Lesbók Morgunblaðsins - 16.02.1969, Blaðsíða 1

Eftir Steingrím Matthíasson, lœkni
Því miSur er ferðasaga þessi
aðeins ferðasögubrot eða lýs-
ing á aðeins litlu af því sem
fyrir augun bar á ferðalaginu.
Þó nærri 50 ár séu liðin frá
því að ferðin var farin þá ber
frásögnin enn ljóma af glæsi-
leik lanðs vors. Mætti grein
Steingríms læknis Matthíasson-
ar enn í dag benda mönnum á
hve mikið sáluhjálparatriði
það er að hafa kynnt sér ræki
lega náttúrufegurð og leyndar-
dóma gamla Fróns. Vissulega
hefði faðir minn nauðsynlega
þurft að rita miklu fleiri ferða-
sögubrot frá þessu langa ferða-
lagi. Bragi Steingrímsson.
Sumarið 1921 fór ég ásamt
13 ára gömlum sonum mínum,
Baldri og Braga, hringferð um
landið, gegnum 14 sýslur, fyrst
frá Akureyri vestur á bóginn
og suður til Reykjavíkur, en
þaðan austur um Suðurlands-
umdirlendið, norður á við aust-
anlands og vestur til Akureyr
ar aftur. Aðallega var ferðin
gjörð til fróðleiks mér og
drengjunum í landafræði.
Ég hef frá barnsa'ldri þráð
að sjá sem allra mest, bæði af
þessu landi, sem öðrum, og er
ætíð fús til ferðalags til að
kanna ókunnar slóðir, þegar
tækifæri býðst. Ef til vill er ég
að langfeðgatali kominn af
flökkurum (nóg var af þeim í
gamla daga) og liggur þá
flakkaratilhneigingin í blóðinu.
Það er svo margt í okkar eðli,
sem við ráðum ekki við. Ein-
hver innri rödd skipaði mér
að fara þennan hring um land-
ið. Nú eða aldrei. — Þú ert
farinn að eldast. Ef til vill
bannar gigt og getuleysi síð-
ar.
Áfangastaðirnir á hringbraut
vorri voru: Bakki í Öxnadal,
Víðimýri, Steinnes, Grænumýr-
artunga, Varmilækur, Stóri
Botn í Hvalfirði, Reykjavík,
Kárastaðir, Skálholt, Birtinga-
holt, Fellsmúli, Kirkju-
bær, Stórólfshvol'l, Drangshlíð,
Höfðabrekka, Kirkjubæjar-
klaustur, Kálfafell, Fagurhóls-
mýri, Kálfafellsstaður, Nes í
Homafirði, Stafafell, Búlands-
nes, Arnhólsstaðir, Brekka,
Hofteigur, Möðrudalur, Reykja
hlíð, Lundarbrekka og Akur-
eyri.
Yfirlitið sýnir að áfangarnir
voiru margir og stuttir. Stund-
um dvöldum við nokkra daga
um kyrrt.
Viðstöðúlaust hefði ferðalag-
ið staðið 29 daga. Svo langan
tíma tekur að fara hringinn
um landið með gætilegri reið.
Með sömu hestum alla leið, er
illgjörlegt að fara þennan
hring á svo stuttum tíma, nema
með því að hafa fjöldamarga
hesta til skiptanna.
Sandar, hraun, mýrlendi,
grýttir fjallvegir og þung og
köld straumvötn, slæpa jafnvel
góða hesta. Sumir heltast, sum-
ir meiðast og sumir uppgefast,
nema vahlega sé farið. Þess
vegna tók ég þann kostinn (þó
dýrari væri), að leigja mér
nýja og nýja hesta á köflum
og hafði ýmsa fylgdarmenn.
Slík hringferð tekur a.m.k.
þrisvar sinnum lengri tíma en
sjóferð með strandferðaskipum.
LandfeiJð:m er að vísu meira en
þrefalt dýrari, en líka eflaust
þrefalt skemmtilegri, ef tími er
til að geta dvalið hér og hvar,
þar sem vistlegast er, og
kynnst sveit og fólki betur.
Allra bezt væri að fara gang-
aindi, nema láta reiða sig yfir
vötn og verstu torfærur. En
það tæki vafalaust tvo og há'lf-
an mánuð. Sumrinu væri vel
varið fyrir þá, sem ráð hefðu á
að eyða því þannig.
Mér reiknaðist eftir kortinu,
að öll leiðin, sem við fórum,
sé samtals um 1200 kílómetrar.
Að jafnaði fórum við aðeins
40 kílómetra ó dag, eða nálægt
þingmannaleið að góðum og
gömlum íslenzkum sið.
Nú vil ég skýra frá nokkr-
um stöðum, þar sem mér þótti
sérlega skemmtilegt að koma.
En það var í Rangárvalla —
og Skaftafel'lssýslum.
AUSXUR UM FLJÓTSHLÍÐ
Eftir að ég hafði legið í in-
flúenzu að Kirkjubæ á Rang-
árvöllum, mataður eins og ungi
í hreiðri og við mig dekrað af
mestu nærfærni húsfreyjunnar
þar, konu Gríms bónda Thor-
arensen, og eftir að ég þar
næst hafði dvalið tvo daga mér
til hressingar á Stórólfshvoli
hjá Guðna lækni Guðfinnssyni,
riðum við austur um Fljótshlíð.
Fylgdi hann okkur áleiðis og
sömuleiðis sýslumaður Rang-
vellinga Björgvin Vigfússon.
Gerði hann sér meðfram ferð
austur á bæ einn í h'líðinni til
að ganga úr skugga um, hvort
fjárkláðasaga, sem þaðan hafði
borizt, væri sönn eða kviksaga
ein. En ekki þurfti á okkar
vísdómi að halda, því vafa-
gemlingurinn var löngu skor-
inn og étinn, og gaf ekki einu
sinni hljóð frá sér niðri í görn-
um neinna heimilismanna, eins
og Móri forðum. Enda hefði
tæplega heyrzt á hljóðinu,
hvort um kláða hefði verið að
ræða.
Fögur er Fljótshlíð, og Gimn
ar vildi heldur láta lífið þar
en annarsstaðar úr því hann
hafði svo í pottinn búið. Væri
það langt mál og ekki mitt með-
færi að orðlengja þar um.
Það eru 'líklega teljandi þeir
blettir á landi voru, sem eins
eru vel fallnir til ræktunar og
Fljótshlíðin. Og eitt mun víst,
að hvergi tekst betur matjurta-
rækt en þar. Þess vegna heppn
uðust Vísa-Gísla sýslumanni,
prýðilega allar slíkar tilraun-
ir í Hlíðarenda forðum. Gras-
rækt er í bezta 'lagi og sjást
óvíða jafnfagrar engjar og tún.
En galli er, að rigndngasamt er
þar, svo að hey bjargast oft
illa. Þess vegna held ég, að rétt
mæt sé uppástunga Steingríms
Jónssonar, sýslumanns, að
gjöra skyldi Fljótshlíðina alla
að jarðepla- og rófnagarði alls
landsins, en hætta þar við all-
ar beljur og búskap að öðru
leyti. (Yfir höfuð er allt of
mikið syndgað í þá átt hér á
landi, að á öllum jörðum er
sama búskaparlagið, þó skil-
yrðin séu feikna ólík). Því mið-
ur sjást ekki lengur aðrar
menjar um ræktunartilraunir
Gísla sýslumanns, en að kúmen
hefur breiðzt út um alla Hlíð-
ina, svo að tún eru hvít af
kúmengrasi — og sáldrast hef-
ur það alla leið austur á Síðu.
En því miður er kúmenið ill-
gresi og skepnur forðast það.
Eru litlar horfur á, að það
komi að verulegum notum fyrr
en farið verður að framleiða
brennivín í stórum stíl, þvi
kúmenolía er ómissandi krydd
í því falli.
Ég kom að Hlíðarenda. Það-
an er víðsýnt úr brekkunni
þar sem bærinn stendur, upp
að Þórsmörk og til Eyjafjalla-
jökuls — og út yfir eyrar, sem
Þverá og Markarfljót hafa
myndað og þenja sig yfir, svo
að enn halda þeim engin bönd.
Gaman verður að lifa, þegar
því verður komið í fram-
kvæmd, sem löngu er fyrirhug-
að og ta'lið framkvæmanlegt,
að marka þessum elfum rétta
rás eftir söndunum, og þessar
villiskepinur leiddar sem sauð-
þæg nytjahjú til sjávar. Má þá
nota áburðarmagn þeirra eftir
vild til að rækta miklar land-
spildur og gjöra allt, sem nú er
auðn, að Gósenlandi.
Erlendur gamli á Hlíðarenda
gjörðist fylgdarmaður okkar
austur á Síðu. Hann var, þó
sjötugur væri, hinn ötulasti
ferðamaður og vatnamaður góð
ur. Við fengum Þverá skaplega,
en Affallið og Markarfljót í
meðallagi. Strákarnir vöknuðu
í faetur. —
Áður fyrr var Markarfljót
aðalvatnsfallið, sem öllum stóð
stuggur af. Nú er þetta orðið
öfugt. Mrakarfljót hefur
skenkt í Þverá miklu af sínu
flóði, svo hún, sem áður var
tær og vel viðráðanleg, er orð-
in mesta vatnsfall og spýtir
mórauðu. Líkt og þegar tveir
sitja við drykkju og annar héll
ir í laumi í glasið hjá hinum,
til að komast hjá ofdrykkju
sjálfur, eins hefur Markar-
fljót farið lymskulega að við
Þverá og hefur hún fyrir þetta
orðið að mórauðu skaðræðis-
fljóti, sem skemmir bæði
engjar í Odda og eyðileggur
jarðir í Landeyjum. Þetta hygg
ég sé Markarfljóti að kenna,
því ég þekki Þverá að öllu
góðu frá því ég var kúasmali
á bernskuárunum. Þá var hún
ætíð blátær og skikkanleg og
svalaði mér við þorsta og oft
þvoði hún mínar leirugu lapp-
ir, þegar ég hafði rekið kýrnar
yfir mýrina berfættur af því
Framh. á bls. 13