Lesbók Morgunblaðsins - 28.03.1965, Blaðsíða 8

hlutum, þeim er í hans loflegu lífi voru
birtir fyrir guði, en leynt fyrir mönn-
um. Sýndi hann þá ráðagerð sína, að
hann -bað sér einnar meyjar, hinnar
dýrðlegustu ættar af Skotlandi og draktc
brúðhlaup til. Byggði hann tíu vetur
hjá henni, svo að hann spillti hvorskis
þeirra losta og var hreinn og flekklaus
allra saurlífissynda; og er hann kenndi
freistni á sér, þá fór hann í kalt vatn
og bað sér fulltingis af guði.“ Engar
sagnir fara af því, hvernig hin skozka
kona hans kunni við þetta hjúskapartar,
en ef til vill hljóta eiginkonur helgra
manna nokkra umbun fyrir þess konar
mótlæti.
Um undanfarnar aldir hefur Magnús
helgi staðið í skugganum af Rögnvaldi
kala, sem Orkneyingar tóku einnig í
helgra manna tölu. Tvennt veldur þess-
um vinsældum Rögnvalds. í fyrsta lagi
var það hann, sem lét byggja dómkirki-
una í Kirkjuv*ogi, og hefur þetta afrek
'hans aldrei gleymzt. Og í öðru lagi var
Rögnvaldur miklu skemmtilegri maður
en Magnús frændi hans. Rögnvaldur var
prýðilegt skáld, gleðimaður með af-
brigðum og manna ólíklegastur til að
beita kaldavatnslækningum við sjálfan
sig, þótt nokkrar freistingar yrðu á vegi
hans.
E
Magnúsarkirkja í Kirkjuvogi
A fornum slóðum víkinga
N
11 ú rennur bjartur og hlýr dag- f///> MagnÚS MagnÚSSOn
rennur bjartur og hlýr dag-
t»r yfir Kirkjuvog; snöggklæddir ferða-
menn strjálast um þröngar götur, ung-
ar stúlkur eru komnar á sólskinskjóla.
Nú er bliítt og svást um eyjar, Dg rauð-
ur sandsteinninn í kirkju heilags Magn-
úsar býður af sér enn meiri fegurð og
þokka en í aftansúldinni í gær. Nú er
tímadagur að skoða kirkjuna eftir hús-
lestur Sigurðar Nordals í gaerkveldi.
Enginn núlifandi manna ber gleggri
skilning á íslenzkum fornbókmenntum
en Sigurður, og þess fengum við að
njóta í ríkum mæli. Hann lét það ekki
nægja að lesa fyrir okkur kaflann um
dauða Magnúsar í Orkneyinga sögu,
heldur jók hann þar við fjölmörgum at-
hugasemdum um alla þessa viðburði,
svo að okkur fannst stundum sem Nor-
dal hefði sjálfur átt leið um Orkneyjar
þennan vorrrjorgun árið 1115. En brátt
áttum við eftir að kynnast vitnisburði
um andlát Magnúsar, sem Nordal sjálf-
ur þekkti ekki áður. Slikt bar fyrir
augu okkur í kirkjunni.
ÞRIÐJA GREIN
O amkvæmt Orkneyinga sögu hafði
Magnús beðið sérstaklega um, að hann
yrði ekki höggvinn sem þjófur, heldur
í hvirfilinn. Vafalaust hafa sumir ekki
lagt fullan trúnað á þessa frásögn, en
nú hafa komið fram merkilegar sann-
anir til stuðnings sögunni. Arið 1919,
þegar rétt 804 ár voru liðin frá lífláti
jarls, var verið að vinna að viðgerð í
kirkjunni. Og þá tók einn múrarinn eft-
ir lausum steinum í annarri kórsútunni.
Þegar steinarnir höfðu verið teknir
burtu, kom í ljós dálítið holrúm, og í
því var lítill kistill og í kistlinum haus-
kúpa af manni og nokkur bein önnur.
Af beinum þessum mátti ráða, að þau
voru af manni, sem var réttir 170 senti-
metrar á hæð. Slíkt þóttu hávaxnir
menn í þá daga. Hauskúpan bar glögg-
lega með sér, að maðurinn hafði verið
drepinn með axaúhöggi í krúnuna. Spor-
in eftir vopn Hlífólfs voru enn auðsæi-
leg. Helgur dómur Ma.gnúsar jarls var
fundinn.
Enginn vafi getur leikið á því, að
beinin voru réttilega eignuð honum.
Læknirinn, sem skoðaði kúpuna, stað-
hæfði, að maðurinn hefði verið lifandi,
þegar hann sætti högginu. Hér féll því
allt í Ljúfa löð, og allt kom heim við
frásögn Orkneyinga sögu, enda er beina-
fundurinn gagnmerkur vitnisburður um
traustleika sögunnar. Nú er það eftir-
tektarvert, að höfundur Orkneyinga
sögu vitnar til heimildarmanns, sem
sjálfur var viðstaddur, þegar Magnús
var tekinn af lífi: „Svo segir Holdboði,
réttorður bóndi í Suðureyjum, frá við-
ræðum þeirra. Hann var þá með Magn-
úsi, annar hans maður, er þeir gerðu
hann handtekinn.“ Höfundur sögunnar
hefur að öllum líkindum sjálfur talað
við Holdhoða um atburðinn, og því hef-
ur ekkert farið milli mála.
0,
legigja fullan trúnað á þá frásögn Orkn-
eyinga sögu, að Magnús hafi neitað að
berjast og lesið saltara, meðan félagar
hans háðu orrustur, og frásögn sög-
unnar af háleitu líferni hans er einn-
ig vitni um ónorrænar hugmyndir: ,,í
öllum hlutum hélt hann ríkulega guðs
boðorð, þjáði sinn líkama í mörgum
"víst er, hvenær bein Magnúsar
hafa verið falin í kórsúlunni, en á þess-
um ágæta felustað hafa þau verið, þeg-
ar siðaskiptin dundu yfir. Og rétt hjá
voru geymd bein .annars dýrlings Orkn-
eyinga: Rögnvalds kala, jarls og skálds.
Lýsing sögunnar á Magnúsi er vafa-
laust lituð af síðari helgi hans. Sagn-
fræðingar munu að minnsta kosti ekíki
l inhver gamansamlegasta. frásögu
Orkneyinga sögu er þátturinn af Jór-
salaferð Rögnvalds kala. í öðrum rit-
um um slíkar pílagrímsfarir verð-
ur höfundum tíðrætt um guð-
rækileg efni, en höfundi Orkn-
eyinga sögu tekst bezt upp,
þegar hann víkur að meyjarmálum. Sér
staklega er sagan af Ermingerði á Suð-
ur-Frakklandi fróðleg að þessu leyti.
Ermingerður var drottning, og henni
var talið í trú um, að það mundi auka
drjúgum á orðstír hennar, ef hún bvði
heim Rögnvaldi jarli til veizlu. Jarl tók
boðinu með þökkum. „Einn dag, er jarl
sat að veizlunni, gekk drottning í höll-
ina og margar konur með henni. Hún
hafði borðker af gulli. Hún var klædd
hinutm beztu klæðum. Hún hafði laust
hárið, sem meyjum er títt, og hafði Laot
gullihlað að enni sér. Hún skenkti jarli,
en meyjarnar léku fyrir þeim. Jarl tók
hönd hennar með kerinu og setti hana
hjá sér, og töluðu þau um daginn......
Jari dvaldist þar mjög lengi í allgóðum
fagnaði.“ Hér lætur höfundur okkur
geta í miklar eyður.
Með Rögnvaldi voru íslenzk skáld, og
á leiðinni til Jórsala kveða þeir uim
Kirkjuvogur. (Myndin íekin úr flugvél.)
8 LESBOK MORGUNBLAÐSINS
12. tbl. 1965,