Lesbók Morgunblaðsins - 03.11.1968, Page 13

va!!arorsökin fyrir hinni ótrúlegu fram-
þróun í grískri skipaútgerð síðustu átj-
án árin“.
Onassis hefur haldið áfram að
byggjs sífellt stærri olíuskip (hann á
tíu 200.000 lesta skip í smíðum víðs-
vegar), og græða á hækkandi flutn-
ingsgjöldum, sem eru fylgifiskur styrj-
alda. Sá stæsti, sem hlaupið hefur á
snærið hjá honum árum saman var
júní-stríðið milli Araba og ísraelsmanna
sem lokaði Súez-skurðinum. Onassis
kveðst hafa séð það fyrir og hafði til
taks skip, sem voru samtals 300.000 lest-
ir Flutningsgjöld fyrir olíu hækkuðu
úr 5 upp í 18 dollara á lest.
Hann var einnig svo forsjáll að út-
vega sér til hagræðis sinn eiginn sigl-
ingafána og samdi sjálfur siglingalög-
in að mestu. Árið 1947 dvaldi Onassis
um helgi hjá gömlum vini sínum, Ed-
ward Stettinius fyrrverandi utanríkis-
ráðherra Bandaríkjanna. „Stettinus var
í angurværu skapi,“ segir Onassis, „og
sagði mér að á leið sinni heim frá
Jalta ráðstefnunni hafi hann komið við
í Liberíu og orðið þess vísari, að hann
væri fyrsti ameríski stjórnmálamaður-
inn, sem sækti það land heim. Hann
hafi lofað þeim að gera eitthvað fyrir
efnahagslíf þeirra. „Þú ert framtaks-
samur í hugsun“, sagði hann við mig,
„þú ættir nú að leggja heilann í bleyti
og athuga hvað ég gæti gert til að
hjálpa Líberíumönnum að vinna sérinn
peninga á heiðarlegan hátt.“ Þegar ég
hitti hann næst sagði ég: „Sjáðu nú
til, við höfum öll okkar egg í sömu
körfunni í Panama. Því ekki að segja
vinum okkar í Líberíu að búa til körfu
svo við getum flutt eitthvað af eggjun-
um okkar þangað?“ Nú, og þetta gerð-
um við. Við tókum afrit af allri sigl-
ingalöggjöf Panama með þó nokkrum
umbótum. Síðan sendi Stettinius Bull
Halsey aðmírál á fund forstjóra skipa-
deildar Standard Oil, sem var Anna-
polis maður og leit á Halsey sem hálf-
guð. „Settu einhver bannsett skip undir
þennan bannsettan fána“, sagði Halsey,
og þar með var það gert“.
Um mi'ðjan fimmta tug aldarinnar
voru margir þeir skipaeigendur, sem
áður höfðu forsmáð Onassis farnir að
feta í fótspor hans. Árið 1943 bauð
Stavros Livanos, sem þá var ríkastur
grískra skipakónga, honum heim í íbúð
sína í New York, kynnti hann fyrir
tveim kornungum dætrum sínum, og gaf
honum ákveðið í skyn að hann ætti að
festa ráð sitt. „Táningar eru of ungir
fyrir mig,“ svaraði Onassis. Livanos hélt
áfram að hampa heimilislífinu og sínu
eigin hamingjusama hjónabandi með tutt-
ugu árum yngri konu. En það var At-
hina (Tina) hin brúneygða yngri dótt-
ir Livanos, sem kom Onassis -á aðra
skoðun. Þremur árum síðar skrifaði
hann föður hennar og spurði: „Hvað
myndirðu gera ef ég bæði þig um hönd
Tinu?“ Livanos svaraði og sagðist ekki
vilja að Athina giftist á undan eldri
systur sinni, Eugeníu, en Onassis gaf til-
vonar.di tengdaföður sínum ekkert eftir
í þrákelkninni og kvæntist Tinu árið
1946, en þá var hann 39 ára gamall og
hún 17 ára. Ári síðar giftist Eugenía
Stavros Niarchos, sem átti eftir að
safna enn meiri auðæfum en Onassis.
Tina gat ekki lastað mann sinn sem
fyrirvinnu. Þau áttu hús í Ostruflóa á
Long Island og annað í Sutton Place
í New York. Um vetur dvöldu þau í
Monte Carlo og á sumrum um borð í
snekkjunni Christinu. Þegar hennileidd
ist fór Onassis með hana á hvalaveiðar
í Perú eða keypti handa henni tízku-
sýningu einhvers Parísar tízkukóngsins.
En hann átti vanda til að hverfa og
Tina kunni því illa að vera skilin eftir
ein oft og óvænt. Hún fann einnig til
aldursmunarins og safnaði um sig hóp af
ungum vinum í Sct. Moritz og New
York. Hún talaði um eiginmann sinn
sem „karlinn". Hann talaði um Tinu,
son þeirra og dóttur sem „börnin sín
þrjú“. Árið 1960 fékk hún skilnað frá
honum og bar við andlegri grimmd.
Hann var þá þegar farinn að stíga í
vænginn við Maríu Callas (enda þótt
hann hafi margoft sagt að hann hafi
óbeit á óperum og hafi sjaldan heyrt
hana syngja).
Þar sem Ari hefur nú selt hlutábréf
sín í Monaco og hvalveiðiflotann hefur
hann meiri tíma aflögu til að sinna nýj-
ustu hugðarefnum sínum — eyjunni
sinni, þar sem hann hefur beðið skrúð-
garðaarkitektinn að byggja aflíðandi
götur í staðmn fyrir stalla og þrep
með tilliti til þess tíma þegar hann
verður að aka um í hjólastól: flugfé-
laginu sínu, sem hann útvegaði leyfi
til leiguflugs milli heimsálfa eftir vel-
heppnaða viðureign við grísku stjórn-
ina: og mögulegri samvinnu sinni við
Rússa um byggingu margmilljón doll-
ara olíuhreinsunar- og álbræðslustöðv-
ar í Grikklandi.
Engu að síður finnst honum sem fyrr
að auðæfin séu þung byrði. í þrettán
ár hefur hann leitast við að bæta álit
almennings á sér með aðstoð fréttafull-
trúa síns, en hann er þrekvaxinn, góð-
lyndur Ný-Sjálendingur, Nigel Neilson
að nafni. Þegar þeir hittust í fyrsta
skipti, sagði Onassis: „Jæja, segðu mér
hvað fólki finnst um mig,“ og Neilson
dró upp undirbúinn lista yfir þau at-
riði sem skýrt gætu hina óæskilegu
ímynd almennings af Onassis: „Dular-
fullur. Neitar að tala við blaðamenn.
Þekkir ekki rétta fólkið. Fórnarlamb
slúðursagna. Gengur með dökk gler-
augu, sem gera hann illmannlegan. Ólán
ið virðist elta hann.“
En áður en hann gæti byrjað að lesa
listann, tók Onassis fram í fyrir honum.
„Nei, ég skal segja þér það,“ sagði
hann. „Því finnst ég vera Grikki —
sem á of mikið af peningum."
Aðalstarf Neilsons er að betrumbæta
ímynd húsbónda síns, útmála hann sem
skemmtanafíkinn gleðimann í stað dular
fullrar skuggaveru. Hneigð Aris fyrir
leiki og skemmtanir hefur gert honum
þetta kleift. Samhliða þessu er það
skyldustarf hans að bera til baka all-
ar lygasögur um húsbóndann — að On-
assis sé aflið bakvið grísku stjórnar-
klíkuna, Onassis ætli að láta kaup-
skipaflota sinn sigla undir fána Vati-
kansins, Onassis sé að endurbyggja ris-
ann á Rhodos. Þetta er vonlaust verk
á meðan nafnið Onassis er samnefnari
fyrir ótakmarkaðn auð. Bandarískur
ferðamaður, sem sá Onassis á gangi eft-
ir götu í Monte Carlo fyrir skömmu,
sagði við konu sína: „Sjáðu, hann er
bara lítill karl.“ „Ekki þegar hann
stendur á peningunum sínum,“ svaraði
konan.
Witold Combrowicz
Framh. af bls. 3
henni. Gombrowicz lætur atburðarásina
ákvarða hegðun mannsins — hann læt-
ur þvi staðar numið þar sem epíska
leikritið byrjar".
f leikriti Gombrowicz „Brúðkaupið“,
sem þykir einna skýrast sýna mann-
skilning hans á sviði, segir ein persón-
an á þessa leið:
Vissulega
veit ég ekki hvað ég á að segja
þó mun ég iinnan skamms fá að vita
hvað ég var að segja í þessu.
(Þýðinig þessi er tekin úr grein Thors
Vilhjáimssonar, Mrozek og fleiiri pólsk
leikritaskáld, í Birtimgi, 2.—3. hefti ’67).
Þannig eru allar persónur Gombrow
icz fangar atburðarásarinnar, fangar
sinna eigin gerða og gerða mótleikara
sinna. Vissulega er Gombrowicz hér
nærri existentíalisma t.d., en Gombro-
wicz tekur afstöðu gegn allri heimspeki
— hið raunverulega mannlíf verður
aldrei fært í fjötra kerfisins án þess að
það afskræmist. Maðurinn vill þrátt
fyrir allt vera hann sjálfur, og það er
í spennunni milli þeirrar löngunar og
ofríkis formanna, sem mannleg þjáning
á upptök sín.
Gombrowicz bjó í Argentínu fram til
ársins 1963 en fluttist þá aftur til Ev-
rópu. Verk hans voru bönnuð í Pól-
landi fram til ársins 1956, en þá voru
gefin út þau verk, sem hann hafði skrif-
að í útlegðinni, svo og eldri verk í nýj-
um útgáfum, m.a. leikritið Yvonne, sem
hann samdi árið 1935. Það var einnig
sett á svið bæði í Krakow og Varsjá,
og til stóð að sýna einnig „Brúðkaupið“,
er Gombrowicz féll í ónáð á ný árið
skak
Eftirfarandi staða kom upp í skiák
þeirra Evans og Rosíolimo í keppni um
meistaratitil Bandaríkjanna 1966.
Rossolimo
Svartur á leik.
1. — Hxc2
(Hvítur má nú gæta sín að verða ek'ki
mát uppi í borði. Samspil sivörtu hrók-
anna er skemmtilegt, því hvorugan má
drepa vegna mátsinis, en svarti riddar-
inn er einnig óvaldaður og þvi ekki að
taka hann?)
2. Dxh4 Hd4!!
Rossolimo leikur enn einum sksmmti-
legum og sterkum leik. Það ótrúlega
er, að hvítur verður að gefa aftur
manninn, því ef t.d. 3. Hel, er svarið
einfaldlega 3. — Hxe4 eða jafnvel
Dxe4 og ekki dugir 3. f3?? vegna Dxg2
mát. Leikfléttan er með þeim snotrari
úr kappskák.
3. Dd8t
(Hvítur afræður að láta D af hendi fyr-
1958 fyrir skrif fjandsamleg föðurland-
inu. Gombrowicz er núna búsettur í
Fraikklandi.
(Helztu heimildir — Andrzej Wirth:
Det polska samtidsdramat. Gestalter och
problem. BLM, 10. 1964, og grein eftir
Jan Stolpe: Witold Gombrowiz. En
presentation BLM, 8. 1965)
ir tvo hróka, enda virðist það skársta
úrræðið)
3. — Hxd8
4. Hxd8 Kh7
5. Hxc2 Dxe4
6. Hcl De2
(Oft eru tveir hrókar jafnvel sterkari
en drottning, en í þessari stöðu verður
hvítur að búast til varnar. Eins og skák-
in teflist gat hann ekki spornáð við fram
rás svörtu peðanna á kóngsvæng og
eftir langa baráttu bar Rossolimo verð-
skuldaðan sigur úr býtum).
Reissman
'Hvítur leikur og vinnur.
Framhaldið var þannig:
21. Bxd5 cxd5
22. Rf6f Kh8
23. Dg6!!
(Glæsilega lei'kið. Hvítur hótar máti á
h7. Ekki dugar 23. — gxf6 vegna 24.
Dxf6f og mát í næsta leik. Ef 23. hxg6
24. Hh3 mát og ef 23. — fxg6 24. Rxg6f
hxg6 25. Hh3 mát. Svipuð staða kom
einu sinni upp í frægri skák hjá hin-
um fræga bandaríska skáksnillingi,
M'arShall).
23. — Dc2
24. Hh3!
(Nú svarar hv. 24. — Dxg6 með 25.
Rxg6f og mátar í næsta leik).
SIGURÐUR EYÞÓRSSON:
ó
Tarsan —
þú mikli/
konungur
frumskóganna
þú ódrepandi —
mannapi
hetjunnar/
tákn
sem öllu grið gefur
bræðrum bjargar
og virðing skógarins heldur
Ó
þú — sem dýrin skilja/
og neyð þína skynja
þú —
sem apinn bjargar — ávallt/
á síðustu stundu
af hverju eru ekki til menn
eins og apinn þinn
ÓÐUR
3. nóvember 1968
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 13