Lesbók Morgunblaðsins - 01.10.1967, Qupperneq 3

LJÓÐ í AUSTUR-
LENZKRIUMGJÖRÐ
Sagan um Fatumeh eftir Cunnar Ekelöf
Gunnar Ekclöf
Þegar Gunnar Ekelöf hlaut bók-
menntaverðlaun Norðurlandaráðs,
sagði Olof Lagerkrantz í Dagens Ny-
heter, að það teldist vart til tíðinda,
að Ekelöf hlyti verðlaun. Minntist
Lagerkrantz þess, að Ekelöf hefði
hlotið bæði Bellmansverðlaunin og
sérstök sænsk-dönsk bókmennta-
verðlaun og bætti við, að nú ætti
hann ekki eftir nema Nóbelsverð-
launin að keppa að. Á hálfu öðru
ári, sem liðið er frá því að þessi
orð voru sett fram, hefur Ekelöf
skilað áleiðis að þessu marki.
I viðtali, sem undirrita'ður átti við
Gunnar Ekelöf fyrir Morgunblaðið dag-
inn sem Norðurlandaráðsverðlaununum
var úthlutað, sagði skáldið, að nokkur
ljóð, sem birzt höfðu fáum dögum fyrr
í bókmenntatímariti, væru stofn að nýrri
ljóðabók. Þar kvað hann fjallað um
sömu viðfangsefni og í vedðlaunabók-
inni, Strengleikar um furstan í Emgión,
þau tekin til nýrrar og ítarlegri með-
ferðar. Ekelöf kvaðst hafa hrifizt mjög
af austurlenzkri menningu, sem hann
sagði að Norðurlandamenn hefðu ekki
gefið nægan gaum á síðari öldum. Þessu
hefði verið annan veg farið á víkinga-
öld, er norrænir höfðingjar hefðu sótt
sér menntun og lífsreynslu til Austur-
landa. Minntist hann í þessu sambandi
sérstaklega á frásögn Laxdælu af austur-
för Bolla Bollasonar og félaga hans og
endurkomu Bolla, er hann hafði á sér
svo mikinn höfðingjabrag, a'ð hann vildi
ekki bera nein klæði nema skarlatsklæði
og pellsklæði og hafði öll vopn gullbúin.
Sagði Ekelöf þessa frásögn Laxdælu
bera austurlenzkri fornmenningu
skemmtilegt vitni.
L jóðabókin, sem Gunnar Ekelöf
boðaði í fyrsta skipti í áðurnefndu við-
tali, er fyrir nokkru komin út og verð-
ur getið hér lauslega. Hún heitir Sagan
um Fatumeh, ljóð. (Sagan om Fatumeh,
dikter. Bonniers). Sögusviðið er hér það
sama og í ver'ðlaunabókinni, saga Fatu-
meh gerist einnig í Austurlöndum nær
á elleftu öld. Og hér er fjallað um
eina persónu eins og þar, en hér er það
kona, Fatumeh, sem svarar til furstans
í Emgión í verðlaunabókinni. Flest Ijóð-
in eru töluð af munni hennar, eða geta
verið það, og túlka æviskeið hennar að
nokkru, lýsa ást, hamingju, elli og hrörn-
un. Nafnið Fatumeh, sem skáldið hefur
valið söguhetju sinni og bók, er ekki til
sem slíkt, en á að tákna franskt afbrigði
latneska orðsins fatum, örlög.
B ókinni er skipt í tvo meginkafla,
sem heita nazm og tesbih. I arabisku og
tyrknesku tákna þessi orð talnabönd
e'ða kúlur á talnaböndum. Ljóðin eru
sett upp í bókinni eins og kúlur á talna-
bandi og eru tuttugu og níu ljóð í hvor-
um meginkafla. Fyrir utan þessa tvo
kafla eru þrjú stök ljóð í bókinni, eitt
fremst, annað á milli kaflanna og það
þriðja aftast. Þau bera öll heitið Orms-
höfuð, en ormshöfuð tákna skil á talna-
bandi að austurlenzkum sið. Fremsta
ormshöfuðið, inngangsljóð bókarinnar,
er þannig:
Om hösten eller om váren —
Vad gör det?
I ungdomen eller i álderdomen —
Án sen?
Ándá försvinner Du
i bilden av det Hela
Du ár försvunnen, Du försvann
nu, nyss
eller för tusen ár sen
Men sjálva Ditt försvinnande
ár kvar.
„Hvarf þitt varir“, segir skáldið, og
það skiptir ekki máli hvort það gerðist
í gær eða fyrir þúsund árum. Þetta inn-
gangsljó'ð er lykill að bókinni, það sem
skáldið lætur gerast fyrir þúsund árum
í fjarlægum löndum, er að gerast um-
hverfis okkur á þessum dögum. Austur-
lenzka umgerðin, sem Ekelöf hefur valið
Ijóðum sínum, ber þau hvergi ofurliði.
Þau eru fyrst og fremst tær og algildur
skáldskapur, aðgengilegur og heillandi.
I tveimur hliðstæðum ljóðum fjall-
ar Ekelöf um ástir Fatumeh, ástarörlög
hennar. í fyrra ljóðinu birtist hún í
mynd heilagrar Önnu, sem kemur til
fundar við heilagan Jóakim. Fundi
þeirra er lýst á þessa leið:
De kom frán skilda ánglar med samma
budskap
och dessa ánglar visade sig ánnu
pá bildens guldgrund i de övra hörnen
De kom frán var sin stadsport
och möttes pá den öppna platsen
framför mittpalatsets tandade mur
O hur hon flög i hans famn
och lade hánderna pá hans bröst
Hur manteln fladdrade röd efter henne
av den bráda gángen
hur hon höjde sitt ansikte
tecknat av allvarlig gládje
tecknat av ömhet. För vem?
För honom? För henne sjálv?
Av ömhet inför sitt öde
l detta öde var hennes hopp
Och Joachim tog emot henne
grÖnt fladdrade hans mantel
Han stödde með vánstra handen
hennes armbáge
och tryckte látt med sin högra fot
pá hennes vánstra toffel av rött
saffian.
N æsta ljóð bókarinnar fjallar um
örlög jarðneskrar ástar. Hér er lýst fundi
Fatumeh, sem í ljóðinu ber sitt rétta
nafn, og .Joasaphs prins. Þau þreifa sig
fram eftir myrkum skúmaskotum í
grennd við öskuhaugana, framhjá villi-
köttum og flækingshundum, unz þau
koma í trjágar'ðinn, lundinn. Síðan segir
í ljóðinu:
Med vinden hör du fladdrandet av
hennes látta mantel
som böljar efter henne
av den alltför brádskande gángen
Du kánner hennes hánder pá ditt bröst
vádjande
stödjande med handen under din
vánstra armbáge
vidrör hon med sin vánstra fot din
högra
Och hennes ansikte ár fullt av ödets
ömhet
Du kánner: Det ár uppátvánt
fyllt av sitt öde
Báda i mörkret
komna frán var sin skuggas ángel
frán var sin port
Sá var prins Joasaphs möte
med mig, Fatumeh.
Snorri Hjartarson-.
NÁTTBORGIN
Hljóð er náttborgin
löng strætin
þar sem ekki er grænt ljós
nema í eina átt
og hægt berst ég austur
með svefnþungum straumnum
hægt gegnum dimmuna
til hins ókunna sem bíður
þar sem strætunum sleppir
og borgin er öll
borgin sem reist var
til einnar nætur.
1. október 1967 ----------------------------------------------------- LESBOK MORGUNBLAÐSINS 3