Lesbók Morgunblaðsins - 22.12.1969, Blaðsíða 20

Hann var sjálfur misheppnaður listamaður,
en geysilega hagur og gat stælt hvað sem var,
Þegar hann gat ekki lifað á sölu eigin verka,
byrjaði hann að falsa einn og einn Picasso og
og þá var salan tryggð
Elmyr de Hory
ELMYR
einn mesti
listaverkafalsari
allra tíma
Eftir Clifford Irving
S umarið 1961 kom til
spænsku eyjarinnar Ibiza í Mið
jarðarhafi, snagganalegur mið-
aldra maður, sem nefndi sig
Elmyr Dory-Boutin, og tók
hann þar á leigu þægilegt ein-
býlishús. Hann bar einglyrni í
gullkeðju og allar peysur hans
voru úr kasmír-ull. Hann talaði
fimm tungumál — öll reiprenn
andi, ekkert lýtalaust. Um út-
lendinganýlenduna á Ibiza barst
sá kvittur að þetta væri svart-
ur sauður úr ungversku kon-
ungsfjölskyldunni í útlegð.
Elmyr gerði hvorki að viður-
kenna eða andmæla. Hann var
værukær hóglífsmaður, sem virt
ist eftir öllum sólarmerkjum að
dæma, ekki gera handarvik. Að
eigin sögn var hann „listaverka
safnari". >ví heyrðist einnig
fleygt að hann ætti í fórum sín-
um verðmætt fjölskyldusafn af
málverkum eftir Dufy, Vlam-
inck, Renoir og aðra franska
meistara. f þrjú ár lifði hann
rólegu lífi í leiguhúsinu, en
byggði sér svo nýtízkuhús, sem
hann kallaði „La Falaise, með
öllu tilheyrandi, sundlaug, sól-
flötum, blómagarði og forkunn-
arfögru útsýni yfir dimmblátt
hafið nærri hundrað metrum
fyrir neðan. Þeir, sem féll vel
við Elmyr, sögðu að hann væri
„greiðvikinn, tilfinninganæmur
og elskulegur maður“, og „prúð
menni af gamla skólanum". Þeir
sem geðjaðist illa að honum (eða
var ekki boðið í samkvæmi
hans) kölluðu hann höfðingja-
sleikju og sníkjudýr og töluðu
um hann sem „þennan þreyt-
andi litla karl, sem talar ekki
um neitt n,ema kóngafólk í Mið-
Evrópu, sem maður hefur aldrei
heyrt nefnt og efast hvort sem
er um að hann hafi þekkt sjálf-
ur.
T
M. veir listaverkasalar fra
París, Fernand Legros og Réal
Lessard komu stundum til hans
í stuttar heimsóknir. Legros
var taugaóstyrkur, málliðugur,
ísmeygilegur, snareygður og
dálítið kvenlegur Ameríkumað-
ur af egypzkum ættum, liðlega
þrítugur.Lessard var átta árum
yngri, mjög laglegur og við-
mótsþýður franskur Kanada-
maður.
Fyrstu mánuði ársins 1967
tóku fyrstu merkin um hneyksli
í sambandi við þá Fernand
Legros og Réal Lessard að gera
vart við sig í blöðunum eins og
bollaglamur á undan jarð-
skjálfta. Sagan var mjög óljós
og ruglingsleg en virtist fjalla
um falsanir nokkurra mjög verð
mætra listaverka og sölu á
þeim. Hið saklausa fórnarlamb
var milljónamæringur frá Tex-
as, Algur Hurtle Meadows að
miafnii, og átt.u Feimanid og Réail
að hafa selt honum fjörutíu
fölsuð málverk eftir franska
meistara, þar á meðal Dufy og
Vlaminck. Verð þessara verka,
ef þau hefðu verið ósvikin, var
metið á eina og hálfa til tvær
milljónir dala, þótt sagt væri
að Meadows hefði greitt all-
miklu minna fyrir þau.
Er Elmyr var spurður tíð-
inda af þessu, reyndi hann að
hlæja. En hlátur hans var hálf
hjáróma og sumt fólk á Ibiza
var sannfært um að hann væiri
á einhvem hátt flæktur í málið.
Spurningin var, hvemig? Hafði
hann veitt þeim Fernand og
Réal fjárhagslega aðstoð við
myrkraverk þeirra? Var hann £
höndum fjárkúgara? Hafði hann
í fávizku skrifað undir einhver
skjöl, sem bendluðu hann við
svikárana? Voru einhver mál-
verkanna, sem talin voru föls-
uð, úr einkasafni hans? Átti
hann nokkurt safn?
-I byrjun apríl flaug hann,
að því er virtist hinn rólegasti,
til Madrid. Ekki var hann fyrr
farinn, en frönsku blöðin útbás
únuðu nýtt hneyksli. f borginni
Pontoise nálægt París var
fjöldi málverka — eftir Dufy,
Vlaminck, Derain — sem selja
átti á uppboði, dæmd fölsuð og
Femand Legros talinn eigandi
þeirra.
Nokkrum vikum síðar kom
japanska löggjafarráðið saman
til að ræða vafasaman uppruna
málverka sem keypt höfðu ver-
ið fyrir rúma sjötíu þúsund dali
af Femand Legros og Réal Less
ard handa japanska listasafn-
inu.
En þann 9. apríl 1967 kom
Legros í fylgd tveggja ungra
lífvarða til Ibiza frá Barceiona.
Hann ók til La Falaise í fjar-
veru Elmyrs, brauzt inn, lét
skipta um allar skrár og lýsti
yfir í heyranda hljóði: „Ég á
þetta hús en ekki Elmyr. Hann
á engan rétt til þess og ég ætla
mér að búa í því“. Þótt undar-
legt megi virðast gerði lögregl-
an enga tilnaun til að fjarlægja
hanin.
Frá Madrid kemur ElmyT á
vettvang — náfölur, bálreiður
og bölvandi með einglymið
rammskakkt. Enn gerir lögregl
an sig ekki líklega til að refsa
Fernand. Elmyr æddi um borg-
ina, heitandi á vini sína til lið-
veizlu, réði lögfræðinga og
sagði þeim upp á víxl. Að nokkr
um dögum liðnum kom málið
fyrir rétt, dómarinn athugaði
viðkomandi skjöl og kvað upp
úrskurð sinn: húsið hafði greini
lega alltaf verið eign Fernands,
þótt Elmyr hefði með einkasam
komulagi öðlazt réttindi til að
búa í því ævilangt. Þessir heið
ursmenn yrðu því að skipta hús
inu á milli sín.
„Fráleitt", sagði Elmyr. Mað-
urinn er óður! Hann er eftir-
lýstur af frönsku lögreglunni
og hefur sezt að í húsniu mínu
með tvo pilta sem ganga með
hnífkuta á sér! Hvernig getið
þér ætlazt til að ég hýsi glæpa-
menn?“ Dómarinn var fullur
samúðar en benti Elmyr á að
hans væri ekki valdið til að
hýsa einn eða neinn. f þrjár vik
ur bjuggu Elmyr og Fennand
saman í La Falaise við stopulan
frið. A meðan fékk ný furðu-
saga byr undir báða vængi í
kaffihúsunum á Ibiza. Einhver
var svo frakkur að geta þess
til að Elmyr hefði falsað sumar
— eða allar — myndirnar sem
seldair voiru í Dallas, Pontoise
og Tokíó.
Sá sem kom sögunni á fram-
færi við Elmyr, var Erwin
Broner, hinn þýzk-ameriski
arkitekt, sem teiknað hafði og
byggt La Falaise. Hann hafði
oftsinnis heimsótt Elmyr og
öðru hverju staðið hann að því
að mála, olíu- og vatnslitamynd
ir.
„Heyrðu mig, Elmyr“, sagði
Broner morgun einn. Það er
sagt að þú sért höfundur fals-
málveirkanna, sem Legros seldi
í Texas. Þú hefir aldrei getað
málað þau. Til þess hefurðu
ekki nóga hæfileika. Við höf-
um séð þín málverk". Hann
klappaði Elmyr hlýlega á öxl-
ina. „Og það fyndnasta af öllu
er, að um daginn sagði mór ein-
hver, að undir La Falaise væri
leynileg vinnustofa, þar sem þú
skapaðir „meistarastykkin" þín.
Ég hló bara að þessum
fáráðlingum og sagði. „Ég skal
segja ykkur að ég byggði húsið
og undir því eru ekkert nema
klettar. Og alla morgna fram
yfir hádegi situr hann á Alham
bra og sötrar Cinzano; síðdegis
hvílir hann sig og á kvöldin fer
hann út — hvenær hefði hann
svo sem átt að mála þessar 40
myndir?“
E n þótt Broner vildi vel,
hafði hann á iröngu að standa.
ElmyT hafði málað öll falsmál-
verkin, sem Meadows voru seld,
öll málverkin á uppboðinu í
Pontoise og öll málverkin, sem
Tokíó safnið hafði keypt. í
rauninni hafði Elmyr frá árinu
1946 teiknað og málað um eitt
þúsund listavark, sem eignuð
voru frönskum meisturum, seld
frá meiriháttar listavedkasýn-
ingum og hengd upp á söfnum
og einkaheimilum um heim allan
frá New York til Tokíó, Stokk
hólmi til Höfðaborgar. Og þessi
afkastamesti og snjallasti lista-
verkafalsari allra tíma hafði
gengið óáreittur um tveggia ára
tuga skeið. Arið 1966 vair vegur
hans hjá Bandaríkjastjóm ekki
minni en það, að hann hefði get
að orðið gestgjafi forsetadóttur
innar, hefði hann viljað. Þegar
Lynda Bird Johnson hafði orð
á því að sig gæti kannski lang-
að til að heimsækja Ibiza, sím-
aði ameríska sendiráðið í Mad-
rid til eyjarinnar til að grennsl
ast fyrir um möguleika til gist-
ingar á einkaheimili. Embættis-
menn staðarins bentu á La Fala
ise. Sendiráðið hringdi til Elm-
yrs, en heimsóknin fór út um
þúfur þegar hann varð þess vís
ari að leyniþjónustumenn yrðu
með í förinni.
Ef ekki hefði verið fyrir fár-
ánlega snurðu í einkalífi hinna
tveggja víðtæku sölumanna
hans, eir eins líklegt að aldrei
hefði komizt upp um afrek Elm
yrs. Fyrstu fimmtán ár „lista“-
ferils sína var hann einn á báti
og seldi umdir svo mörgum dul
nefnum, að þeir fáu listaverka-
salar sem urðu varir við eina
og eina fölsun, fundu ekkert
samband á milli Elmyrs de
Hory, sem seldi New York lista
safni árið 1949, Herzogs baróns,
sem seldi safni í Miðríkjumum
árið 1952, E. Raynal, sem seldi
Fogg safninu í Boston árið 1955
og Josephs Boutin, sem seldi
listasafni í Lundúnum árið 1961,
og svo listamannsins, sem gert
hafði málvarkin 44, er hér.gu á
veggjum Meadows fjölskyld-
unnar í Dallas, þar til í marz
árið 1967.
„Jú, ég hitti de Hory“, segir
Klaus Perls, fynrum forseti
Sambands amerískira listaverka
sala. „Hann var orðinn þekkt-
ur þegar á fimmta tugsárunum.
Síðar, eða kringum 1950 frétti
ég af honum í fangelsi í New
Orleans, fárveikum. Eftir það
missti ég sjónar á honum“.
„Raynal? Hann Var frábær
falsari, hreiinn snillingur", seg-
ir eigandi Stephen Hahn lista-
safnsins í New York. „Ég frétti
að hiaran hedtód látizt í Fbaikk-
landi kringum 1960“.
„Það er engum efa bundið,“
segir F.R. Fehse, svissneskur
listasafnseigandi, „að hann var
—• eðia eir — einhvers konar
snillinguir. En hvers konair veit
ég ekki. Ég veit það eitt að
20 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
22. dlasiemtbeir 1909