Lesbók Morgunblaðsins - 11.10.1964, Blaðsíða 8

Birgit Nilison í titilrullunni í Aida eftir Verdi á sviffi Metropolitan-óperuhús sins í New York. Til vinstri er Mario
Sereni í hluíverki Amonasros.
Emily CoJeman
Með Birgit Nilsson upp á háa-c
S öngstjörnur telja það mikið
keppikefli að fá að „opna“ leikár-
ið hjá Metropolitan-óperunni oig
keppa að því með engu minni þrá-
sækni en Stanley forðum, þegar
hnnri var að leita að Livingstone.
Þetta á ekki hvað sízt við Birgit Nils-
son, sem var aðalstjarnan í ár, þeg
ar cperan hóf 79. leikár sitt.
Þetta er kona, sem er álíka blátt
áfram og röddin hennar, sem getur
skorið gegnum 106-manna Wagner-
hljómsveit jafnauðveldlega og heitur
hnífur gegnum smjör, og henni var
það ekkert launungarmál, að opnun
leikárs sé mikilvseg fyrir listamann —
og það svo mikilvæg, að í fyrra neitaði
hún vendingu við Rómaróperuna, þeg
ar stjórn leikhússins færði leik hennar
í Turandot frá fyrsta kvöldi til annars
kvö'ds. „Þeir byrjuðu á Othello, en
minn samningur hljóðaði upp á fyrsta
kvöld“, sagði þessi sænska söngkona
nýiega. „Auðvitað olli ég hneyksli, en
ég hafði bara á réttu að standa. Það
hefur geysimikla þýðingu að leika
fyrsta kvöldið í sumum óperum — það
þýðir bæði aukinn heiður og aukið
auglýsingargildi. Frumsýningar í Sca-
la o" Metropolitan eru stórviðburðir“.
Enda þótt ungfrú Nilssom hafi aldrei
fyrr opnað leikár í Metropolitan, hef-
ur hún gert það í Scala, Bayereuth og
Covent Garden í London. Og þar sem
ungfrú Nilsson hefur einhverja eftir-
sóttustu rödd nú á tímum, þá safnar
hún óperuleikhúsum jafnákaft og sum-
ar aörar konur safna höttum. Enda þótt
ekki sé jafnmikil ókyrrð um nafn henn-
ar og um nafn Callas og Sutherlands eða
Tebaldis, þá hefur hún vinninginn hvað
það snertir að varðvéita aðsóknina hjá
óperu.íeikhúsum. Sem Wagnersöngvari
af norræna taginu hefur hún verið
kölluð Kirsten Flagstad önnur. (Sjálf
segist hún nú heldur vilja vera kölluð
Birgit Nilsson Jyrsta). Hún hefur vak-
ið endurupptökur' Wagnerópera í Ev-
rópu, í Bandaríkjunum og í Suður-
Ameríku. Eftirspurnin eftir Brynhildum
í „Valkyrjuna“, „Siegfried“ og „Ragn-
rök“, er svo mikil, að fyrir tveim ár-
um, þegar langvarandi deila hljóðfæra-
leikara við Metropolitan gerði það að
verkum, að margt listafólk leitaði sér
atvinnu annarsstaðar, sagði Erich Leins
dorf, að hann vildi ekki stjórna „Nifl-
ungahringnum“, ef ungfrú Nilsson væri
ófáah'eg.
Þegar Flagstad stóð á hátindi sín-
urn, söng hún lítið annað en Wagner.
En í Metropolitan í ár söng ungfrú Nils
sun titilhlutverkið í nýrri uppfærslu
á Aida Verdis. Næsta vor mun hún
á sama stað jafnframt syngja í Mac-
beth Verdis og Tosca Puccinis. Og
tiveim kvöldum eftir frumsýninguna á
Aida söng hún Turandot Puccinis með
óperufélaginu í Philadelphia, en einmitt
það h'iutverk aflaði henni heimsfrægð-
ar. Oll þessi hlutverk og fleiri, sem
hún syngur, eru venjulega sungin
af söngvurum af „ítalska skólanum",
sem mundu aldrei reyna við hlutverk
eins og Brynhildar. En með því að vera
jafnvíg á ítalska og þýzka skólann
mmr.ir hún á gullöldina og hetjusöngv-
ara liðna tímans eins og Lilli Lehman
og Lillian Nordica, sem bæði gátu og
gerðu það að syngja hina þung-drama-
tísku Brynhildi einn da,ginn og svo
hina froðuléttu Philene í Migtion eftir
Thomas næsta dag.
essi fjölhæfni er vitanlega ein
ástæðan til þess, að ungfrú Nilsson er
svo eftirsótt af forstjórum stærstu óperu
húsa heims. Þegar Rudolf Bing óperu-
stjóri var spurður um aðdráttarafí
ungfrú Nilsson fyrir Metropolitan,
sivaraði hann þurrlega: „Ég þarf nú
ekkert að fara að lýsa því. Eg vil hafa
nana meðan hún er fáanleg, en það er
bara aldrei nógu lengi“.
En enginn kemst langt á fjölhæfn-
inni einni saman. Það dugar ekki að
verc. vel fær til þess að fá fólk til að
greiða 11 dali fyrir aðgöngumiðann, og
það er ekki það, sem kemur áheyr-
endunum til að sleppa sér og dómur-
unum til að tína fram öll hástigin, serti
þeir eiga yfir að ráða. Það er röddin,
sem mestu varðar til þess að gera óper
ur tilkomumiklar og röddina hefur ung-
sópraninn hennar hefur verið kallað-
ur ýmsum nöfnum, meira og minna
jfrú Nilsson í ríkasta mæli. Dramatiski
hástemmdum. Það hefur oft verið sagt,
að fólk sé hrifnast af því, sem er í
nokkurri óvissu hvernig fara muni. Sé
þetta satt, er ungfrú Nilsson einhver
mmnst metna söngkona nú á dögum,
því að það er aidrei nein óvissa um,
hvort henni tekst að ná háa-c eða háa-
b, heídur hljóma bæði eins og lúður-
tytur til atlögu.
c
-J umum finnst rödd ungfrú Nils-
son köld. En aðdáendur hennar munu.
segja, að þetta sé kuldi Turandot prins-
essu — kuldi elds og íss. Það er mjog
■vafasamt, að þetta hlutverk hafi nokk-
urntíma verið sungið með öðrum eins
hrífandi giæsibrag og hjá ungfrú Nils-
son — í næstum tuttugu mínútur í öðr-
um þætti hleypur hún stöðugt á sömu
áttundinni milli c og háa-c, án þess að
henni fipist nokkurntíma (en flestum
öðrum fipast á þessu) og gerir aldrei
lát á hinni æsilegu spennu, sem Pucc-
ini hefur þarna viljað fá fram og
sir.æiri raddir hafa aldrei náð til ful.s.
Eftir að hafa heyrt ungfrú Nilsscm.
í „Turandot“ skrifaði listdómari Corriere
della Sera: „Til þess að hafa lifað verð-
ur maður að hafa heyrt þessa rödd að
minnsta kosti einu sinni.“
En skæðadrífa af hæstu tónum er
nú samt ekki einhlít. Þarna verða einn-
ig aff koma til tónlistarhæfileikar, list-
iænn heiðarleiki og túlkunarsmekkur.
Flestir söngvarar, sem hafa mikla rödd
og komast upp á háa-c, láta sér nægja
það, sem guð hefur gefið þeim, og keppa
ekkerl lengra. Söngvarar, sem þræla
eins og skepnur til þess að.verða sann-
ir listamenn, hafa sjaldnast þær raddir
sem geri þann þrældóm ómaksins verð-
an.
r
I-l n eftir því sem ungfrú Nilsson
hefur þroskazt hefur hún keppt að
þessu hvorutveggja í sem æskilegustum
hlutföllum. Georg Solti, ungverski
hljómsveitarstjórinn, sem er listrænn
forstjóri Covent Garden og stjórnar
hinni nýju uppfærslu á Aida, er einn
þeirra, sem telur hana vel á vegi að ná
þessu marki.
„Þac sem ég hef haft mesta ánægju
af er að sjá ungfrú Nilsson halda á-
fram að þroskast“, sagði' Solti eftir
eina æfinguna á Aida. „Eg held, að hún
sé á hátindinum hvað röddina snertir,
og túlkun hennar og leikur ber vott
um aukinn þroska. Ég er þeirrar skoð-
unar, að hún sé mesti dramatíski sópr-
an vorra daga“.
Sir David Webster, sem er aðalfor-
stjóri Covent Garden, er annar frá, sem
hefur tröllatrú á sönglconunni. Hann
skrifaði henni á þessa leið, þegar hún
var nýlega farin frá London eftir að
hafa sungið í nýrri uppfærslu af Ragn-
arökum: „Það sem mér finnst aitveg
einstætt er það, sem þér hafið afrekað
8 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
31. tbl. 1964