Lesbók Morgunblaðsins - 02.05.1965, Page 2

Lesbók Morgunblaðsins - 02.05.1965, Page 2
yrir fjórum árum var 120 manna dansflokkur Kírov- ballettsins í Leningrad að leggja af stað frá Le Bourget-flugvellinum í París áleiðis til Lundúna. Annar „líf- vörður“ flokksins tók sér stöðu við útgöngudyr flugstöðvarinnar, og í sama mund reikaði einn dansaranna frá hópnum og hvarf í ferðamanna- þröngina. Hinn „lífvörðurinn“ veitti honum eftirför og linnti ekki látum fyrr en hann fann dansarann bak við súlu í salnum. „Ég vil ekki fara! Ég vil ekki fara!“ hrópaði dansar- inn og reyndi að rífa sig lausan frá „lífverðinum“. Honum tókst að smjúga úr greipum hans og skauzt inn í bar flugstöðvarinnar þar sem hann lenti í flasinu á tveimur frönskum lögregluþjónum. „Ég vil vera kyrr!“ hrópaði hann. „Ég vil vera kyrr!“ Með þessum hætti hóf rússneski dans- arinn Kudolf Nureyev feril sinn á Vest- urlöndum. Á liðnum fjórum árum hef- ur stjarna hans stöðugt hækkað. Hann hefur lagt Evrópu og Ameríku að fót- um sér og er af flestum talinn einn mesti dansari sem komið hefur fram síðan landi hans, Vaslav Nijinsky, var upp á sitt bezta fyrir 50 árum. Systir Nijinskys, Bronislava, hefur látið svo ummælt, að Nureyev sé „holdtekja bróð ur míns“. Serge Grigoriev, sem var einn helzti dansari Díaghílev-ballettsins, kveður Nureyev fyllilega jafnast á við Nijinsky. Eftirlætisdansfélagi Nijinskys, ballettstjarnan Zamara Karsavina, serri nú er áttræð, fer fínna í sakirnar: „Ég mundi segja að tæknilega væru þeir jafnokar. En Nureyev er dramatiskari. Nijinsky var fjarrænni, eins og allt sem hann geröi væri draumur." I^Fðal ballettdansara nútímans á Nureyev sennilega aðeins einn raun- verulegan jafnoka, Danann Erik Bruhn. Þeir eru mjög góðir vinir, þrátt fyrir talsverðan aldursmun. Nureyev er 27 ára, en Bruhn 36 ára. Helzta ballett- dansmær ítala, Clara Fracci, hefur gert eftirfarandi samanburð á þeim: „Nurey- ev er eins og Callas þegar hún syngur Bellini; Bruhn er eins og Schwarzkopf þegar hún syngur Mozart." Fáir munu hafa komizt nær klassískri fullkomn- un í ballett en Erik Bruhn. Rudolf Nureyev er af Tatarakyni frá Basjkír austan Úralfjalla. Hann fæddist í járnbrautarlest á hrímþöktum sléttum Síberíu og hefur verið „á hreyfingu" síðan. Það gerðist árið 1933. Móðir hans var á leið til eiginmannsins, sem var bóndi og hermaður og hafði fengið það hlutverk að uppfræða rússneska stór- skotaliðssveit í Vladivostok í kenningum kommúnismans. En Nureyev litur ekki á sig sem Rússa. Hreykinn bendir hann á, að hann sé af hinum „stórfenglega hermannakynstofni í Baskjkír", og bæt- ir við: „Ég er Tatari, ekki Rússi.“ Hann segir að skapgerð Tatarans sé „undar- legt sambland af blíðu og grimmd“. ar sem faðir Rudolfs var fjarri heimilinu við skyldustörf í hernum, fluttist móðir hans til mágs síns og annarrar fjölskyldu í bænum Úfa á steppunum vestan við Úralfjöll. Nurey- ev deildi einu herbergi með níu öðr- um manneskjum, þ.á.m. þremur systr- um sínum. „Það sem ég man bezt var hungrið," segir hann, „sífellt, nagandi hungur.“ Til að afla fæðu, sem einkum var geitaostur og kartöflur, seldi móðir hans smám saman öll föt bónda síns, belti, axlabönd og skó. Þar sem Rudolf átti ekki skó, varð móðir hans að bera hann á bakinu til og frá skóla, og þar sem hann átti engan frakka varð hann að notast við slitna kápu eldri systur sinnar. Eins og við var að búast varð hann þegar í upphafi einrænn og athlægi bekkjarsystkina sinna. Þegar Rudolf var sjö ára, kenndi einn kennaranna honum nokkra þjóð- dansa frá Basjkír, og brátt var hann farinn að heimsækja nálæg sjúkraihús með dansflokki skólans. Kvöld eitt dans- aði fræg ballettdansmær í óperuhúsinu í Úfa, og þó Nureyev ætti ekki fyrir að- göngumiða var hann staðráðinn í að komast inn. Svo fór að mannþyrpingin við innganginn var svo mikil, að hann barst með henni inn í húsið þegar hurð- irnar létu undan henni. Þetta var fyrsti ballettinn sem hann sá. „Meðán ég horfði á dansarana þetta kvöld,“ segir hann, „varð ég fullkomlega sannfærður um að ég væri i heiminn borinn til að dansa." ifleðan þessu fór fram voru for- eldrum hans sífellt að berast kvörtun- arbréf frá kennurunum vegna siæmrar hegðunar hans í skólanum. „Hann hopp- ar eins og froskur og það er eiginlega það eina sem hann kann; hann dansar jafnvel á stigapölluftum." Faðir hans skipaði honum að hætta þessum dansi. Hann féllst á það, en fann sér svo alls konar tilefni til að stelast burt til ná- lægra þorpa og dansa þar með farand- dansflokki. Sýningarnar voru haldnar i skini olíulampa á sviði sem tildrað var upp milli tveggja vörubíla. Fimmtán ára gamall gekk Nureyev í ballettflokk óperunnar í Úfa, sparaði saman peninga og keypti sér ári síðar farmiða til Leningrad (bara aðra leið- ina) til að ganga undir inntökupróf hjá Kírov-ballettskólanum. Hann varð þegar í stað bezti og erfiðasti nemandi skól- ans, braut allar reglur um útivist nem- enda og reifst við kennara sína. Eitt sinn hélt hann langa skammaræðu yfir kennara fyrir framan allan ballettflokk- inn vegna „skipulagðrar útjöskunar ein- staklingsins" í Kírov-ballettinum. Hann tók einkatíma í ensku, las J. D. Saling- er og neitaði að ganga í Komsomol, æskulýðssamtök kommúnista. Hann gerði sig sekan um að umgangast mikið dansara úr erlendum ballettflokkum. Hér var hvorki um að ræða uppreisn né óþjóðlegar tilhneigingar, heldur vildi hann komast í kynni við alla sem lögðu stund á danslist. Nureyev var og er al- gerlega ópólitískur. egar Kírov-ballettinn kom fyrst fram í París í júní 1961 eltu óein- kennisklæddir sovézkir leynilögreglu- menn hann hvert sem hann fór. Hann fór um borgina þvera og endilanga með frönskum vinum sem hann hafði eignazt. Stjórn Kírov-ballettsiins veitti honum ákúrur fyrir þetta, en hann lét sig það einu gilda og hélt uppteknum hætti. Svo var það þegar flokkuriinn kom út á Le Bourget-flugvöllinn umræddan júní- morgun til að fljúga til Lundúna, að Nureyev var tilkynnt að hann ætti að fara beint til Moskvu til að dansa í Kreml og gæti svo sameinazt flokknum aftur síðar. En hann vissi hvað klukkan sló. „Ég var eins og fugl í neti,“ segir hann. „Fuglinn verður að geta flogið, séð garð nágrannans og það sem liggur hand an við hann.“ Nureyev afréð sem sagt að lyfta sér til flugs. Nureyev var þegar í stað ráðinn af Marquis de Cuevas-balLettinum í París fvrir rúmar 17.000 krónur á viku, sem. var meira en hann fékk fyrir sex mán- aða starf hjá Kírov-ballettinum. Móðir hans var kvödd til Moskvu af sovézkum stjórnarvöldum og hringdi til hans dag- iega til að telja hann á að snúa heun. aftur. En hann kveðst hafa horfið frá öiium fyrirætlunum um að hverfa henn, þegar kommúnistar í París efndu til mót rnælaaðgerða á fyrstu sýningu hans, sem lauk með því að leiksviðið var stráð gierbrotum. F yrsta árið eftir flóttann var Nureyev að leita fyrir sér um fast starf hjá einhverjum meiriháttar ballettflokki. Mestan hug hafði hann á að dansa h'á George Balanchine, sem stjórnar New York City Ballet, en þegar þeir lc s hittust sagði Balanchine stutt og laggott: , Rudolf, þegar þú ert orðinn þreyttur á að leika prinsinn, geturðu konrið til r>;ín“. Þar með var sá möguleiki úr sfígunni. Fimm mánuðum eftir flóttann barst Nureyev boð frá hinni fræ u fcrezku ballettstjörnu Margot Font n um að dansa með henni á árlegri r gerðasýningu hennar í Lundúnum. Þau brifust svo hvort að öðru við fyr. m kynni, að þau afréðu að halda áfram samstarfi. „Hann er fyrsti Rússinn sem ég hef hitt og hefur komið mér til '5 hiæja“, sagði Margot Fonteyn einhvei.u rinni. Þau komu fyrst fram saman í febrúar 1962 í „Giselle", og síðan rrá segja að þau hafi farið óslitna sigur- íör um heiminn. Nureyev hefur haft mikil og heilla- vænleg áhrif á Margot Fonteyn, sein er o- ðin 45 ára gömul og var í þann v: i- inn að hverfa af leiksviðinu. Hann h; ir veitt henni örvun og innblástur, end.ir- nýjað hana og á ýmsan hátt mótað h n kJassíska stíl hennar. „Það gerist eíit- iivað alveg sérstakt þegar við dön.c n saman,“ segir Fonteyn. „Það er skrýtið, því hér er ekki um að ræða neitt sem við höfum talað saman um eða b_.n- línis unnið að; samt hallast höfuð okkar nákvæmlega jafnmikið á ljósmyndum, þannig að við myndum fullkomlega jafnvæga heild.“ Nureyev hefur alla tíð verið ein- rænn, duttlungafullur og ráðríkur, og hefur hin skyndilega og ótvíræöa fm 5 hans sízt orðið til að sverfa af hor a hnökrana. Meðan hann dansaði á Spc a hátíðinni í fyrra bauð bandariska t - skáldið Gian C.arlo Menotti honum til oformlegs samkvæmis á heimili sinu. Þegar hann bað einn gestanna að ná r í disk, sagði gesturinn honum kurt_ ;- iega, að í þessu samkvæmi ætti hver 5 þjóna sjálfum sér. Nureyev anzaði ku' a lega: „Nureyev þjónar aldrei sjálf' m sér! Honum er þjónað!“ Að svo mæ'.u mölvaði hann viskýgias sitt á gólfinu og strunsaði út. Þegar vel liggur á honum er hann skemmtilegur, ræðinn og viðmótsþýour. Þegar hlé verða á æfingum á hann tiL að skemmta Margot Fonteyn með kank visri og hnyttinni stælingu á Charrie Chaplini. I samkvæmum eftir sýninyar kemur stundum fyrir að hann dre. ur Margot Fonteyn út á dansgólfið og hr -g snýst þar með hana af miklum kratti. Framhald á bls. 14. Framkv.stj.: Sigías Jónsson. Hitstjórar: Sigurður Bjarnason frá Vieur. Matthías Johannessen. Eyjólfur Konráð Jónsson. Auglýsingar: Arni Gaiðar Krlstínsson. Ritstjórn: Aðalstræti S. Simi 22480. Utgeíandi: H.t. Arvakur. ReykjavíK. 2 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS- 16. tbl. 1965

x

Lesbók Morgunblaðsins

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Lesbók Morgunblaðsins
https://timarit.is/publication/288

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.