Lesbók Morgunblaðsins - 24.12.1965, Qupperneq 11

vfV'
,’JIÍ

24, desember 1865
-LESBÓK MORGU.NBLAÐSINS 43
a x-r e Bridia heidur áfram:
f „Þar eð ég hef lýst stríðum Tartara
og uppruna, verð ég nú að lýsa landi
þeirra. Að hluta er það fjalllendi og að
hluta sléttlendi. Það er ófrjótt, jarð-
vegurinn er sendinn, veðurfar er mjög
breytilegt og stafar það e.t.v. af and-
stæðum fjalla og láglendis. Sterkir
vindar eru tíðir, og þrumur, eldingar og
stormar hrjá þá, þegar minnst varir.
Þeir tjáðu bræðrum vorum, að undra-
verð breyting hefði orðið á veðurfari
á síðustu árum, því að oft væri svo að
sjá sem ský berðust við önnur ský ná-
lægt yfirborði jarðar, og bættu við,
að stuttu fyrir komu bræðra vorra hefði
eldi lostið af himni og gleypt mörg þús-
und hesta og kýr með húð og hári, en
skilið eftir fáeina hjarðmenn. Þegar
bræður vorir voru viðstaddir kjör
Khans, eða keisara, þeirra, féll svo mik-
ið hagl til jarðar, að meira en 160 menn
drukknuðu er það bráðnaði skyndilega
og híbýli þeirra bárust burt með
ílaumnum, en munkana sakaoi ekki né
dvalarstað þeirra, sem var í næsta ná-
grenni. Þegar munkarnir virtu þetta
fyrir sér og þjáðust af þessari ógæfu
með öðrum, rauk hann upp með mikl-
um gusti og myndaðist slíkt sandský,
að engum var fært að ganga né stíga á
hestbak.
J. artarar þessir eru yfirleitt lág-
vaxnir menn og grannir vegna kapla-
mjólkurinnar, er þeir neyta, (en hún
gerir menn granna) og erfiðrar ævi.
Þeir eru breiðleitir með framstæð kinn-
bein, eru krúnurakaðir eins og klerkar
vorir, en órakaðir á þumlungs breiðu
belti yfir hvirfilinn. Sveip hafa þeir
fram á ennið og niður að augum, en
safna öðru hári í hárfléttu eins og
Serkir.
T arðandi klæðaburð nægir að
vita, að karlar og konur klæðast eins
fötum og er því ekki auðvelt að greina
milli kynja; og þar sem þessir hlutir
eru fremur forvitnilegir en nýtilegir,
legg ég mig ekki í líma við lýsingu á
fötum þeirra og skrauti.
H
stöðvum sínum og fórna því allskyns
mjólk. Þegar þeir hefja át eða drykkju
fórna þeir skurðgoðinu á vagninum
hjarta dýrsins á bakka, fjarlægja það
næsta dag og eta. Fyrir framan stöð
sérhvers Khans setja þeir skurðgoð,
sem er ímynd Djengis Khans og færa
því gjafir. Hrossum, sem því eru færð,
er aldi-ei riðið framar. Þeir fórna því
fyrst þeim dýrum, sem þeir drepa sér
til matar, og þeir brjóta ekki bein þess-
ara dýrd. Þeir hneigja sig í suðurátt
fyrir goði þessu eins og fyrir guði og
neyða marga fanga sína til að gera
slikt hið sama, einkum höfðingja.
Vegna þessa gerðist það nýlega,
úr hrei'ðri, eða slá hest með beizli,
eða að gera þarfir sínar innan húss. Ef
hið síðastnefnda er gert af ásetningi,
er gjörningsmaður drepinn; ei af gá-
leysi, verður gjörningsmaður að borga
galdramanni, sem framkvæmir hreins-
unarathöfn með þvi að láta þá bera
kofann milli tveggja elda, þar til svo
er gert, dirfist enginn að snerta nokkuð
í kofanum. Spýti einhver út úr sér
matarögn (eða munnfylli, það hefur
sömu afleiðingar) eftir að maturinn er
kominn í munn hans, og geti hann ekki
kyngt, er grafin hola undir kofa hans,
og hann dreginn út í gegnum hana og
drepinn samstundis. Stigi einhver á
í íf
jj : C' ........*-*>**' . .*
lús þeirra eru nefnd stöðvar og
eru hringlaga, gerð úr viðjum og bjálk-
um. Efst á þeim er kringlótt glufa fyrir
reyk og dagsbirtu. Þakið er úr voðum
8vo og dyrnar. Stöðvarnar eru mismun-
andi stórar og færanlegar. Stöðvar
Khansins og höfðingja eru nefndar
hringborgir. Enga bæi hafa þeir, en
þyrpa stöðvum viðsvegar. Ein er borg
þeirra, Karakorum, og áttu bræður
vorir eftir hálfa dagleið þangað, þegar
þeir dvöldust hjá keisaranum í Sira
Ordu, eða við æðstu hirðina. Vegna við-
erskorts hafa hvorki höfðingjar né al-
xnúginn annað eldsneyti en kúamykju
og hrossatað. Að sögn sumra þeirra,
var Djengis Khan ættfaðir Tartaranna,
en munkarmr gátu ekki rakið ættir
þeirra frekar né kannaS uppruna
þeirra, enda þótt þeir dveldust lengi á
meðal þeirra.
MT eir trúa á einn guð, skapara alls,
íýnilegs og ósýnilegs, veitanda bæði
góðs og ills í heimi þessum. En þeir
dýrka hann ekki að verðleikum, því að
þeir eiga fjölda skurðgoða. Þeir gera
eftirmyndir manna úr voðum, sem þeir
skipa sitt hvoru megin við dyr stöðva
6inna auk skinnjúgra, og þeir fullyrða,
«ð hlutir þessir séú vemdárar hjarða
6inna og fóma þeim mjólk og kjöti
En höfðingjar þeirra virða meir goð úr
eilki,^ sem þeir hafa á vögnum sínum,
eða á þaki eða við dyr stöðva sinna, og
eteli einhver einhverju þar innan
veggja er sá tafarlaust drepinn. En her-
foringjar þúsund manna ' flokks og
hundraðshöfðingjar hafa geitarskinn, út-
troðið hálmi eða heyi, í miðjum
Mongólar og Persar berjast. Myn din er persnesk frá því um 1500.
þegar Mikael, einn göfugasti höfðingi
Rússlands, gekk þeim á hönd, en neit-
aði að lúta hinu fyrrnefnda goði, með
þeim orðum, að slíkt væri kristnum
meinað og var staðfastur í trúnni, að
skipað var, að sparkað skyldi með hæln-
um hægra megin við hjarta hans; og
þegar skjaldsveinn hans hvatti hann
jafnvel til að þola píslarvættisdauða,
var Mikael skorinn á háls, en sveinn-
inn, sem hvatti hann til dáða, háls-
höggvinn. Þeir dýrka einnig sólina,
tunglið, vatn og jörð, venjulega að
morgni dags.
Tegna erfðaótta, álíta þeir einnig
ýmsar athafnir stórar syndir. Ein
þeirra er að reka hníf í eld eða snerta
hann á annan hátt með hnífi, eða að
taka kjöt úr potti með hnífi, eða að
höggva með öxi með hnífi, því að
þeir álíta, að með því sé eldurinn háls-
höggvinn, eða að styðja sig við svipur
þær, sem þeir knýja hesta sína með
(því að þeir nota ekki spora), eða að
snerta ör með svipu, eða að taka unga
þröskuld höfðingja, er hann drepinn
án allrar miskunnar, og bræðrum vor-
um var því ráðlagt að láta slíkt ógert.
Þeir álíta það einnig synd að hella nið-
ur kaplamjólk af ásettu ráði, og þegar
munkarnir sögðu þeim, að það væri
synd að úthella blóði annarra manna,
eða að gerast drukkinn, eða að stela
eignum annarra, hlógu þeir að orðum
þeirra og höfðu þau að engu. Þeir trúa
hvorki á eilíft lif hinna blessuðu né
eilifa bölvun, en aðeins, að þeir lifi
aftur eftir dauðann og auki þá hjarðir
sínar og mat ....
é einn þeirra alvarlega sjúkur,
er reist 180 þumlunga hátt spjót vafið
svörtum skinnræmum nálægt bústað
hans, og frá þeirri stundu þorir enginn
utan fjölskyldu hans að stíga inn í þann
kofa. Þegar dauðastríð hans hefst, er
óvanalegt að nokkur dveljist hjá hon
um, þar eð enginn, sem var viðstaddur
dauða hans getur farið inn í hringborg
höfðingja eða keisarans fyrr en við ni-
undu tunglfyllingu.
Deyi auðugur maður, er hann graf-
inn á laun á bersvæði, hann situr í
haug sínum með körfu fulla af kjöti
og könnu af kaplamjólk. Me'ð honum
ei grafin meri og folald, hestur með
hnakk og beizli, og bogi ásamt örva-
mæli og örvum. Þá er tekið hross og
matreitt vinum hans og er húð þess
fyllt með heyi og sett á trépall. Þeir
trúa því, að hann þarfnist alls þessa
í öðru lífi merarinnar til mjólkur,
hestsins til ferða og þar fram eftir göt-
unum. Og gull og silfur er lagt með
hónum á sama hátt.
Mr eir eiga eins margar konur og
þeir geta séð fyrir, og kaupa þær
venjulega, svo að utan kvenna af göfug
um ættum eru þær eins og hvert annað
lausafé. Þeir kvænast hverri sem þeim
lystir, nema móður sinni eða sammæðra
systur. Þegar faðir þeirra deyr kvænast
þeir stjúpmóður sinni ,yngri bróðir eða
frændi kvænist ekkju bróður síns.
Konurnar vinna öll nauðsynleg verk
og gera skó, skinnföt o.s.frv., en menn-
imir búa aðeins til örvar og æfa sig
í bogfimi. Þeir neyða jafnvel drengi,
þriggja og fjögurra ára gamla, til að
gera slíkt hið sama, og jafnvel sumar
konur einkum ógiftar, æfa bogfimi og
iðka reiðmennsku sem karlmenn. Sé
einhver staðinn að hórdómi eða saur-
liB. eru konur jafnt og karlar drepin.
Mf eir eru hollari höfðingjum sín-
um en aðrar þjóðir, jafnvel hollari þeim
en prestar biskupum, þeim mun frem-
ur sem lögbrjótum er engin miskunn
sýnd, og drottnar því keisarinn yfir
þeim á sérhvern veg; þvi að hvort sem
þeir eru sendir í opinn dauðann eða
ekki verða þeir að inna skyldu sína
af hendi tafarlaust Keisarinn getur
tekið til sín dætur, konur eða systur
hverra sem hann óskar, og eftir að
hafa notið þeirra, vilji hann ekki eiga
þær sjálfur, gefur hann þeim hverjum
sem honum þóknast.
tf eir leggja mikla fæð á aðrar
þjóðir. Vegna þessa temja túlkar Tart-
ara, jafnvel lágt settir, sér að ganga
yfir eða setjast ofan á sendimenn, er
þeir ræða við, hvort sem þessir sendi-
menn eru lærðir eða leikir. Auk þess
eru þeir gjörsneyddir öllum heiðar-
leika í samskiptum sínum við útlend-
inga, því að það er ómannúðlegur
háttur þeirra að lofa öllu fögru í upp-
hafi, en sýna óhemju grimmd að lok-
um. Loforð þeirra líkjast skorpion,
sem, þótt hann reyni að smjaðra með
andliti sínu, slær skyndilega með hin-
um eitraða naddi í hala sínum.
Mf eir eru drykkfelldari, en nokkur
önnur þjóð á jarðríki, og enda þótt
þeir tæmi maga sína af mjög hóflaust
neyttum drykk, hefja þeir engu að síð-
ur drykkju samdægurs. Þeir eru einnig
vanir að neyta alls kyns mjólkur. Þeir
snæða hóflaust hvers konar óhreinan
mat, úlfa, refi, hunda, hræ, hildir dýra,
mýs, og þegar nauðsyn krefur, manna-
kjöt. Á sama hátt hafna þeir engri
fuglategund, en snæða jafnt hreina sem
óhrema. Þeir nota hvorki mimnþurrku
né borðdúka við málsverði og borða f
afskaplegum óþrifum. Þeir þvo diska
sína sárasjaldan og mjög illa, og sama
á við um skeiðar þeirra.
I
nnbyrðis eru þeir samt sem áðt
friðsamir, saurlífi og hórdómur er
mjög sjaldgæf, og konur þeirra bera <
öðrum hvað snertir skírlífi, nema hva
þær oft nota blygðunarlaus orðati
tæki, er þær gera að gamni sím
Þjófnaðir eru sjaldgæfir meðal þeiri
og þess vegna geyma þeir hvorki allí
Framhald á bls. 52