Lesbók Morgunblaðsins - 16.02.1969, Blaðsíða 16

mm
Lausn á síðustu krossgáfu
h m (k h cr z •" u VA A- <r Z. cc u u. <y -3 U ct A- <2T. — -J J
■z. dr X. £ cr Oi d-tx „O k h n 3 — <X — kT) s) qr ■
O Z. Z 3 I «=> > nr — tv. <r •z £ h M Ul o -j 1 a z <r * P k (X Íí fu. i Q O U)
jO J v-^ Od v> cr 1:3 ú. U A |l 0L a: VJ -j w .ó «:-33 oc 3 1.4! k U. O v> V)
% U- u. cr -j ct 'Z A :í S ? z. — íft íiis •z UJ > z: m 'rj T
CV 3 5'* § g ~Z- JZ V, % £ 51 LU 'Z — Z1 5 \% h■ 0* 1 k cr -j
"Z- ct <x CE m )| slí — -J || 'í h | I ví o % 5t U. » —
wlj e> <0 3 E £ ar q: •A & tr CQ CD ct (X Or CX k

11 * -J- Z. Í.VÍ — I: • ,7 — 3 -J <r S'l C* vO 1 4) —
s: cr Z z. % O cr V cr (X Ct I É F>í Ctr vjf ct %
“í* cc % o yi U •4 — h — -j -J E-ur^- —> cr zr (X 1 —> 4j J'
C* p y> '<c (X cr -J <3 Ui Z. cx 3 1 1 ai < h cr QX § : UJ (X cc
£5= <5 b 3 1 cc u v> UJ <5 — (X <5 O £ V\ ttf V 3 (X
B Qd- u->f ?!ll 1 ■ I •J O, % II g* -t ií? J V-i ■h **
Sjónvarpið hejur án eja opnað
augu margra jyrir nauðsyn inn-
lendrar kvikmyndagerðar. Hlutverk
sjónvarpsins vœri bœði meira og
merkilegra, ef til vill álitlegur fjöldi
vel gerðra kvikmynda. Þá á ég sízt
af öllu við einhverskonar Holly-
woodframleiðslu á Njálu, heldur
stuttar heimildarkvikmyndir um
staði, atburði, atvinnulíf og persón-
ur. Af nógu er að taka.
Furðulegt má það kallast með af-
komendur hinna ötulu annálaritara,
sem urðu þó að notast við skinn, að
við höfum gersamlega vanrœkt þá
annálaritun, sem nútímanum œtti
að vera eðlilegust og tiltækust. Kvik
myndin hefur svo augljósa yfir-
burði yfir alla aðra skráningu, en
aldrei þessu vant eru íslendingar
seinir að átta sig. Ríkið, þessi rnikla
allsherjarforsjón, hefur staðið sig
álíka illa og við mátti búast. Senni-
lega er það vegna þess, að alþingis-
menn og ráðamenn hafa mjög óljósa
hugmynd um kvikmyndagerð.
Að undanförnu hefur virzt svo
sem útlendingar œttu von á mun
skárri fyrirgreiðslu og styrkjum en
þeir einstaklingar íslenzkir, sem
vildu feta í fótspor þeirra og táka
svokallaðar landkynningarmyndir.
Það virtist vera nóg að hafa skegg,
kvikmyndavél og útlent þjóðerni
til að fá ókeypis filmur, hótel-
herbergi og jafnvel bíl hjá Ferða-
skrifstofu ríkisins. Þetta varð að
gamanmáli í hópum þessara manna
erlendis og þótti athyglisvert frjáls-
lyndi hjá þessari ríkisstofnun á Is-
landi, að ekki þurfti nein skilríki
um kunnáttu. Þótt vel fœrir inn-
lendir aðilar hefðu farið framá við-
líka hjálp, hefðu þeir einungis orðið
að ganga bónleiðir til búðar.
Þœr fáu heimildarkvikmyndir,
sem við eigum, eru að þakka brenn-
andi áhuga nokkurra einstáklinga.
Frœgust íslenzkra heimildarmynda
og ef til vill sú merkasta, er Björg-
unarafrekið við Látrabjarg, sem
Óskar Gíslason tók. Ósvaldur Knud
sen hefur unnið stórvirki og ekki
fengið neina styrki af opinberu fé
eftir því sem ég veit bezt. Nokkrar
mynda hans hafa verið sýndar í
sjónvarpinu og minnisstœðust er
mér Hornstrandamyndin. Þar var
beinlínis bjargað frá glötun mynd-
um af sérstœðu mannlífi við frum-
stæð skilyrði í harðbýlu héraði, sem
nú hefur mjög lagzt í eyði. Þegar
slíkar myndir eru sýndar, finnum
við sárt til þess að hafa gert kvik-
myndagerð að hornreku. Sjónvarpið
hefur sýnt stóra myndaflokka frá
stríðsárunum fyrri og árunum milli
styrjaldanna. Þar virðist hafa verið
af nógu að taka. Við eigum ekkert
samsvarandi, sem sýnt gœti Ijóslif-
andi ástandið á kreppuárunum og
þau margvíslegu vinnubrögð, sem
lögðust niður á stríðsárunum. Kvik-
mynd Reynis Oddssonar um Her-
námsárin er stœrri í sniðum en
myndir Ósvalds. Hún er að vísu
ófullkomin heimildarkvikmynd, en
stórkostlegur fengur að henni samt,
sem ef til vill verður betur metinn
að verðleikum síðar.
Nú mun œtlunin, að Frœðslu-
myndasafn ríkisins verði sá aðili,
sem uppörvar, styrkir og lyftir
undir íslenzka kvikmyndagerð. Auð
vitað á öll fyrirgreiðsla á þessum
vettvangi að vera undir einum hatti.
1 fyrra var Frœðslumyndasafninu
veitt ein milljón króna til kaupa á
kvikmyndum. Kunnáttumenn töldu
þá, að gera mœtti þrjár sœmilegar
kvikmyndir fyrir það fé. Eins og
verðlagi er háttað nú hrykki það
naumlega fyrir tveim. Frœðslu-
myndasafnið verður að fá ríflega
fjárveitingu, ef kvikmyndagerð á
að vera annað en olbogabarn. Við
eigum nokkra reynda og vel mennt-
aða kvikmyndatökumenn og það
œtti að vera hœgt að láta þá hafa
nóg verkefni. Breytingarnar í þjóð-
lífinu eru svo örar, að það er œrið
myndefni, að fylgjast með því. Auk
þess vœri gott að geta aukið inn-
lent efni í sjónvarpinu og sent eitt-
hvað af þessu rusli tvítugra,
amerískra kvikmynda heim til föð-
urhúsanna.
Það liggur í hlutarins eðli, að
verksvið sjónvarpsins er meðal
annars það að láta gera íslenzkar
kvikmyndir. Af fátœktarásrtœðum
hefur það mikið til farizt fyrir. Þó
má nefna ágœta mynd af trillu-
karlinum Andrési, myndir úr
Öræfasveit og frá Akureyri. En
það segir sig sjálft, að meðan þess-
konar starfsemi er bundin við eina
eða tvær ferðir á sumri hverju,
verða ekki gerðar neinar stórar
rispur.
Tekjuöflun til innlendrar kvik-
myndagerðar gœti verið með ýms-
um hœtti og liggur beint við að taka
Dani til fyrirmyndar. Þar eru þau
gjöld á aðgöngumiðum kvikmynda-
húsa, sem hér samsvara sœtagjaldi,
skemmtanaskatti og söluskatti, tek-
in óskipt til kvikmyndagerðar.
Ef stjórnvöld, sem þarna eiga hlut
að máli sýndu þessu þann skilning
sem vert er, œtti að vera vel fram-
kvœmanlegt fyrir Frœðslumynda-
safnið og Sjónvarpið í sameiningu
að standa að gerð 10—20 heimildar-
kvikmynda á ári. Hvílík náma vœri
það, ef við œttum slikt safn mynda
frá síðustu áratugum. Það er sann-
arlega af nógu að táka fyrir hug-
myndarika menn, sem þykja mun
ómetanlegt, þegar fram líða stund-
ir. Gjarnan vildi ég sjá slíkar mynd
ir um veiðiferð á togara að vetrar-
lagi, um beztu veiðistaðina í ánum,
um vertíðina í Vestmannaeyjum,
um göngur og réttir, um slóðir
Stefáns G. Stefánssonar í Vestur-
heimi eða dagleg störf á dagblaði
svo eitthvað sé nefnt. En fyrir alla
lifandi muni; látum Njálu-lcvik-
myndina bíða um stund.
Gísli Sigurðsson.