Lesbók Morgunblaðsins - 11.10.1964, Blaðsíða 14

40 ÁRA MINNING
Framhald af bls. 7
gleraugun og svaraði: „Það var ekki von
að þið fynduð hann, þið hafið náttúr-
lega allir verið fullir“. „O, fjandinn hafi
það, við vorum ekkert fullir, það var
allt brennivin löngu þrotið“. —Klemens
var sjór af fróðleik og gömlum minning-
um, það mátti fletta upp í honum eins og
alfræðiorðabók. Síðast fór hann að taka
sér hvíld og nema staðar í stiganum á
leiðinni upp í safnið, þá vissi ég hvað
klukkan sló.
Vieðan Klemens hafði Sögu Reykja-
víkur í smiðum, birti hann í tímarit
inu Blöndu II. bindi, allýtarlega og
bráðskemimtilega grein um flestar
vanmetakindur Reykjavíkur á öldinni
sem leið. Þetta fólk, sem tók sinn þátt
í bæjarlífinu, hafði nálega allt sín við-
urnefni, svo sem Jón „Bol, bol“, Eyfi
tónari, Magna skarn-í-auga, Jón „kis,
kis“, Sæfinnur, oig Gunna grallari, að
ógleymdum Haagensen, sem verið
hafði tii Orlogs með dönskum og gekk
fyrir höfðingja bæjarins í sínum ein-
kennisbúning á stórhátíðum. Ég gekk
að því sem vísu, að þetta fólk mundi
hljóta sinn sess í sögu Reykjavíkur.
Þegar sagan var komin út í tveim bind-
um, árið 1929, kom Klemens til min í
safnið og gaf mér bókina. Ég greip að
vissu leyti í tómt, þessa heiðursborigara
var þar hvergi að finna. — Þegar Klem-
ens heimsótti okkur næsta skipti, spurði
ég hann hvernig eiginlega á þessu stæði.
Klemens settist og andvarpaði: „Það
er nú saga að segja frá því. Sannarlega
ætlaði ég að taka þennan kafla með
í bókina, en þegar hún var komin undir
prentun, fékk ég skilaboð frá dóttur-
dóttur Gunnu grallara, að ég
maetti skammast mín. Ég vildi að sjálf-
sögðu engan særa, avo ég lét allan þátt-
inn falla niður“.
Saga Reykjavíkur er nú löngu uppseld
en eðlilega líður að þvi, að hún verði
prentuð i 2. útgáfu. Væri þá ekki úr
vegi að fella þennan þátt inn í ritið,
því nú er sú hætta liðin hjá, að hann
þyrfti að hneyksla dóttur-dóttur Gunnu
grallara.
Einn þeirra skrítnu fugla, sem
þarna er lýst, hlaiut þó sína uppreisn,
hann komst í fullu uniformi, sem „kaft-
einn Hogensen", inn í Brekkukots-
annál, og þar með í heimsbókmennt-
irnar.
Við starfsmenn þjóðskjalasafnsins úrð
um að hafa meiri og minni samvinnu við
alla klerkastétt landsins, ekki sízt Reykja
víkurprestana, og þaðan er margs að
minnast.
Séra Bjarni kom til mín í safnið um
morgun. „Ég á að jarða mann í dag, en
mér er ekkert um hann sagt, geturðu
fundið fyrir mig hvar hann var fæddur?"
Manntalið 1890, fæddur í Lambhústúni í
Mýrasýslu þetta ár, foreldrar þessir.
,.Ágætt“, sagði séra Bjarni og hvarf. Síð-
ar um daginn var ég samferða bókbind-
aranum okkar upp Hverfisgötu, en hann
var Mýramaður. Hann var í jarðarfarar-
búningi og í þungum þönkum. Hann
sagði: „Óviðjafnanlegur maður er hann
séfa Bjarni, hann veit bókstaflega allt.
Það er ekki nóg að hann þekki Hjörsey,
hann þekkir líka kotið í Hjörsey, Lamb-
hústún“. Séra Bjarni yppti brosandi öxl-
um, þegar ég siðar sagði honum þetta, vel
sloppið. Það hafði nefnilega hvorugur
okkar haft hugmynd um, að þetta blessað
Lambhústún hefði verið í Hjörsey.
-Kerling ein vakti mig snemma
morguns og sagði: „Hann bróðir þinn
hlýtur að vera dáinn, hann séra Bjarni
er kominn á þessum tíma dags og spyr
eftir þér“. „Láttu manninn koma“. Séra
Bjarni heilsaði mér, það var eitthvað,
sem að honum amaði. Hann dró upp bréf
og sagði aðeins: „Sjáðu“. Bréfið var frá
Police Magistrat í Kaupmannahöfn, með
Dr. Jón Þorkelsson
fyrirspurn um, hvort hjálagt fæðingar-
vottorð væri ekki leiðrétt, og leiðrétt
þýddi auðvitað falsað. Vottorðið hafði
verið gefið út fyrir stúlku, með hinni
sterku rithendi séra Bjama, en milli lín
anna var barnsleg títuprjónshönd, þar
sem aldurinn var færður til um tvö ár,
á hvorn veginn geta menn sagt sér sjálf-
ir. Séra Bjarni var mæddur. „Hefi ég
virkilega skrifað þetta svona skakkt?“
Ég tíndi á mig spjarirnar, opnaði safnið
og fékk prestinum bókina, ég nennti
ekki að gá 1 hana með honum. Séra
Bjarni andvarpaði. „Auðvitað ætlar
stúlkan að ganga í hjónaband, manns-
efnið kemst að þessu, fyllist tortryggni
og allt springur. Hvað á ég að gera?“
Séra Bjarna hefi ég aldrei gefið ráð í
embættisverkum.
Undir það mánuður leið. Ég lokaði
á móti sólskininu vestur Austurstræti.
Ég mætti dökkklæddum manni, sem gekk
safninu kl. 4, sem þá var siður, og gekk
írjálslega og var sýnilega í léttu skapi.
Hann sneri mér við og ég gekk með
honum. „Veiztu hvemig ég afgreiddi
málið? Ég svaraði aldrei bréfinu. Nú er
ég búinn að fá bréf frá henni, þar sem
hún biður mig afsökunar að hafa breytt
vottorðinu mínu. Heyrðu,“ sagði hann,
hallaði sér að mér og gaf mér alboga-
skot. „Þau eru harðgift!" Síðan kvaddi
hann mig og gekk rösklega heim á leið
suður Lækjargötu.
Tvo menn hefi ég þekkt, næsta því að
vera óskeikula um alla skráningu, annar
er séra Bjarni, hinn var dr. Hannes Þor-
steinsson.
Séra Árni fríkirkjuprestur kóm líka
alloft. Hann óx að dirfsku í sínum prests-
skap eftir því sem árin liðu. Hann var
staddur í safninu, þegar iðnaðarmaður,
hálfgildings kunningi minn, kom og bað
um fæðingarvottorð fyrir þrjá uppkomna
syni, sem ætluðu að taka ökupróf. „Við
hvaða kirkju skírðir?“ „Ha, hvergi skírð
ir“. „Jæja, en hvar skrásettir eða til-
kynntir?" „Ha, hvergi“. Nú var séra
Árna nóg boðið, hann rauk upp af stóln-
um og sagði: „Þið búið í kristnu þjóð-
félagi, nefnið börnin ykkar á sama hátt
og hunda og ketti og ætlizt svo til, að
þau hafi öll mannleg réttindi“.
Auðvitað reyndi ég að gera gott úr
þessu, skrifaði bréf fyrir manninn til
dómkirkjuprestsins, sem skrásetjara
Reykjavíkur, þar sem maðurinn til-
kynnti, þótt seint væri, að þessir synir
(hans væru til og gengju undir þessum
nöfnum, síðan gat hann aftur fengið út-
skrift úr kirkjubókinni.
eir blessuðu menn, Færeyingar,
hafa ekki gert víðreist til okkar í safnið.
Þangað hefir einn fiskimaður komið öll
þessi ár. Ég sýndi honum prentað niðja-
lal, frá þeirra Grími Kamban, til ýmissa
málsmetandi íslendinga fyrr og síðar.
Færeyingurinn var með á nótunum.
„Grímur Kamban, já tað er trálari“.
Menn hafa stundum orðið alteknir ’af
ættfræðiáhuga og helzt viljað leggja nótt
með.degi, en þetta hefir venjulega hjaðn-
að á 2—3 vikum. Einn slíkur fræðimaður
sagði við mig að rannsókn lokinni: „Ég
var alveg kominn í þrot með þenna ætt-
föður minn, en þá varð ég svo lánsamur,
að hann hafði lent í sauðaþjófnaðarmáli,
svo ég fékk þessar finu upplýsingar um
hann í dómabókinni“.
Þingeyingur kom og kvaðst ætla að
dvelja viku í höfuðborginni og nota tím-
ann til þess að semja sögu sinnar sveitar
í þúsund ár.
Annar gestur kom, meira að segja
þingmaður, og kvaðst ætla að semja skrá
um alla dóma, sem kveðnir hefði verið
upp á íslandi._„Hvaða bækur eru beztar
í svo'eiðis?“ Ég fékk manninum dóma-
bók, um 200 ára gamla, sem lá á borðinu
hjá mér. Maðurinn blaðaði í henni, ygigl
di sig og sagði: „Þetta bölvað hrafna-
spark les enginn frekar en kínversk'u".
Hann henti í mig bókinni og rauk á
dyr. Vísindastarfsemin var gufuð upp.
egar Sveinn Björnsson var sendi-
herra fslands í Höfn, var hann eitt sinn
sem oftar á ferð, kom í heimsókn í þjóð
skjalasafnið og spurði eftir Hannesi. Ég
bauð honum sæti í lestrarsalnum og fór
inn á skrifstofuna til þess að gera
Hannesi viðvart. Tóku þeir tal saman
frammi í sal, því að aðrir gestir voru þar
ekki. Sendiherrann hafði meðferðis skjal
eða afrit af bréfi, er hann hafði keypt af
auralitlum stúdent í Höfn, fyrir 20 krón-
ur. Það var meir en aldargamalt. Eng-
lendingur skrifar brezkum stjórnarvöld-
urri og bendir á, að ráðlegt væri fyrir
Breta að tryggja sér ísland, með tilliti til
hinna auðugu fiskimiða, því sá tími
komi, að fiskisældin í Norðursjó og öðr-
um höfum kringum Bretlandseyjar gangi
til þurrðar. — Framsýnn maður, en tæp-
lega raunsýnn að sama skapi, því fyrir
þessa hugmynd fer hann þess á leit, að
hann yrði, af stjóminni, útnefndur jarl
af Geysi og barón af Mount Heclu! •—
Sem að líkum lætur keypti safnið skjal
þetta og gaf fyrir það 20 krónur.
Ýg minnist þess enn, hvað allt viðmót
Sveins Björnssonar var prúðmannlegt og
vingjarnlegt, það var eins og hann hitti
í Hannesi fornan tryggðavin sinnar ætt-
ar. — Framhald í næsta tbl.
Húsmæðraskólinn á Löngumfri 20 ára
Afmæliskvebja frá nemendum á afmælishátíð
skólans 30. mai 7964
í.
í sumardýrð f j örðurinri flosmjúkur skartar
af fegurstu litum, er gróðurinn ól.
Þá vakna í huganum vonimar bjartar
frá vetrinum milda, er ljómaði sól.
í menningarstarfi hins mætasta skóla
nú minnt skal í dag á hið tvítuga skeið.
í æskunnar mennt á hann hlut jafnt við Hóla,
og hefur þar aldregi vikið af leið.
2.
Og henni, sem dagsins bar hita og þunga
af háreistri bygging, er menningu ól,
skal þakkimar tjá frá þeim aldna og unga,
fyrir örlæti, kærleika, vemdun og skjóL
Því að föðurleifð sína og eignirnar allar
hún alþjóðu gefur til forsjár og trausts.
Sú höfðingjalundin til hjartnanna kallar,
sem hljómbrot frá Alföður mildustu raust.
3.
í víðsýni héraðsins viti er reistur,
sem vísar þér, ungmey, á Guðstrúar leið.
Með bænum var homsteinn að byggingu treystur,
með bænum var hlúð hér að vaxandi meið.
Þær, sem bemskunnar fótmáls er falið að gæta,
hafa framazt við vegsögu, er lét hann í té.
Og vér óskum þess heitast, að arfinn þann mæta
nú ávaxta megi vor heimilis vé.
Fyrir það, sem vér nutum hér, námsmeyjar þínar,
nú skaltu blessaður, skólinn vor kær.
Við minninga-arininn hugurinn hlýnar,
og hratt líða árin, það var sem í gær.
Svo blómgist þitt starfið um ókominn aldur,
að ávallt þú lýsir á gæfunnar mið.
Við himininn blakti æ fána þíns faldur,
ver farsæll í varðstöðu um helgastan sið.
(Magnús Gíslason, Vöglum).
14 uESBÖK MORGUNBLAÐSINS
31. tbl. 1964