp félagið og flota
þess — öllum Islendingum til góða. Ef
erlend flugfélög hefðu veg og vanda af
loftflutningum til og frá íslandi, þá hefð-
um við ekki daglegar flugsamgöngur við
Ameríku. Einfaldlega vegna þess, að
max-kaðurinn hér á íslandi leyfir ekki
slíkt. Hann er of lítill. — En úr því að
við erum komnir út í þessa sálma, þá vil
ég leggja áherzlu á það, sem ég sagði
áðan — að miklu varanlegra er að byggja
flugsamgöngur við ísland á landinu
sjálfu, aðdráttarafli þess — fi'emur en
einhverju öðru. Öll þessi alþjóðlega sam-
vinna um flugsamgöngur er í deiglunni
— og maður veit aldrei hvenær di'egur
fyx-ir sólu, hvort eitt pennastrik í er-
lendi'i heimsboi'g kippi einn góðan veð-
urdag grundvellinum undan þeim þætti
millilandaflugs okkar, sem ekki er byggð
ur upp á beinni landkynningarstarfsemi
og fei'ðamönnum, sem eru fyrst og fremst
að koma til íslands. Ef við setjum okkur
það beinlínis að byggja upp og þi'óa sam-
göngumálin, efla tengsl íslands við um-
heiminn á varanlegan hátt, þá hljótum
við að grundvalla slíka uppbyggingu á
því, sem landið sjálft hefur að bjóða er-
lendum ferðamönnum.
SVIPMYND
Framhald af bls. 2
Shastri (sjá Svipmynd í 13. tbl: Lesbók-
ar 1964), hygginn og hófsamux raun-
sæismaður í stjórnmálum.
Abdúllah var fagnað með geipilegum
gleðilátum af meira en hálfri milljón
Kasmir-búa í Srinagar. Eftir að honum
var sleppt úr haldi hefur hann haldið
nokkrar ræður sem sýna, að hann hef-
ur „ekkert lært og engu gleymt“ á
þeim tæplega 11 árum sem hann sat
inni. Hann hefur ítrekað kröfurnar um
sjálfstjórn og nýjar kosningar í Kasm-
ír, og hefur það vakið efasemdir hjá
mörgum þeirra ráðamanna í Nýju Delhi
sem helzt beittu sér fyrir því að hon-
um var sleppt úr haldi, um hyggindi
þeix-rar ráðstöfunar. Jafnvel Shastri lét
þessi orð falla nýlega: „f Indlandi er að
sjálfsögðu fullkomið tjáningarfrelsi.
En það felur ekki í sér frelsi til að
prédika neins konar sjálfstæði eða að-
skilnað frá indverska ríkinu.“
Uins vegar kiöfðust þeir sex
læknar, sem hafa „Ljónið“ undir eftir-
liti, þess nýlega, að hann hætti fyrst um
sinn að halda fundi og flytja ræður —
af „heilsufarsástæðum", en eflaust líka
af pólitískum ástæðum. Einn þessara
lækna er sonur Abdúllah.
Kröfui-nar um kosningar og þjóðar-
atkvæði, sem „Ljónið" heldur á loft, eru
aftur á móti í samræmi við þær ósk-
ir, sem bæði Bandaríkin og Bretland
hafa margítrekað. Ræðan, sem vinur
og meðfangi Abdúllah i 11 ár hélt fyr-
ir rúmum mánuði og vitnað var til
hér að framan, virðist gefa í skyn, að
enn sem fyrr sé haldið fast við hinar
gömlu kröfur — einnig að því leyti
sem þær njóta stuðnings stórveldanna
— en að menn vilji líka koma á samn-
ingsviðræðum við Indlandsstjój-n og sætt
um við Fakistan.
„Ljónið í Kasmír“, sem átt hefur tákn
rænan lífsferil að því er snertir hina
eilífu baráttu, gæti einnig orðið mað-
urinn sem byndi endahnútinn á misklíð-
arefrxi, er í samfleytt 17 ár hefur valdið
Indlandi, Pakistan og heiminxun öllum
talsverðum höfuðverk.
BÓKMENNTIR
Framhald af bls. 6
lægra Austurlanda og næstu landa. Milli
1911 og 1923 held ég, að ég hafi átt á
hættu að verða ánetjaður nokkrum sér-
greinum. Ég var þá í þann veginn að
verða sambland af „Balkanista“ og „forn-
aldarsagnfræðingi". Til allrar hamingju
slapp ég við að lenda í þessu öngstræti
fyi'ir persónulegt óhapp. Ég flæktist inn
í deilu milli tveggja þjóðerna í nálægum
Austui'löndum.
Ég neyddist upp úr þessu til að afsala
mér kennarastóli mínum við háskólann í
Lundúnum, og þegar ég svo tók til við
aðra vinnu, fann ég að ég var farinn að
víkka athuganir mínar á samtímavið-
burðum frá nálægum Austui'löndum og
Vestur-Asíu í í'annsókn á samtímaheim-
inum í heild sinni.
Ég hafði tekið að mér að semja skýrslu
um alþjóðasamskipti fyrir brezku stofn-
unina, sem slík mál hefur með höndum,
og þetta verkefni krafðist þess, að ég
sleppti ekki úr neinu svæði nútíma-
heimsins. Ég yrði að reyna að fylgjast
með því, sem var að gerast, ekki ein-
göngu í Vestur-Asíu og ekki eingöngu í
Evrópu og Bandaríkjunum, heldur lika í
rómversku Amei'íku, Sovétríkjunum og
Kína.
Frá 1924 til 1956 samdi ég Yfirlit yfir
alþjóðamál í Chatham House í samvinnu
við konu mína. F»'á 1927 til 1954 samdi
ég fyrstu tíu bindin af A Study of Hi-
story. Þetta voru \ öllu tilliti mjög heppi-
leg verkefni að fást við samtímis. Ég
held ég hefði nvorugu ritinu lokið, hefði
ég ekki unnið að báðum í senn. Saman-
lögð gáfu þau mér víðasta sjóndeildar-
hi'ing, sem hugsanlegt var fyrir mig að
ná, og víðtækasta starfssvið, sem ég hefði
getað komizt yfir. Og með þessu náði ég
tilgangi mínum, sem var sá að víkka
sjóndeildarhring rninn og verksvið eftir
þvl sem ég væri maður til.
Ég var í kapphlaupi við Sláttumanninn;
ég flýtti mér — hann dokaði — ég vann.
Komdu nú, Dauði — syfjulegi daufingi!
Þú eyðir ekki uéðan af því, sem ég hef
gert.
LESBÖK MORGUNBLAÐSINS 13
10. tölublað 1964