Lesbók Morgunblaðsins - 16.11.1969, Side 10

Hið
guðdómlega
sjónarspil
AF GÖMLUM BLÖÐUM
Eftir Hanncs Jónsson
Fyrripart vetrar 1901, þegar
ég var á tíumda áriniu, var ég
sendur yfir að Mýri frá Syðri-
Þverá. Mér var boðið inm í b-að
stofu, og Gudda, húsmóðirin,
kom með m-ikinin og góð-an mat
handa mér. Gudda var góð við
alla, það þótti öllum vænt um
hana.
Þá sá ég Guðbjörgu, síðasta
-fan-gann, sem var fluttur í tugt-
húsið í Kaupma-nniahöfn, en
hafði verið náðúð þegar kóng-
u-rin-n kom 1874, á þúsund ára
afmæli byggðar íslands. Guð-
björg sat á fótum sínum u-ppi í
rúmi, ti-1 að hi-ta sér á fót-unum,
em það var ka-lt í baðistofunini.
Hún var falleg og góðleg, göm-
ul kona, sat þar og prjónað'i og
la-s í biblíunni, sem hen-ni hafði
v-e-rið gefin í tuigthúsinu.
Ég vasr feiminm við Guð-
björgu, hún hafði siglt yfir haf-
ið á gufudampi, og hún hafði
verið í ICau-pman.n.ahöfin, þar
sem kón-gurinn bjó. Hún hl-a-ut
að hafa séð mik-ið. Og svo hlaut
hún að vera stórgáfuð og l'aerð,
úr því hún gat lesið bilblíunia.
Líklega var tugthúsið í Kaup-
man-n-ahöfn gríðarstó-rt hús,
mikl’U stærra en bærinn á Breiða
bólstað, m-eð kakkelöm í baðs-tof
unni. Og skemman var líkleiga
stærri en kirkjan. Þ-að mætti
segja mér, að stóra steinhúsið
í Klömbnum, sem Július læknir
lét byggja, væri ekki ei-ns stórt.
Það var fyrsta st-einhúsdð, sem
é-g s-á, og þa-r var apót-eik, sem
mixtúrurnar voru búnar til í.
Og þar v-ar útlend-ur drauigur í
fín-um fötum.
Sigurður Magnússon var
vi'n'nium-aður á Mýri, hann var
allta-f kallað-ur Siig-gi, hann var
sonu-r Guðbjargar, og var he-nmi
i-nmiiega góðuir. Sig-gi van-n fyrir
m-óður sinn.i, hann var stór og
sterkur, og ágætur vininuimaðu'r.
Þess vegna líkaði Áma bómda
ve-1 við hain.n. Mér var Si-g-gi
innilsiga góðu-r, af því ég var
sivo lítai, hiamm var igióð-
uir ö-lum smæ-limigjum. Mér
þykir væirut um hann enm.
En hann brúkaði munn við alla
stóra og sterka, jafnvel við
hreppstjóranm, Þorlák í Hólium.
Þegar G-uðbjörg var sautjá-n
ára hen-ti h-ana það ólán, að
verða ólétt af völdum gifts
bónda, Jóns á Skárastöðum.
Ha-nn sagðist sikyldi dre-pa ha-na
ef hún bæri ekki út barnið.
Það var upp úr 1860, þá átti
Guðbjörg heirna á Staðarbak'ka,
en þar var priestssietur.
Þalð kvisáðist strax að Guð-
björg væri ólétt, og muindi ætla
að fyrirfara barninu, bera það
út. Því var hú-n látin sofa fyrir
ofan ein-a vinnukonun-a. En
eina nóttina komst Guðbjörg úr
rúm-inu, óð yfir Miðfjarðará á
vað-iinu og geikk upp á háilisiinm.
Þar átti hún barn-ið og gíkk
frá því, án þes-s að hafa haft
n-ei-na léttasótt, undir stórum
steini. Svo hélt hún heiml'e-iðis
aiftiur, óð yfir ámia einis og fyrx.
Daginm eftir brá heim-afólk-
imu í brúin, er G-uðbjöirg var orð
in þvemigmjó, ám þiess að nioikk-
urrar léttasótta-r hefði orðið
vairt. Þa-ð vair semit eftir
sýsl'umianini, sem kom m-eð lækn-i
með sér, og réttarhöld hófust.
Þá gugn.aði Guðbjörg, meðgskk
alllt, og þá fynsit tó.k hún Létt-a
sóttina.
Grátand-i var hú-n rekin til
að vaða yfir á-n-a, en réttarin-s
þjó-n.ar sát-u á hs.stuim sínuim.
Hún gat efcki fumdið aftur stað-
inm, siam hún hafði alið baæn-
ið á, heinini sýmidiuisit ailttir steiin-
arnir eins. Djöfu'll-in.n sá fyrir
því, villti hama, var álit almie.nm
in.gs, Barnsfaðir hamm.ar, Jón á
Skárastöðum þrætti, varð aldrei
uippvís. Hún var ein í sök.
Einar sonur Jó-ns á Skára-
stöðum dr-ap um svipað leyti umg
barn sitt í vöggun.ni, með því
að klípa sam-a.n á því höfuðið.
Hann var dæmdur ti'l Brimar-
hólm-sviisitar. Sfcárastaðamáliim
voru 1-jótustu málin, sem ég
heyrði í æsfcu minni. Eg held
báðir fiðgarnir hafi verið sál-
sjúkir.
Skáldin semja leikirit, sem.
ýmist vekja grát eða hlátur, en
flest hafa þau erindi að flytja,
sem geymast í vitund áhorf-
enda og l'eikara. Ekkert leifcrit
er þó jafn dásamlegt og sagan
um gitataða soninm, sem villtist
lenigi í j'aatðlífimiu, em rat-
aðii að lokum heim til föðuhhús
an-na, og var tekið þar rrueð fyrix
gefningu og fögn.uöi.
Svon-a er jarðlífið, það er guð
dómlegt sjón-arspil fyrir eilífa
liífið. Hllutverkin, sem okkuir
eru fen.gin fce-n.n-a, en efcki okk-
ur einiurn. Liðn.ir ættingjair og
samferðafó'lk njóta einmdig góðs
af rey-nslu okkar. Jarðlífið er
undirbúning-ur u-n-dir ei'llífðiar-
nám-ið.
Ég ef-a þa-ð ekki, að Guðþjörg
á Mýrí hefði áttað sig á vill-
un-n.i í þess-u líf-i, og ratað heirn
til föður'húsanma. Það sýndi góð
legi svipurinm hannar. Er hún.
hafði verið n-áðu-ð, giftist hún.
góðum m.anni, og átti með hon-
um góð og elsku.leg börn, son
og dóttur. Metð þe-im hefir hún
búið sig undir n-ám eiilifðarinm-
ar. Og hún hefir fengið þá náð,
að hitta dánia barnið sitt aftur.
Móðirin gleymiir aldrei barni
sinu.
Og hver veit nem.a Skára-
staðafeðgar hafi snúið aftu-r til
föðurhús-an-nta. Ég held, að eng-
in-n sé svo vondur, að honum
verði úthýst, jafn.vel ekki óvin
urinm sjáillfiur.
Frá rót
Rauðseyinga
Framh. af bls. 7
slæm og um nokkur ár ei brúk-
uð. Engjar fordjarfast árlega
bæði af skriðum úr fjallinu og
grjóti og samdi úr Hvolsá. Vetr-
arhart mjög af snjóum. Vatns-
ból þrýtur oftlega og er þá
æði langt til vatns, sem stúnd-
um ei næst í illviðrum. Hœttú-
samt mjög fyrir kvikfénað afi
lorfgröfum. Átroðningssamt af
annarra manna peningi.—
Þegar bornar eru saman
jarðirnar Hvítidalur og Kaldr-
ananes, virðist auðsætt, að á
Kaldranamesii er flieiri kosta völ
og margbreyttar jarðnytjar
úmfram það sem er í Hvítadal.
Hm búferlaflutning Guðbrands
mun mestu hafa ráðið, að á
Kaldrananesi voru margir ábú-
endur og stuitt í oflmibogaiskot
næstai granna. Er það í fullu
samræmi við þá skaphöfn sem
honum er eignuð, að kjósa þá
fremur þann stað sem frjálsari
voru- umsvif, enda þótt færra
hefði að bjóða. Er ekki ólíklegt
að- hann hafi talið að þeim
mun betur mundi nýtast. . .
Þetta má einnig vel sjá á bréfi
sem Guðbrandur skrifar Þor-
steini syni sínum eftir að hann
(Þorsteinn) er orðinn bóndi á
Kaldrananesi. Bréf þetta er
sfcrifað 2. maí 1888.
— Þú kvað vera oddviti
þeirra Nessvei-tunga og ert víst
efcki ötfumdsverður af því em.b-
ætti og ættir að Losia þig við
þáð nær sem færi er á. Það
mæðir ætíð þó misst á oddvit-
anum. Mér þyki-r fullillt að
vera í n-efndinni og hef til
þesisa komizt hjá að v-era odd-
viti, og ef þeir fara fram á það
við mig, þá aetla é-g að fá vott-
orð hjá Lækni að ég geti það
ekki fyrir heilsuleysi, ég er
líka mjög farin-n að lasn.a... —
Það er orðið þreytamdi að
búa á þessiuim árum. Sveita-r-
þyngslin fara síversnandi
og þeir fá-u, s;m eitthvað geta
eru kúgaðir með öl’l-u mögu-
Legu móti. Útsvarið mi-tt var í
haust 140 krówur og að von
það langm-esta og víst eikki of
mikið í sam-a'niburði við aðra,
því þeir eiga minna en ekki
neitt og ætia að kafna í skuld-
um. —
— Ég fullyrði það að í þess-
ari sveit er en-gin kaÆfibaun til
nema hér og í ÓLafsdal. —
— Þú segir að þér sé farið
að Leiðaist margbýlið. Það sfcai
ég ekki lá þér. Ég bjó þa-r sem
þú ert nú og þekki það. Ef þú
kemur að fi-n-na okkur, þá get-
um við tiaJiað um þa-S en ég
skrifa þér ei neitt um það. Það
verður óhægt fyrir þig að
selja, því fáir geta keypt og
fáir vi-lja kauipa jarðir, því nú
eru margir að 'huigs-a um Am-
eríku og þær ferðir fa-ra nú
fyrir alvöru að tíðka-st. Þeir
sanna sem lif-a, enda skal ég
en-gum l'á það s:m uin-gi-r eru.
Það er annað um mig og þá
sem ga-mlir eru og þó væri ég
fyrir löngu farin-n, ef ég hefði
verið sjá-lfráðiU'r. Það hefði
la-gzt illa út, ef ég hefði skil-ið
við ha-n-a móður þína í ell-
inmi. —
Börn þeirra Guðbrands St-ur-
lau'gssonar og Siigríðar Guð-
mundsdóttir voru:
Ólína, f. 28. sept 1847, ógift
fór til Vesturheim-s.
Anna, giftist Birni Kristjáns-
syni á Inigjaldsih-ó'l'i á Snæfel'ls-
ne-si.
Margrét, f. 25. sspt. 1849,
á-tti Jón Bra-ndsson yrugri, frá
Fremri-Brekku í Sau-rbæ í
Dala-sýslu. Þau fóru til Ve-stur-
heim-s.
Sturfaugur, f. 30. des. 1850,
f'luttist til Vestoinheims. Hamm
bjó áðiur eitt ár í Tjalda-n-esi í
Saiurbæ og • eignaðist þá son
með Helgu Guðmiundsdóttur.
Kona Sturl-augs var Iíel'ga
Gu-ðm-undsdóttir frá Tjalda'nesá.
Einar, f. 29. sept. 1862, hann
fór til Noregs og síðam til Vesit-
umhekns. Kom heim aiffcur 1898,
árið eftir að faðir hans dó, tók
þá við búi í Hvítadial og bjó
þar til 1903. Þá gterðiisit h-anm
verzLunarmaður á Búðardal og
va-r þar til æviloka 11. s-e-pt.
1908. Hanm va,r atgervismaður
og vel að gér, kvæn-tist aldrei,
10 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 16. n-ó-vemfoer 1969