Lesbók Morgunblaðsins - 28.03.1965, Blaðsíða 13

Þáttur úr sögu bandarlska flotans
Briggskipið Somers undir fullum seglum.
Tveir fangar sjást á ránni.
Haim var sjóliðsforingjaefni,
hann var drukkinn við
skyldustörf, hann móðgaði tigna
gesti við móttökuathöfn á skipinu.
í fangaklefanum mútaði hann ein-
um matreiðslumanna skipsins til
þess að færa sér áfengi. Þessar sak-
ir hefðu mátt virðast ærnar til brott
reksturs úr flotanum, en sjóliði
þessi var ungur maður með forrétt-
indum.
Faðir hans var John C. Spencer, her-
málaráðherra Tylers forseta, sem ko*mið
hafði þessum syni sínum í þjónustu flot-
ans. Orð, sem hvíslað var í eyra ákveð-
ins flotaforingja, trygigði hinum unga
manni ekki aðeins uppgjöf saka, heldur
og skiprúm á öðru skipi flotans og
hegningarvottorð, sem var hvítt eins
og snjór.
Filipus Spencer var nafn þessa manns.
Hann var ráðinn á briggskipið Somers,
sem var um það bil að leggja upp í
margra mánaða siglingu meðíram
ströndum Vestur-Afríku. Það var vor,
ártaiið var 1842.
k_ kipherrann á Somers var Alex-
ander Mackenzie, rólegur maður og ger-
hugull, nafnkunnur fyrir mildi við und-
irmenn, sem - var næsta sjaldgæft á
þessum tímum.
Enda þótt þessi sigling meðfram hin-
nm leiðinlegu ströndum Afríku, hefði
ekki upp á miklar lystisemdir að bjóða,
varð Spencer yfirmönnum sínum þó
ekki til neinna verulegra vandræða, en
áminningu fékk hann þó fyrir að blanda
geði við hina óbreyttu dáta.
Skipherranum var með öllu ókunn-
ugt um hinar fyrri ávirðingar Spenc-
ers, og veitti því litla athygli þeim
skýrslum, sem um hann bárust.... fyrr
en það skeði á molluheitri nótt, á miðju
Atlantshafi, að þjónn einn á skipinu,
Wales að nafni, kom í klefa skipherr-
ans og óskaði eftir samtali við hann,
undir fjögur augu,
Frásögn YJales var
hartnœr ótrúleg
S pencer liðsforingjaefni hafði far-
ið þess á leit við nokkra af hinum ó-
breyttu liðsmönnum skipsins, þ.á.m. við
hann sjálfan, að þeir særust í fóstbræðra
lag, að drepa alla yfirmenn skipsins, og
aðra, sem ekki vildu ganga í þeirra lið,
taka síðan skipið herskildi og sigla því
til einhverrar eyjar í Kyrrahafi, þar
sem þeir gætu lifað í friði og átt náðuga
daga til æviloka. Hefði hann látið þá
flesta sverja sér þagnar- og hollustu-
eiða.
Samfélag við konur var auðvitað lífs-
nauðsyn, svo ag að hernema mikil auð-
sefi. Til þess að afla sér þessara hlunn-
inda, lagði Spencer til, að þeir legðust
í sjórán á leið sinni til Kyrra'hafsins.
Á þeirri leið væiri fjöldi varnarlausra far
þegaskipa, með hvers kyns nauðsynjar
og gnægð fagurra meyja.
Wales sagðist hafa hlýtt á þessa of-
stækisfullu ráðagerð, án þess að láta álit
sitt í ljós. Þetta áhugaleysi hans hafi
vakið tortryggni Spencers, sem hafi tjáð
sér, að hann skyldi engu týna nema líf-
inu, ef hann ljóstraði nokkru upp. En
Spencer hafði aldrei falað trúnað sinn,
svo það gæfi sér rétt til þess að brjóta
innsigli leyndarmálsins.
Mackenzie skipherra hafði í fyrstu
tilhneigingu til þess að vísa þessum sögu
burði á bug, en við nánari athugun á-
kvað hann þó að ræða málið við aðra
foringja skipsins. Þeir hefðu ef til vill
gefið Spencer nánari gætur. Þeir gáfu
skipherranum það ráð, að setja liðsfor-
ingjaefnið í járn og geyma hann undir
loku og lás, þar til hægt væri að draga
hann fyrir rétt í heimalandinu.
Mackenzie neitaði þessu gremjulega.
Hann var réttsýnn maður og ófús á að
dæma ungan mann fyrirfram, eftir vitn-
isburði eins manns, sem ef til vill gat
borið óvildarhug til hins ákærða. Hann
vildi í mesta lagi setja Spencer undir
leynilegt efitirlit.
N æstu dagar liðu án þess að nokk-
uð sérstakt bæri til tíðinda, svo skip-
herrann dró þá ályktun, að enginn föt-
ur væri fyrir þessum söguburði, og að
þjónninn hlyti að vera haldinn einhverri
geðveilu.
Þessi trú hans fauk þó út í veður og
vind, þegar tveir foringjar tjáðu hon-
um, hvor í sínu lagi, að Spencer væri
á stöðugu randi meðal áhafnarinnar, og
að hann væri að halda leynifundi með
mannskapnum neðan þilja.
Ennfremur höfðu nokkrir sjóliðanna
nýlega verið hörundsflúðraðir af hinum
sérlynda liðsforingja, með mynd, sem
einna lielzt líktist hauskúpu. Mackenzie
dró af þessu þá ályktun, að tími væri
kominn til þess að láta til skarar skríða.
Spencer var nú stefnt til híbýla skip-
herrans, þar sem hann í viðurvist eldri
og reyndari foringja skipsins var ásak-
aður um að hafa staðið fyrir áætlun
um uppreisn og samsæri, manndráp og
hernám skipsins. Sakborningur siþrætti
en skipstjóri hélt yfirheyrslunni stöð-
ugt áfram. Síðar var það borið, að hann
hefði hótað Spencer að láta húðfletta
hann með svipum, þar til hryggur hans
væri kominn út úr skinninu, ef hann
þverskalláðist við að meðganga. Miðað
við það orð, sem af Mackenzie fór og
mannúð hans, má þetta teljast ólíklegt,
en hvað sem því líður, hélt yfirheyrslan
áfram, þar til taugar sakbornings bil-
uðu.
Hann viðurkenndi loks, að hann hefði
borið fram þessa uppástungu í gáska,
til þess að sannprófa hvaða áhrif hún
hefði á Wales, sem væri hinn mesti ein-
feldningur.
Skipherrann gaf þau fyrirmæli, að
sakborningur skyldi settur í járn, og
hlekkjaður við vopnabúrið og hafður
undir ströngum verði. Að þessu loknu
var nákvæm leit gerð í klefa Spencers.
Þar fannst grunsamlegt plagg, skjal,
þar sem nöfn nokkurra sjóliða á skip-
inu voru skráð með grískum bókstöfum.
Þegar þetta blað var rekið framan
í Spencer, gaf hann þá skýringu, að
með þessu tiltæki hefði hann aðeins ver-
ið að hressa upp á kunnáttu sína í forn-
tungunum.
F. Spencer
S kýring á hinni grísku skrá
Spencers, eða að minnsta kosti ein skýr-
ing, kom næsta dag. Þegar skipshöfnin
var Látin klifra upp í reiða til þess að
auka segl. Skyndilega, með braki og
brestum, brotnaði ofan af tveimur siglu-
trjám, og reiðarnir hrundu niður. For-
inginn ,sem á verði var, veitti því óðar
athygli, að þetta áfall hafði einmitt skeð
þar sem þeir menn voru að verki, sem
skráðir höfðu verið á hið gríska blað
Spencers. Hann grunaði þegar, að hér
væri um skemmdarverk að ræða og til-
kynnti skipherra. Á örfáum mínútum
var Samúel Cromwell aðstoðarbátsmað-
ur, og fílefldur sjóliði, að nafni Elisha
Small, teknir höndum af vopnuðum und-
irforingjum og járnaðir við vopnabúrið,
Spencer til samlætis.
Morguninn eftir kallaði skipherrann
saman ráðstefnu foringja sinna, sem á-
kváðu að halda þremenningunum í bönd
um fyrst um sinn.
Þrír dagar liðu með vaxandi spennu.
Skipherrann sannfærðist um, að áhöfn-
in væri að því komin að gera uppreisn.
Hann tók sina ákvörðun, er hann
fékk skýrslur frá fjórum foringjum,
hverjum í sínu lagi, að ákveðið væri að
hernema skipið innan 24 stunda, og sigla
því, ekki til Kyrrahafsins, eins og upp-
haflega hafði verið ákveðið, heldur til
Vestur-India.
Sama morgun kallaði Mackenzie sam-
an skipsráð allra yfirforingja skipsins
og las fyrir þeim nokkrar greinar lier-
laga, er lögðu óhjákvaemilega dauðarefs-
ingu við uppreisn í flotanum.
Að því loknu fól hann hverjum for-
ingja að gefa skriflega álitsgjörð um
sýknu eða sekt hinna þriggja fanga.
Hann benti jafnframt á, að ekki mætti
líta á samkundu þeirra sem herrétt, en
eins og á stæði væri þarna enginn vett-
vangur til þess að binda sig um of við
lagaleg formsatriði, öll hugsanleg hjálp
væri í þúsund mílna fjarlægð, og ábyrg-
ir foringjar hefðu vottað, að skipið og
líf löghlýðinna manna um borð væri
í opnum voða.
Með tilliti til þessara staðreynda
skyldi hann sjálfur taka á sig fulla é-
byrgð á hverri þeirri ákvörðun, sem tek-
in yrði. Foringjarnir skyldu hér gefa
sitt dómsatkvæði, án allra siðferðilegra
eða embættislegra afleiðinga fyrir þá
sjálfa.
A lla þessa heitu nótt héldu rök*
ræður áfram milii foringjanna, í hinni
troðfullu káetu yfirmannanna. Einn for-
inginn benti á, og það réttilega, að sök-
um ættartengsla Spencers við hermála-
ráðuneytið, mundu örlög hans, eða sú
refsing, sem á hann yrði lögð, valda
hvítglóandi deilum og réttarrannsókn-
um.
Aðrir foringjanna, sem ekki voru
eins stjórnmálalega sinnaðir, héldu
því hins vegar fram, að hvað sem kæmi
og eftir færi, skyldi einni reglu haldið
í heiðri: Lögin í gildi.
Um óttuskeið höfðu þessir menn loks
komizt að fastri niðurstöðu. Skrifleg á-
litsgjörð, sem tekin hafði verið saman
af Heiskell gjaldkera skipsins, en hann
hafði fengið nokkra nasasjón af lögum,
var lögð fyrir skipherra.
Þar var sú yfirlýsing gefin, að þeir
Spencer, Cromwell og Small væru sam-
særismenn og sekir fundnir um kald-
rifjaða áætlun að fremja uppreisn á
glæpsamlegan og grimmilegan hátt.
Sama yfirlýsing staðfesti ennfremur,
að undir þessum kringumstæðum væri
ekki á það hættandi, að flytja hina seku
menn til heimalandsins, til réttarrann-
sóknar. Hún endaði á háfleygri álils*
gjörð, er hljóðaði á þessa leið:
„Oryggi fyrir eignum ríkisins, lín
vort og lífi þeirra, sem oss hefir verið
trúað fyrir, útheimtir, að hinir þrír sak-
borningar, sem í járnum sitja, skuli
(eftir nægilegan frest til undirbúnings)
teknir af lífi, á þann hátt, sem hafi sið-
bætandi áhrif á þá meðlimi sikipshafnar
vorrar, er verið hafi afvega leiddir og
orðið sama sinnis sem fangarnir. Þetta
álit látum vér í ljós, hafandi í huga
skyldur vorar við guð, ættjörðina og
þjónustu vora“.
12. tbl. 1965.
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 13