Lesbók Morgunblaðsins - 01.10.1967, Síða 11

khr na hibim
U SJðlNM
Ettir Helgu Þ. Smára
E,
I itt atvik frá bernskuárunum man
ég mjög glöggt, og sumt orði til orðs,
en ég var líka komin á tólfta árið, þegar
það gerðist. Það var snemma í júní, ég
átti að fá að fara til Reykjavíkur í fyrsta
sinn. Það var nýbúið að gefa mér lamb,
og ég átti sem sé að sitja yfir og smala
40 til 50 ám yfir sumari'ð. Ég hafði und-
anfarin sumur setið hjá og smalað með
eldri systur minni. Ég vissi því, hvað
mér bar að gera. Ég þekkti allar ærn-
ar með nafni, því þaer hétu allar sitt
hverju nafninu, svo sem: Smáspen,
Stróka, Fríða, Snoppa og Bauga, o. s. frv.
En nú átti ég að gæta þeirra ein. Það
var því ekki laust við, svona til að
byrja með, að ég væri dálítið upp me'ð
mér yfir þessu, að mér skyldi vera trú-
að fyrir svo mikilsverðu starfi, en ég
var að reyna að láta lítið á því bera.
En þessi Reykjavíkurför mín var samt
af allt öðru tilefni. Pabbi var að fara
með ullina til að leggja inn í Brydes-
verzlun en þar var hann í reikningi og
tók hann þar út allt til heimilisins sem
verzlunin hafði. Ólafur Ámundason hét
faktorinn og líka'ði pabba vel við hann
og fannst hann vera sanngjarn.
u.
I ndanfarið hafði ég verið slæm
í hálsi og átti stundum mjög bágt með
að renna niður. Var ég því oft þreytt,
sveitt og uppgefin, að mér fannst. Var
þetta af sumum kölluð kylpayeiki, sér-
hlífni, eða bara hreint og beint „leti“.
Þótti því rétt að nota þessa Reykja-
víkurferð meðal annars til að láta Ólaf
Ólafsson hómópata í Lækjarkoti líta í
hálsinn á mér. En Ólafur var vinur for-
eldra minna og var alltaf komið þar og
í Arabæ til þeirra Gu'ðríðar og Jóhanns
foreldra Magnúsar Jóhannssonar læknis
á Hofsós. Var þá alltaf farið með rjóma-
flösku, smjörsköku og stundum lax eða
kálfslæri ef svo stóð á. Ólafur í Lækjar-
koti var faðir Ólafs fríkirkjuprests. Ól-
afur þótti ágætur læknir í þá daga.
Ég svaf lítið þessa nótt af tómri til-
hlökkun. Það var tilvinnandi að vera illt
í hálsi og fá að fara til Reykjavíkur,
það var ekki laust við að ég væri öfund-
uð af því. Þeir sem fóru í þessa ferð
voru pabbi, mamma og litla systir mín
á áttunda ári. Sigur’ður bróðir minn, þá
um tvítugt, og vinnumaður, sem Bær-
ing hét. Var hann óvanur sjómennsku
þó hann væri ættaður af Suðurnesjum
og alinn þar upp.
T eðrið var yndislegt þennan morg-
un. Pabbi átti bát, sem hann notaði í
allar kaupstaðarferðir, auk þess voru
fáir dagar, sem ekki var farið á sjó,
árið um kring, því fiskur gekk þá svo
að segja upp í landsteina. Einnig var
ágæt hrognkelsaveiði hjá okkur. Svo
bjó pabbi til laxanót eftir erlendri fyrir-
mynd sem lnann fékk hjá einhverjum
í Reykjavík. Við höfðum því alltaf nóg
af allskonar nýmeti árfð um kring. Öll
kunnum við því áralagið systkynin.
Pabbi gat ekki róið sjálfur, en hann var
altaf með og stjórnaði öllu. Ég man
ekki eftir pabba öðruvísi en hann gengi
alltaf hálfboginn með báðar hendur
studdar við lærin, því hann hafði hrygg-
brotnað þegar hann var að ryðja vör
niður undan bænum. Hafði hann aðeins
einn járnkall að verkfæri. Slapp járn-
kallinn undan stórum steini með þeim
afleiðingum, að pabbi féll aftur á bak
og hryggurinn gekk úr skorðum, og sást
vel utan yfir fötin að einn liðurinn kom
út sem stór kúla. Enginn læknir var þá
hér sem vissi ráð við þessu, en þegar
Schierbeck læknir kom til landsins, fór
pabbi til hans og sagði læknirinn þá, að
pabbi væri hryggbrotinn og við því væri
ekkert að gera.
i abbi fékk ógurlegar kvalir í bak-
i’ð öðru hvoru, sérstaklega eftir að hann
var eitthvað að smíða í smiðjunni eða
við aðrar smíðar, því allt lék í höndum
hans, sem hann snerti við, hvort heldur
var tré, járn eða koparsteypa. Á ég eftir
hann ýmsa muni svo sem reizlu, beiziis-
stengur og margt fleira, sem ég geymi
eins og helgidóm. Pabbi dó rúmlega
fimmtugur úr afleiðingum af þessu slysi.
Þá voru engin deyfilyf til, hér á landi að
minnsta kosti, til að lina þrautir manna.
En þeim kvalaópum gleymi ég aldrei.
Ferðin su’ður gekk ágætlega, logn og
blíða alla leiðina og þurfti því oftast að
róa. Var lent vfð bryggju Bjöms múrara,
sem kallað var. Var nú farið beina leið
til Ólafs í Lækjarkoti, þess ágæta manns,
leit hann í hálsinn á mér og sagði:
„Þessu á ég ekkert við, þið skuluð fara
með krakkann til Jónassens landlæknis".
Var nú ekki beði'ð boðanna en haldið
til Jónassens. Var okkur boðið inn í
fína stofu og hafði ég aldrei komið í
svona fínt hús. Ég vissi hreint ekki
hvað ég átti af mér að gera. Ég var þó
aðalpersónan og sneri þessi mikli maður
sér strax að mér eftir að pabbi hafði
sagt honum orð Ólafs í Lækjarkoti. Ekki
man ég hvað læknirinn sag*ði, en hann
opnaði verkfæra-skúffu sína og tók þar
upp úr hníf eða eitthvað þessháttar og
sprengdi með því báða kirtlana sitt
hvoru megin við úfinn, og ég fann
óskaplega sárt til, en ég skammaðist mín
fyrir að fara að orga í svona fínu húsi
og hjá svona fínum manni, en tárin
runnu í lækjum niður kinnar mínar.
En þegar mamma kom með vasaklútinn
sinn og ætlaði a'ð þurrka mér í framan,
þá rak ég snöggvast upp öskur, en átt-
aði mig fljótlega á því hvar ég var
stödd.
Eftir að ég hafði skolað hálsinn úr
einhverju sem mig sveið undan, fann
ég samt að mér leið eitthvað betur í
hálsinum, en læknirinn bannaði mér að
borða nokkuð fyrr en daginn eftir.
*r egar við kvöddum, klappaði
læknirinn mér á kinnina og sagði, að ég
væri dugleg stúlka. Mér létti mikið við
þessa vinsemd læknisins, og ég ásetti
mér að eiga þetta lof skilið. Aldrei batn-
aði mér samt alveg í hálsinum. Ég átti
bágt me'ð að vinna erfiðisvinnu, því þá
vildu kirtlarnir fara að bólgna aftur
bæði utan og innan á hálsinum. Það
var ekki fyrr en mörgum árum seinna,
að Gunnlaugur Einarsson læknir tók
þá alveg.
Þegar við fórum frá dr. Jónassen, fóru
foreldrar mínir að verzla hjá Bryde.
Mamma fór í dömubúðina en pabbi í
matvöruverzlunina og pakkhúsið og tók
þar út allskonar matvörur, ennfremur
sitthvað til smíða sinna og járnplötur
á hlöðu, sem nýbúið var að reisa.
í dömubúðinni keypti mamma sitt af
hvoru, bæði leirtau og eitthvað af álna-
vöru, en við stelpurnar gleymdum okk-
ur fyrir framan diskinn eins og bú'ðar-
borðið var þá kallað. Við gleymdum
okkur við að virða fyrir okkur allar
þessar dásemdir í hillunum. En ég man
glögglega ennþá, hvað við hrukkum
við, þegar faíttorinn stendur fyrir fram-
an okkur við borðið og segir höstuglega.
„Hvað er það fyrir ykkur, stelpur litlu?"
„Ekkert", segi ég í dauðans angist. „Adíu
þá“, segir faktorinn höstuglega og skellir
saman lófunum, eins og hann hefði sta’ð-
ið okkur að einhverju ódæði. Við stukk-
um í ofboði til mömmu og hjúfruðum
okkur upp að henni. Skifti faktorinn sér
ekki af okkur eftir það.
Ekki vorum við tilbúin til heimferð-
ar fyrr en komið var langt fram á kvöld.
Það tók langan tíma að bera á bakinu
allt þetta dót ofan í bátinn og koma allri
matvörunni vel fyrir, en hún var kjöl-
festan i bátnum. Járnplöturnar voru
efstar þversum yfir bátinn, það var varla
hægt að róa fyrir þeim, en á þeim sát-
um við systurnar. Mamma sat í stafnin-
um en pabbi í skutnum og stýrtii, og
strákarnir réru. Það hafði verið nokkuð
hvöss útræna um daginn en var nú kom-
ið logn eða því sem næst.
xr að var farið þessa vanalegu leið
fram hjá Laugarnesi og Skarfakletti,
austur fyrir Viðey og svo norð-vestur
með henni fyrir oddann á Geldinganesi
og svo inn Réttarsund, en það er sundið
á milli Geldinganess og Þerneyjar inn
á Þerneyjarsund.
Þegar við erum komin þangað, segir
pabbi. „Við ættum líklega áð lenda í
„Kotinu" (en það var eyðikot beint á
móti Þerney í vestri) „Þar er aldrei
brim, en ég býst við að það sé nokkurt
brim í heimavörinni, því það var snörp
útræna í dag og við erum með hlaðinn
bátinn." En þeir ungu mennirnir vildu
ómögulega lenda í kotinu, það væri svo
mikill tvíverknaður og aukavinna og
þeir væru orðnir svo dauðþreyttir eftir
allan róðurinn fram og aftur, og allan
burðinn í dag með járni'ð og alla mat-
vælasekkina. „Við verðum þá að treysta
á lukkuna", sagði pabbi, „því ekki situr
á mér að leggja hart að ykkur, þar sem
ég get ekkert hjálpað til. Við skulum
þá vona að allt gangi að óskum. En
þið verðið að ábyrgjast að vera samtaka,
þegar ég kalla til ykkar. Á því getur allt
oltfð, þegar brim er, að bátnum ekki
slái flötum."
Ég man hvað ég var spennt að vita,
hvernig lendingin gengi, en datt ekki í
hug að vera neitt hrædd. Ég gleymdi
sárindunum í hálsinum og öllu því
standi. Pabbi var við stýrið og þá hlaut
öllu að vera óhætt. Svo kallaði pabbi
allt í einu: „Samtaka nú“, en þeir urðu
ekki samtaka. Aldan sneri bátnum á
hliðina og þegar báturinn tók niðri, fór
allt lauslegt í sjóinn með járnplötunum.
Mr egar mér skaut upp, sá ég bróður
minn vera með mömmu í fanginu og ég
heyrði hann kalla til Bærings: „Taktu
báðar stelpurnar". En svo sá ég Bæring
ösla í land með systur mína. Meira man
ég ekki fyrr en annar hvor þeirra setti
mig ni'ður á kambinn við hliðina á
mömmu. Heyri ég þá , að mamma hljóð-
ar upp yfir sig og segir eitthvað. Verð-
ur mér þá litið niður að bátnum og sé
ég þá hvar pabbi stendur og styður sig
við bátinn, og stóð aðeins höfuðið upp úr
sjónum, en þeir strákarnir voru á hlaup-
um til hans og leiddu hann á milli sín í
land.
Öll matvaran varð ónýt, og jámið
kolryðgáði og varð líka ónýtt. Það varð
að fara aðra ferð til Reykjavíkur til
þess að sækja björg í bú.
Ég heyrði seinna fólk segja, að kjöl-
Framhald á bls. 12
1. október 1967
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS H