Lesbók Morgunblaðsins - 11.08.1968, Blaðsíða 10

BÓKARKAFU
í TVEIMUR HLUTUM
EFTIR
ENZOBIAGI
FYRRI HLUTI
Alexei Jakovlevieh Kapler liggur
endilangur á legubekknum, á. andliti
h'ans eru þreytumerki — hann er sjúk-
ur. Hann er yfir sextugt og hárið. al-
hvítt. Uti er molluhiti: regn hríslast
um birkilumdinm, sem uimilykuir sveita-
setrið (dacha).
Við eigum að tala um hann, um Svet-
lönu, og um kynni. sem breyttu rás
tveggja mannslífa, um hið fagra og ást-",
riðuþrungna sambandi þeirra, sem varð
skipreika á skeri meðalmennskunnar.
Eins og rússneskur rithöfundur hefur
komizt að orði: „ekkert er jafn rauna-
legt og dauði ástarinnar milli tveggja
mannvera".
Eg get skilið þreytu hans, vandræða-
legt hik hans. ,’Ég kynntist henni haust-
ið 1942“, byrjar hann lágum rómi. „Ég
var í fylgd með Carmen, framleiðanda
heimildakvikmynda og rithöfundin-
um Konstantin Simonov. Vasily Stalin,
bróðir hennar, bauð okkur til sveitaset-
ur síns í Zulfoalovo. Vasiiy var fjörkálf-
ur: ef til vill helzt til fjörugur: hann
vildi hafa í kringum sig áhyggjulaust
fólk, íþróttamenn, . flugmennog fólk úr
kvikmyndaheiminum. Hann var mjög ung
ur, en haíði orðið vel ágengt í lifin/u: ég
held að hann hafi verið orðinn hershöfð-
ingi í flughernum aðeins tuttugu og
fjögurra ára gamall. Hann hafði mikið
yndi af að heimsækja Aragvi, georgi-
anska veitingastaðinn, þar sem hægt
var að fá góðan rríat jafnvel .á styrj-
aldartímum; {rar' Var hljómsveit og þar
sungu þeir allir saman“.
„Hann var mjög flókin manngerð: var
vissuim, kostum búinn, en hafði einnig
marga galla."
„Vasily var þríkvæntur — fyrstá
kona hans, Galya, hafði verið bernsku-
vinkona hans; önnu.r eiginkonan, Ninel,
var dóttir Timoshenkos og þríðja kon-
an, Kapitolina Vasilievna var fræg
sundkona. Að sogn dáðu þær hann all-
ar.
„Það sem hreif mig í fari Svetlönu,
var þokki hennar og gáfur,“ heldur
Kapler áfram, „hvernig hún ræddi við
þá sem voru í kringum hana og gagn-
rýndi ýmsar hliðar á sovézku lífi —
það sem ég raunverulega á við er hið
innra frjálsræði hennar. Hún sagði eitt
sinn við mig. „Ég hef lesið Höll Hatt-
arans eftir Cronin; ég bý líka í kastala,
í virki og mér líður eins. Það er eins
og skuggi elti mig líka.“
„Fimbulveturinn“ var í aðsigi. Rúss-
ar höfðu misst tvær milljónir hermanna,
átta þúsund stóra herflutningabíla og
fimmtán þúsund fallbyssur síðustu þrjá
rnánuðina. í hvert skipti, sem loftvarna-
merk in guiliu, leituðu allir séir hælis, sem
staddir voru innan Kremlmúranna. Stal
ín sást hvergi. Hann sat í herbergi
sínu niðursökikinn í skjöi sín, og um
nætur svaf hann oft alklæddur á legu-
bekk. f skrifstofu hans logaði alltaf
ljós.
Svetlana var í síðasta bekk gagn-
fræðaskólans. í veizlu einni sá Church-
ill henni bregða fyrir í svip og lýsti
henni síðar sem „fallegri, brosleitri
stúlku með blá augu, rautt hár og lag-
legan vöxt“.
D óttir ítalsks kommúnista, Anita
Galliussi, sem fluttist til Rússlands í
bernsku segir, að hún ha,fi verið „við-
felldin og hógvær: stúlka, sem ekki vildi
hreykja sér yfir vini sína, sem ekki
vildi mikflast; hún var „ólík Svetlönu
Molotov sem var framgjörn og gáska-
full“.
Hún var sextán ára og mjög einmana.
Kennari sagði henni til í ensku: annar
í pianóleik: hún hafði þjónustustúlku
til að greiða á sér hárið og hershöfð-
ingi nokikuT, Vlasik, sagði fyrir um,
hvernig hún skyldi verja tómstundum
sínum og hverjir ættu að vera vinir
hennar.
„Hún var umkringd og þrúguð," seg-
ir Kapler, „af andrúmslofti við guða
hæfi.“ Einn kennarinn lét hana skrifa
lista yfir alla þá staði sem hefðu heiðr-
að föður hennar: fjallið Pamir, borg við
Volgu, jafnvel bíll: sömuleiðis ZIS (Za-
void Imeni Stalina) verksmiðja sem út-
breiddi hið tignaða nafn um allar jarðir.
Sjálfri var henni einnig veitt sérstök
viðhöfn, þegar farið var með hana í Bol-
Svetlana um það leyti er samband þeirra Kaplers byrjaði.
shoi leikhúsið í fyrsta skipti, hét ball-
ettinn „Svetlana“ — og þótt pápi gamli
væri lítið fyrir ilmvötn var hægt að fá
kölnarvatn keypt í GUM-verzlunun-
um, sem minnti á einkadóttur ríkisleið-
togans.
Stalín sagði eitt sinn við Hopkins,
ráðgjafa Roosvelts: „Nú gengur allt á
afturfótunum", — en þegar fólkið tign-
ar einhvern svo mjög heldur goðsögn-
in velli og raunar vair aldrei um neina
hættu að ræða. Flugmennirnir litu á
sjálfa sig sem fálka hans, riddaraliðs-
mennirnir voru sverð hans og land-
gönguliðið skyttur hans: eins og Edgar
Snow skrifar, „fólkið þarfnast lands-
föður og hetju“.
„Hin fyrstu kynni mín af Svetlönu,"
átt von á. Ályktanir hennar voru djarf-
segir Kapler, „voru önnur en ég hafði
ar og fas hennar laust við tilgerð. Hún
klæddist hentugum fötum, vönduðum en
án íburðar. Ég man að ég spurði hana
eitt sinn, þégair hún hafði brjóstnælu í
peysunni sinni, hvort nælan hefði ein-
hverja sérstaka þýðingu — hvort hún
væri igjöf. Hún svaraði: „móðir mín áttí
hana“.
Við tengdumst óvenjulegum böndum:
ég var fertugur, kvæntur maður og vel
metinn í kvikmyndaheiminum. Ég hafði
stjórnað tveimur mjög vel heppnuðum
mynidum, Lenin í oiktóber og Lenin 1918,
en það var þó miklu fremur Boris Shu-
kin, leikarinn, sem lofið verðskuldaði.
Auk þess skrifaði ég í Pravda.
Ég spuirð: hana, hversvegna hún væri
döpur: hún svaraði því til að þetta
væri óhamingjudagur — dánardagur
Nadezdu Allilujevu.
0 LESBÓK MORGUNBLABSINS
11. ágúst.