Lesbók Morgunblaðsins - 24.05.1964, Blaðsíða 5

Arnold Toynbee:
Eg er orðinn hálfáttræður.
Annar hver íélagi minn
úr skóla og háskóla féll áður en
hann var orðinn 27 ára. Allar göt-
ur síðan 1915 hef ég verið undrandi
yfir því að vera enn á lífi, og hef
harmað það, að vinir mínir, sem
þá dóu snögglega, skyldu hafa ver-
ið sviptir öllum tækifærunum, sem
mér hafa fallið í skaut. Á 75. ári af-
henti ég háskólaútgáfunni í Oxford
handritið að bók minni, ARFLEIFÐ
HANNIBALS, sem hafði verið að
brjótast um í huga mínum síðan ég
var að halda fyrirlestrana um það
efni á árunum 1913-1914 í Oxford.
Eg komst ekki til að vinna að þess-
ari bók fyrr en 1957. Sagnfræðing-
ur þarf að hafa tímann fyrir sér (og
að því er virðist meiri tíma en skáld
eða stærðfræðingur). Ef jafnaldri
minn, G.L. Cheesman, í New Col-
lege, hefði haft eins mikinn tíma til
nmráða og ég hef haft, hefði hann
unnið mikil afrek í sögu Rómverja.
En Cheesman féll austur í Grikk-
landi 1915.
S érhver mannve>ra er Janus. „Við
horfum fram og aftur". Þegar maður-
inn er ungur, er honum auðvelt að horfa
íi'am — hann hefur ekki eignazt nægi-
lega fortíð, sem freisti hans mjög til
oð líta aftur fyrir sig. En eftir því sem
við elduimst, eykst freistingin til að
dvelja við fortíðina og beina augunum
frá framtíðinni. Þessi tilhneiging er al-
þekkt og við henni verður að sporna.
Sá sem fer að leggja það í vana sinn að
horfa stöðugt aftur er sama sem dauð-
ur, áður en líkamlegi dauðinn nær í
hann.
RusseU lávarður kvað hafa sagt, þeg-
*r hann var kominn talsvert yfir átt-
raett, að það sé manninum mikilvægt
»ð hafa brennandi áhuga á því, sem á
HÁLFÁTTRÆÐUR
Hinn heimskunni brezki sagnfræðingur Arnold Toynbee
að gerast eftir andlát hans sjálfs. All-
ir sem komnir eru á gámals aldur ættu
að taka þetta spakmæli til sín og lifa
samkvæmt því, eins og Russell lávarð-
ur hefur gert.
Alla þá stund, sem hugur okkar varð-
veitir skerpu sína, er hann ekki bund-
inn af likamlegum takmörkunum okk-
ar, heldur getur hann spannað tíma og
rúm, án takmarka. Að vera mannlegur
er að vera fær um að komast út fyrir
sjálfan sig. í samanburði við seilingu
hugans er lengsta mannsævi stutt. Það
er litlu hægt að koma í verk á einu
æviskeiði, jafnvel þótt það æviskeið
endi ekki um aldur fram. Það sem ein-
staklingnuim tekst að afreka hefur þýð-
ingu og gildi aðeins á ævi þjóðfélags-
ins og fyrir söguna, en einstaklingur-
inn gegnir þar aðeins sínu örsmóa hlut-
verki.
fr ar eð ég er fæddur árið 1889 og
er enn á lífi 1964, hef ég lifað að horfa
á það, sem líkist breytingunni frá einu
skeiði veraldarsögunnar til annars. Ég
ólst upp á síðara hluta þessara fjörutíu
og þriggja friðarára í Evrópu, talið frá
1871. Mér datt aldrei annað í hug en
að þetta friðarástand yrði eilíft, allt
þar til hnippt var í mig árið 1914, o*g
á vopnahlésdaginn 1918 óraði mig ekki
fyrir því, að ég ætti eftir að sjá aðra
heimsstyrjöld i lifanda lífi.
Ég óx upp í þessum reglubundna og
örugga heimi brezku millistéttanna.
Það var sama þó að fjölskyldan hefði
ekki úr miklu að moða — væri mað-
urinn saemilega gefinn, duglegur og
reglusamur, þá gat hann vænzt þess
að geta kornizt allvel áfram, á milli-
stéttamælikvarða reiknað. í mínum
stúdentagarði i Oxford var það þann-
ig, fyrir 1914, að hver nýliði, sem var
ekki alveg ákveðinn í því hvað hann
ætlaði að verða að loknu námi, var
bara skrásettur hiá kennurunum í þjón-
ustu ríkisins í Indlandi, og þetta var
komið upp í vana. Star'fsferill á því
sviði var tryggður hverjum þeim, sem
ekki átti kost á einhverju betra. Og
samningurinn, sem heppinn maður
gerði við indversku stjórnina, veitti
honum öryggi það sem eftir væri æv-
innar.
Og huearlheimurinn sem ég ólst upp
í var álíka stöðugur. Það var hugar-
heimur ítölsku endurreisnarinnar.
Grísku og latnesku sígildu höfundarn-
ir voru andlegt heimili manna, og hvað
mig snerti, að minnsta kosti, varð þetta
til þess að stía manninum frá hinum
lifandi vestræna heimi, sem hann var
fasddur inn í. Ég tók að líta á þennan
I
Hringurinn í sjónvarpsmálinu
margiœdda hefur lókazt með furðu-
legum liœtti —og þó var katmski
ekki á öðru von, eins og um hnúta
þessa máls hefur verið búið. Nefm7
skilaði úiliti um horfurnar á íslenzku
sjónvarpi, og skal þaö ekki rœtt
nánar hér, þó það gefi tilefni til
margvíslegra hugleiðinga um barna
lega bjartsýni ýmissa íslendinga.
Alþingi vannst að sjálfsögðu ekki
tími til að fjalla um þetta álit eða
taka afstöðu til þess, en þau fá-
heyrðu tíðindi gerðust, að þaö veitti
rílcisstjóminni heimild til að leggja
nýja tolla á innflutt sjónvarpstœíci,
og skulu þeir renna í íslenzkan sjón-
varpssjóð. Þessi heimild var sam-
þykkt með atkvæðum allra flókka
og allra nema þriggja þingmanna
(undantekningarnar voru Alfreð
Gfíslasoti, Gils Guðmundsson og Her
mann Jónasson). Þannig er banda-
ríska sjónvarpið á Keflavíkurflug-
velli orðin bein tekjulind ríkisins,
áður en nokkur formleg eða end-
anleg ákvörðun hefur verið tekin
um íslenzkt sjónvarp, og er þá kom
ið á daginn það sem ég benti á í
þessum dálkum t sambandi við á-
skorun 60-menningamia, að nota
œtti Keflavíkursjónvarpið til að
knýja fram íslenzkt sjónvarp með
heldur óviðkunnanlegum hætti.
Tillögunni á Alþingi var fylgt úr
hlaði með þeim upplýsingum, að
fram til árslóka 1966 væri ráðgert
að flytja inn 9.500 sjónvarpstœki
til viðbótar þeim 8000 sem fyrir
eru, þannig að inuan hálfs þriðja
árs veröa íslenzkir áhorfendur
bandaríska sjónvarpsms orðnir um
eða yfir 50.000.
Einn þeirra sem sæti eiga í sjðn-
varpsnefndinni, Björn Th. Björns-
son, hefur
skýrt sjónar-
mið sín x
blaðaviðtali
og túlkar
sennilega við
liorf ein-
lwerra ann-
arra nefndar-
nmnna, þegar
hann lœtur í
Ijós þá von, að 2-3 stunda íslenzkt
sjótivarp, sem starfrœkt verður af
fyrirsjáanlegum vanefnunV, muni
ganga af bandaríska sjónvarpinu
dauðu á islenzkum heimihtm, þó
það sjónvarpi daglega sjö stunda
dagskrá og allt upp í fjórtán stund-
ir um helgar. Þessi barnalega bjart-
sýni má teljast einkennandi fyrir
viðbrögð margra tslendinga við
hinni geigvœnlegu menningarhœttu,
sem þjóðinni stafar af Keflavíkur-
sjónvarpinu, Það má ekki skera %
meinið, heldur bara vona að það
hjaðni af sjálfu sér. (Má ég geta
þess innan sviga, að þaö er rangt
sem fram hefur komið, að banda-
riska sjónvarpinu hafi ekki verið
Framhald á bls. 6
LESBÖK MORGUNBLAÐSINS 5
19. tölublað 1964