Lesbók Morgunblaðsins - 24.12.1965, Page 15

I>essar myndir eru teknar í afgreiðslusalnum á Kennedy- flugvelli með nokkurra ára millibili. Sú til vinstri, sköm mu eftir að salurinn var tekinn í notkun. Myndin til
hægri er nýleg. Þarna er fólkið eins og síld í tunnu, því að sæti eru ekki lengur nema fyrir liluta farþeganna, sem biða brottfarar.
6itt fag Og fá væntanlega kaup í sam-
ræmi við það.
egar Loftleiðaflugvél lendir á
eftir áætlun í New York eru það samt
ýmsir, sem verða súrari á svipinn en
Erling Aspelund og hans fólk í afgreiðsl-
unni. Hinum megin við völlinn hefur
Lockheed Aircraft Service Co. aðsetur
og þangað fara RR-400 vélarnar til eftir-
lits og viðhaids í hvert sinn, sem þær
lenda á Kennedy-flugvelli. Samkvæmt
6amningi framleiðenda vélarinnar, Cana-
dair í Montreal, Loftleiða og Lockheed,
hefur þetta bandariska stórfyrirtæki
gerzt ábyrgt fyrir viðhaldi nýju vél-
anna, en fyrirtækið er hið stærsta í
heimi sinnar tegundar. Fjöldi flugfé-
]ega, bæði bandarískra og annarra,
skipta á þennan hátt við Lockheed. Enn-
fremur bandaríski herinn — og þegar
við komum í heimsókn, var verið að
draga einkaþotu Bandaríkjaforseta út úr
einu skýlinu að afloknu reglubundnu
eftirliti.
Einn af forstjórunum, Max Helzel, tók
á móti okkur — og sagði okkur m.a.,
að þegar skammur timi væri til stefnu
væru allt að &5 flugvirkjar iátnir. ann-
ast RR-400 frá Loftleiðum: „Okkar
samningur er þess eðlis, að við fáum
greitt ákveðið fyrir hvern flugtíma vél-
anna. Ef þær stöðvast fáum við enga
þóknun þótt okkar menn séu önnum
kafnir við þær. >ess vegna erum við
ekkert ánægðir, þegar fyrir kemur, að
komutíma seinkar, vegna veðurs eða
af öðrum ástæðum, því að á loft fara
þær ekki fyrr en við leggjum blessun
okkar yfir hvern hlut um borð. Sem
betur fer eru slíkar seinkanir fremur
fátíðar og á RR-400 vélum Loftleiða er
meiri nýting en sambærilegum vélum
bjá öðrum félögum, sem við þekkjum
til.
„Nú er verið að stækka þessar vélar,
lengja þær, í rauninni verið að bæta
heiili Douglas DC-3 inn í þær. En
Canadair hefur framleitt góða vél þar
sem RR-400 er — og allar athuganir og
rannsóknir benda til þess, að lengingin
muni ekki hafa nein neikvæð áhrif á
ílugeiginleika vélanna. Slíkar lengingar
eru mjög algengar nú orðið á
íjölmörgum tegundum flugvéia — og
«lhr eru harðánægðir", segir Max Helzel.
F ulltrúi Loftleiða hjá Lockheed er
Einar Runólfsson, sem lengi hefur flog-
ið sem vélamaður á flugvélum félagsins.
Hann sér líka um reglulegar skoðanir
á DC-6b leiguvélunum, þegar þær koma
til New York, en allt meiriháttar við-
hald þeirra fer enn fram í Noregi.
Einar er einn þeirra fjölmörgu Loft-
— Kreddur
Framhald af bls. 44
Þetta hét a'ff senda ádrykkjur. Konur
tóku vel undir, sendu ádrykkinn aftur
og hétu komu sinni. Litlu síðar risu
þær úr sætum, gengu brúðargang til
stofu og heilsuðu háborðsmönnum með
handabandi. Var þá aftur skipað til
sætis svo að karl og kona sátu saman,
nema brúðurin settist í brúðarkrók og
brúðarkonur sín til hvorrar handar.
Nú hófst brúðkaupið fyrir alvöru.
Með fjórða rétti setti siffamaffur brúð-
kaupið og mælti fyrir griðum. Þá voru
mörg minni drukkin. Var fyrst minni
hins heilaga Martinusar. í lok 16. aldar
mun það hafa breytzt í minni Guffs föff-
ur. Þá var og drukkið Kristsminni,
Mariuminni og Ólafsminmi. Fylgdi þeim
söngur og slæmur effa viðlag. Á 17. öld
breyttust sum þessi minni, til dæmis
Marteinsminni í nmnni klerka og kenni-
manna og Ólafsminni í kónigsmjnni. Þeg-
ar rökkva tók voru ljós borin í stofu.
Mælli þá si'ffama'ffur fyrir minni ljós-
anna og lífsins. Svo rak hvert minnið
annað. Rétt áður en staðið var upp frá
borðum voru brúðinni færðar veglegar
gjafir, og bekkjargjöf frá brúðguma. En
síðar breyttist bekkjargjöfin í miorgun-
gjöf. Gaf brúðgumi brúðinni hana morg-
uninn eftir að þau höfðu byggt eina
sæng. Var nú brúðinni fylgt til sængur.
Gerðu það línkonur. Þær afklæddu hana
og létu hana leggjast fyrir. En biðu síð-
ar. brúðguma, og er hann kom vörn-
uð'u þær honum inngöngu. Fylgdu karl-
ar honum að svefndyrum og varð brúð-
gumi að bjóða þar í sængina, varð hann
að hækka boðið þar til línkonum þótti
sæmilega goldið fyrir brúffarsængina.
Færði svo einn af brúðarsveinunum
brúði línféff með löngum formála, síð-
an fékk brúðgumi inngöngu. Þegar brúð-
bjónin voru komin í eina sæng var
hjóniaskálin borin inn í sængurhúsið.
Hélt prest.ur yíir hennj alllanga töiu og
leiðamanna, sem komið hafa sér vel
fyrir með stóra fjölskyldu í New York,
lifir þar eins og blómi í eggi: fer í búð
með konunni á föstudögum og kaupir
til vikunnar, skreppur oft í stuttar ferð-
ir út úr borginni um helgar, liggur á
ströndinni, þegar vel viðrar á frídögum
lýsti blessun yfir brúðhjónum Og brúð-
arsænginni. Sá siður var lengi við líði,
jafnvel fram á 19. öld.
Allt sem völ var á var til skemmt-
unar í veizlum þessum. Menn sungu,
léku á hljó'ðfæri, kváðu rímur og sungu
amorsvísur, dansað var og farið í leiki.
Hljóðfærin voru: langspil, gígja, hljóð-
pípa, harpa, bumba og simfón.
Mikið munu svona veizlur hafa kostað
Og hafa ekki aðrir en ríkismenn getað
staðið straum af þeim. Það sem var til
matar mun hafa verið allskonar kjöt
saltað, reykt og nýtt, svo og súr svið,
lundabaggar, reyktir magálar, súrhvalur,
sperlar, gallurshús súr og harðfiskur,
hákarl og fleira. Vínföng voru bjór og
vín (franskt vín), messuvín, garmalvín,
mjöð og extrakt. Seint á 17. öld fór
brennivín að flytjast til landsins, en
bjórinn hvarf þá að mestu úr sögunni.
Oft var glatt á hjalla og það um of, því
að oft urðu áflog og ryskingár. En iþað
þótti sumum bara skemmtilegra því að
þá var líf í tuskunum. Sagt er að karl
einn í Eyjafirði hafi spurt, er ein stór-
veizla var baldin:
„Var veizlan væn?“
Menn létu vel yfir þvl.
„Flugust nokkrir á?“, spurði karl.
„Nei, lítið var um það“, var svarað.
„Ja, svei þvi iþá“, sagði karl.
S íðasta kvöldið var brúðkaupinu
sagt upp hátíðlega. Var þá drukkin skál
ungu hjónanna, bóndaskálin, og varhann
nú í fyrsta sinn nefndur bóndi og hún
húsfreyja eða „húsfrú“. Að morgni var
svo etinn „frúkostur" og var þá rekinn
endahnúturinn á veizluhaldið og gleðina
með því að bera inn vítabikar. Skyldi
þar hver og einn drekka víti fyrir það.
sem honum hafði á orðið í brúðkaupinu.
Fyrst mælti siffaniaffur fyrir vítabikar
og fylgdu honum söngur og slæmur.
Svo var hverjum þeim, sem sekur hafði
orðið, réttur bikarinn og fylgdi visa með
— og les dagblöðin að heiman betur en
flestir Reykvíkingar. En sá þáttur i lífi
íslendinga í New York verður ekki rak-
inn hér. Við fáum e.t.v. tækifæri til
þess síðar.
fornu lagi. Þótti mönnum gaman að og
reyndu menn fyrst og fremst a'ð víta
presta og helztu menn í hópnum. Nokk-
uð eru sumar vísurnar grófar og hafa
sennilega verið mæltar af munni fram
um leið og vítabikarinn var réttur þeim,
sem sekir reyndust. Nokkrar vítavísur
eru prentaðar í vikivökum Ólafs Daviðs-
sonar. En þær munu flestar vera frá 18.
öld.
í þann tíð þurftu Danir a'ð reka nefið
í allt, sem gerðist hér á íslandi. islend-
ingar voru ekki einu sinni frjálsir að
skemmta sér á sinn hátt. Ekki einu sinni
á merkisdögum lífs síns í sínu eigin
brúðkaupi. Kristjáni konungi VI þóttu
þessir siðir hneyksianlegir, ekki sízt að
kveða rímur og syngja sálma á víxl og
drekka víti. Lög voru gefin út um hjóna-
bandssakir, lauslæti og fleira 3. júni
1746, þar sem allt slíkt er bannað hér
á landi og alveg bannað að syngja vers
yfir borðum og fleira var bannað.
E ftir þetta fór smám saman að
dofna yfir þessum gömlu brúffkaupssiff-
um, sem voru þó að ýmsu leyti merki-
legir og þóttu sjálfsagðir í þann tíð,
enda margra alda gamlir. Á seinni hluta
18. aldar hurfu þeir að mestu. Eftir 1800
var smátt eftir af þeim nema brúffar-
gangurinn. Ekki var heldur útdautt a»
bjóffa í brúffarsængina. En eins og ég
drap á áður kom morgungjöfin síðar, og
mun hún lengst hafa verið við lýði.
Heyrt hefi ég talað um menn á þessari
öld, 20. öldinni, sem gefið hafa konum
sínum morgungjöf, svo sjá má að lengi
eldir eftir af gömlum venjum. Sumir
þessir gömlu siðir hefðu betur ekki ver-
ið lagðir niður með öllu. Því í stað
þeirra komu um land allt hinir hálf-
útlendu siðir, og er ekkert þjóðlegt við
þá né skemmtilegt.
Elinborg Lárusdóttir
tók saman.
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 47
24. desember 1965