Lesbók Morgunblaðsins - 12.05.1968, Blaðsíða 2

*>
Sagt er að á banabeði sínum hafi Shank
aracharya sagt við Mahesh: „I>ú verð-
ur að Ijúka verki mínu eins og sonur
tekur við af föður sínum. Ég hef gefið
þér allt. Af því verður þú að finna
einfalda aðferð til hugleiðslu, sem fært
geti veraldlegum mönnum frið.“
Mahesh tók sig því upp og flutti
meðfram Himalayafjallgarðinum til Utt-
ar Kashi og dvaldi þar í einveru við
hugleiðslu í 2% ár- Þaðan kom hann
með undirstöðuatriði sín að yfirskilvit-
legri hugleiðslu handa almenningi og
bauð þau fram í fyrsta sinn í Suður-
Indlandi árið 1955 við fremur fálegar
undirtektir. Þrem árum síðar lagði hann
upp í utanlandsferðir sínar með það
fyrir augum að vinna til fylgis við sig
tíunda hluta þess mannkyns sem til
næðist á hnettinum, innan tíu ára.
Maharishinn hefur sagt mér að aðr-
ir lærisveinar Brahmanand — og þeir
skipta þúsundum — eigi nú ekki sam-
leið með honura. Það er í rauninni aug-
ljóst að flestir hinna helgu manna Ind-
lands líta á hann sem einskonar villu-
trúarmann eða að minnsta kosti hættu-
legan og afvegaleiddan formbyltingar-
mann. Jafnvel venjulegir Indverjar líta
hornauga á það sem þeir telja áform
hans um að gera dulspekina „vinsæla".
Að sögn Maharishans var hin einfalda
hugleiðsluaðferð, sem hann býður heim-
inum uppá, velþekkt fyrir þúsundum
ára en hefur verið mannkyninu gleymd
og grafin um margar aldir þar til nú.
Þetta gerðist, segir hann, vegna þess
að hið skæra leiðarljós ritningarinnar
— Gita Hindúanna og guðspjöll krist-
inn manna — var afskræmt og rang-
túlkað. Saklaus einfaldleiki hinnar
fyrstu trúarvakningar hefur verið lát-
inn víkja fyrir miklu hastarlegri kenn-
ingu sem krefst þess af öllum í leit
að ljósi þekkingarinnar, að þeir af-
neiti veröldinni og leggi á sig hvers-
kyns píslir og meinlætalifnað. Og þetta
er ennþá uppistaðan í trúarlífi rétttrú-
aðra Hindúa.
Þrátt fyrir mótbyrinn í heimalandinu,
hefur Maharishinn enn bækistöðvar sín-
ar í Indlandi, í Rishikesh á bökkum
Ganges. Þar var það sem guðinn Shiva
steig niður af Kailas fjalli í Tíbet
til að kenna hinum upprunalegu sjö
Rishi áður en sagan hefst í Indlandi,
en nú búa þarna 12.000 manns, þar af
10.000 munkar.
„Ashram“ Maharishans er fallegur
staður og mjög friðsæll. Hann nær yfir
15 ekrur lands, sem leigðar eru frá
Skógræktarráðuneytinu og liggur á
höfða einum þar sem sér yfir fljótið
helga. Hann er langt frá því að vera sá
lúxusbústaður, sem oft er lýst í vest-
rænum blöðum — venjulega af ind-
verskum blaðamönnum. Hús Maharish-
ans er lítið og fáskrúðugt, eina skraut-
ið í svefnklefa hans er ásaumaður vegg-
dúkur með gangandi Egyptum: greini-
lega minj agripur úr Egyptalandsferða-
lagi hans. Eini hluti byggingarinnar,
sem segja má að eitthvað sé í borið,
er hugleiðsluherbergið í kjallaranum —
þiljað innan með fjórum lögum af reyr,
með innbyggðum Ijósum, loftvindu og
stórri mynd af lærimeistara hans. Aðr-
ir klefar liggja að herberginu og eru
ekki ætlaðir fólki með innilokun-
arkennd. Vestrænir menn, er Maharish-
inn hefur valið sem kennaraefni, eru
þar við hugleiðslu langtímum saman á
meðan á tveggja til þriggja mánaða
dvöl þeirra stendur. Þar fær reynsla
þeirra „meiri heiðríkju", sem síðan er
útskýrð fyrir þeim í löngum samtölum
við Maharishann sjálfan. Fyrir bragð-
ið geta þeir snúið heim fullfærir um að
skíra og leiðbeina hugleiðslunýliðum í
heimalöndum sínum og að þjálfa þá sem
Mia Farrow, kvikmyndaleikkona.
Ein af nemendum Maharishans.
lengra eru komnir, í að „athuga og
bæta“ hugleiðslutæknina.
Þótt Maharishinn hafi til þessa aðal-
lega beint kröftum sínum að hinum vest-
ræna heimi, lætur hann sér ekki lynda
að landar hans afneiti honum. Áður en
hann fór frá Englandi ráðgerði hann að
takast umfangsmikla ferð á hendur um
Indland sjálft og nota til þess einka-
flugvél, sem evrópskir aðdáendur létu
honum í té og er flugmaðurinn Dani.
Nú nýlega hóf hann byrjunarhríð þess-
arar herferðar í Rishikesh, og gerði
lýðum ljóst, að hann myndi ekki reyna
að koma sér í mjúkinn hjá þeim.
Og hann sparaði vissulega ekki
keyrið á meðbræður sína. Hann sagði
að Indland nútímans hjakkaði sífellt í
sama farinu vegna þess að kenningin
um helgi meinlætanna hefur um þús-
undir ára leitt þjóð þess út í hálf-
velgju, sljóleika og leti. Hann sagði
þeim að nota orkuna sem þeim stæði
til boða með hugleiðsluaðferð sinni, til
að rétta úr kútnum og gera eitthvað,
njóta lífsins, reka af höndum sér ör-
birgðina, sem verið hefði landlæg í
Indlandi frá ómunatíð og hefja sjálfa
sig og landið til vegs og virðingar.
Mótsnúinn hlustendaskarinn stóð að
lokum í þyrpingu utanum ræðumanninn
og gleypti hvert orð af vörum hans.
í vetur hefur Maharishinn dvalizt
að mestu í Evrópu. Við leituðum hann
uppi og fundum hann í Falsterbo í
Svíþjóð, en það er baðstaður, mann-
laus á vetrum og liggur yzt á löngu
sandnesi. Erfitt væri að ímynda sér
öllu afkáralegri sviðsetningu eða ólík-
legri til að sannfæra nokkurn mann
um að hugleiðsla geti raunverulega orð-
ið eðlileg hversdagsiðkun.
í fyrstu virtist allt leggjast á eitt um
að gera áhrifin sem annarlegust. Frá
hráslagalegu hafnarhverfi Málmeyjar
ókum við um 30 kílómetra yfir vott
flatlendi. í vikunni á undan hafði felli-
bilur farið um þetta láglenda nes. Á
allar hliðar lágu stór tré eins og hrá-
viði, rifin upp með rótum eða stóðu
sundurtætt í skóginum, eins og ef tir
sprengjuhríð.
Við ókum upp að auðnarlegri fram-
hliðinni á Falsterbohus, gríðarstóru
gistihúsi, sem venjulega er lokað á vetr-
um, en hýsir nú hugleiðsluiðkendur um
hverja helgi. Húsið var byggt árið 1908
hugleiðsla
i Hansa-stíl, bakvið lágar sandöldur,
sem liggja að skolgráu grunnsævinu.
Við vorum degi of snemma á ferðinni
og dvöldum að segja má einir í gal
tómu húsinu og lásum auglýsingar, þar
sem boðið var uppá „Lumbagobehandl-
ing“, eða lofað „að gera dvöl yðar að
einmitt þeirri afþreyingu sem vér vitum
að þér hafið þráð.“
Og daginn eftir var þokkaleg tilraun
gerð í þá átt. Hugleiðarar tóku að
streyma að frá öllum Norðurlöndunum
ásamt strjálingi af brezkum fulltrúum.
Þetta var viðkunnanleg og mjög kunn-
ugleg millistéttarblanda. Annarsvegar
voru norrænir viðskiptajöfrar og em-
bættismenn í dökkum jakkafötum ásamt
konum sínum í peysusettum með perlu-
festar og hinsvegar skandinaviskir hippí
ar um og innan við tvítugt, með sítt
gullhár.
Það kom brátt í ljós, að þessir tveir
flokkar, sem hver um sig var svo nota-
lega samkvæmur sjálfum sér í háttum
og klæðaburði, voru oft náskyldir,
voru reyndar foreldrar með börn sín.
Því þessi helgarnámskeið eru haldin að
mestu sem fjölskyldufyrirtæki út frá
þeim forsendum, að ef allir fjölskyldu-
meðlimirnir iðka hugleiðslu, ríkir sá
friður á milli þeirra, sem erfitt er að
gera sér í hugarlund. í Falsterbo virt-
ust þessar tvær kynslóðir vissulega ó-
venju umburðarlyndar hvor við aðra.
Og þegar hinar stóru setustofur tóku
að fyllast varð einnig ljóst, að sam-
komur hugleiðenda eru óvenju kyrrlát-
ar, jafnvel þótt í þessari væri stór
hópur Þjóðverja, sem eru áberandi há-
vaðasamir og þreytandi þegar þeir eru
staddir á erlendri grund. Værðarleg
ánægja fyllti loftið. Og vitundin um
hana varð greinilegri fyrir það, að
þessa helgi hélt skipasmíðafélag frá
Málmey einnig ráðstefnu þarna í hótel-
inu og á milli viðskiptaumræðna upp-
hófu þeir gjarnan mikinn glaum til
aukningar framleiðninni og þrömmuðu
gegnum kaffistofuna syngjandi af blöð-
um.
Ég varð þess einnig óþægilega var, að
í þessum hópi hugleiðenda var ég sá
eini, sem reykti, og að enginn maður
drakk. Ennfremur reyndust máltíðir
vera afar fábrotnar, jafnvel indversku
karríréttirnir, sem sænska eldhúsið gerði
aumkvunarlega tilraun til að fram-
reiða. Því þótt Maharishinn sé alger-
lega mótfallinn hverskonar sjálfsafneit-
un hjá hugleiðendum, vegna þess að
hún skerðir hugtæknina með því að
mynda þenslu í huganum, þá er raun-
in sú að sællifi í flestum myndum „fell-
ur niður“ og árangursríkur hugleið-
andi þarfnast þess ekki.
Maharishinn kom seint — lítill, bros-
andi maður í dhoti og með sjal í fylgd
með Blómastúlkunni, sem bar ferðatösku
hans og var klædd í rósóttar buxur
svo þunnar og þröngar, að þegar hún
hreyfði sig sýndist hún nakin. Með
honum var og aðalaðstoðarmaður hans,
Brahmachari (nýmunkur) Devendra,
sem Maharishinn kallaði til liðs við sig
í fyrstu hnattferðinni. Hann er mynd-
arlegur, vel vaxinn maður og gengur í
Suður-Indverskum „lungi“ — einskon-
ar sarong — úr þunnu, hvítu silki.
Norðurlandabúarnir tóku á móti
meistara sínum með samblandi af virð-
ingu og vingjarnlegu jafnaðargeði. Það
var bersýnlegt í Falsterbo að Mahar-
ishinn átti mikið af áhrifum sínum í
Skandinavíu dularljóma Hindúamunks-
ins að þakka, en þessu er allt öðru-
vísi varið í Bretlandi, þar sem gamlar
heimsveldisminningar koma í veg fyrir
að fólk fyllist lotningu gagnvart aust-
rænum dularfyrirbrigðum yfirleitt. Mah-
arishinn ávinnur sér virðingu allra, sem
hugleiðslu stunda, en kona ein ensk
sagði mér að sjálfur hefði hann aldrei
getað fengið hana til að taka upp hug-
leiðsluiðkun. „Eini Indverjinn, sem ég
þekkti var Peter Sellers", sagði hún,
„og þessi var allt of líkur honum.“ En
honum var auðvitað ljós þessi ann-
marki í Englandi. „Hvað ætli þeim finn-
ist um mig“, sagði hann, „lítinn, skrýt-
inn Indverja."
Á tveim dögum í Falsterbo var auð-
velt að gera sér grein fyrir hversvegna
fólkinu semur vel við hinn andlega
,,guru“ sinn. Maharishinn telur aðaltak-
mark hugleiðslunnar vera hamingju og
hann gerir vissulega sitt bezta til að
tryggja það að sjálf eftirsóknin verði
ánægjuleg. Ég sat tvo fundi þar sei*.
hann bauð hugleiðendunum, er flestir
voru nýliðar, að segja sér frá feng-
inni reynslu. Frásagnir voru sumar
hverjar all ískyggilegar. „Ég gleymdi
Orðinu mínu og varð gripinn skelfingu,"
sagði einn. „Höfuðið á mér stækkaði og
stækkaði“, sagði annar, og — það sem
skelfilegast var af öllu — tvær frúr til-
kynntu hvor í sínu lagi að þær hefðu
með öllu hætt að anda. Aðrir höfðu lítið
haft uppúr krafsinu. „Ég sofnaði bara,“
sagði einn og annar spurði blátt áfram
og var þungur á brúnina „Hvað á að
gerast?“ og gerði með því lýðum ljóst,
að hjá honum hafði alls ekkert gerzt.
Hvers eðlis sem frásögnin var, hló
Maharihsinn hjartanlega að öllu sam-
an svaraði hverju vonleysisandvarpi
með smáskrýtlu, sneri hverri von-
brigðafrásögn á allar hliðar þar til
hugleiðandinn var fús til að viður-
kenna, að þetta hefði verið fremur við-
felldið. Hann notaði sömu snilldar að-
ferðina við þá, sem virtust of sigri
hrósandi í frásögnum sínum. „Ég finn
stöðugan fögnuð:“ sagði ein ung kona,
alsæl. „Allir vinir mínir finna hann
líka,“ hélt hún áfram. „Finna þeir líka
gegnum símann?“ sagði Maharishinn og
skellihló.
Það er alþekkt staðreynd, að fylgj-
endur austrænna trúarbragða jafnvel
þeir sem hæst komast í andlegum iðk-
unum, virðast oft haldnir léttúð, sem
vestrænir menn eiga bágt með að skilja
l>ða jafnvel þola. Flestir ferðamenn
hafa séð hópa „bikkhus“ á Ceylon
tflissandi eins og skólastelpur, eða
horft á tíbetska lama skokka um fjalls-
hlíðarnar með fjarrænt bros á vörum.
Svo virðist, sem hátíðleiki sé ekki ó-
rækt vitni um einlæga trúhneigð.
En þegar haldið er lengra inn í heim
hugleiðslunnar, verður frammistaða
Maharishans í Falsterbo skiljanleg. Því
svo virðist sem erfiðleikar og von-
brigði steðji oft að hugleiðandanum á
fyrstu stigum hugleiðslunnar og letj-
andi áhrifum þeirra verður að bægja
frá þar til kennarinn getur ráðlagt þær
tilfærslur í hugleiðslutækninni sem
greiða myndu fyrir hinni fullu bless-
un hennar er þar að kæmi.
Ég átti síðar langt samtal við Mah-
arishann í svefnherbergi hans og fann
hjá honum mikið af þeirri „jarðbundnu
skynsemi“, sem maður rekst iðulega á
hjá hinum miklu dulspekingum fortíð-
arinnar. Ég spurði hann til dæmis,
hversvegna hann héldi að hugleiðsla
hefði átt svo furðulegu gengi að fagna í
Þýzkalandi. „Vegna þess að hún hefur
góð áhrif á framleiðsluna“, sagði hann
undireins. Er ég spurði hann hvort hon-
um fyndist þetta ekki fremur auðvirði-
legur grundvöllur fyrir því sem væri
þó, þegar allt kæmi til alls, háalvarleg
trúarathöfn, svaraði hann: „Mér er sama
hvað þeim gengur til. Andleg og sið-
Framhald á bls. 11
2 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
12. maí 1968